Το 2020, η ΕΕ καθιέρωσε πλαίσιο για τον έλεγχο των άμεσων ξένων επενδύσεων. Ο κανονισμός (ΕΕ) 2019/452 θεσπίζει πλαίσιο για τον έλεγχο των άμεσων ξένων επενδύσεων από τα κράτη-μέλη, καθώς και μηχανισμό συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, προκειμένου να αξιολογούνται και ενδεχομένως να περιορίζονται οι άμεσες ξένες επενδύσεις που συνιστούν απειλή για την ασφάλεια ή τη δημόσια τάξη στην ΕΕ ή στα κράτη-μέλη της.
Σκοπός του κανονισμού είναι να εξασφαλίσει μια συντονισμένη προσέγγιση για τον έλεγχο των άμεσων ξένων επενδύσεων σε στρατηγικούς τομείς που έχουν ζωτική σημασία για την ασφάλεια και τη λειτουργία της ενωσιακής οικονομίας. Το 2021, οι άμεσες ξένες επενδύσεις που εισέρρευσαν στην ΕΕ ανήλθαν σε περίπου 117 δισεκατομμύρια ευρώ (8 % της παγκόσμιας αξίας). Ο κανονισμός προβλέπει μηχανισμό συνεργασίας, ο οποίος συνεκτιμά την ενωσιακή διάσταση των περιπτώσεων άμεσων ξένων επενδύσεων που χειρίζονται τα κράτη-μέλη, προσδιορίζοντας τις διασυνοριακές επιπτώσεις τους, και καθιστά δυνατή την αντιμετώπιση των κινδύνων για την ασφάλεια και τη δημόσια τάξη που απειλούν τα ενωσιακά έργα και προγράμματα. Ο κανονισμός αναγνωρίζει επίσης ότι ορισμένες ξένες επενδύσεις μπορεί να έχουν επιπτώσεις σε υποδομές ζωτικής σημασίας, καθώς και σε τεχνολογίες ή ευαίσθητες πληροφορίες, και επιδιώκει την προστασία των συμφερόντων της ΕΕ σε αυτούς τους τομείς.
Συγκεκριμένα, όσον αφορά στην πρόληψη των κινδύνων για την ασφάλεια και τη δημόσια τάξη σε ενωσιακό επίπεδο, το τρέχον πλαίσιο δεν είναι εντελώς κατάλληλο. Ως έναν βαθμό, στο προβλεπόμενο πλαίσιο συνεργασίας τα κράτη μέλη ενημερώνονταν για τις άμεσες ξένες επενδύσεις που τελούσαν υπό έλεγχο. Κατ’ αυτό τον τρόπο, είχαν την ευκαιρία να μοιραστούν τους προβληματισμούς τους και να βρουν συλλογικές λύσεις, εάν χρειαζόταν. Ωστόσο, εκ του σχεδιασμού του, ο κανονισμός αποτελεί περισσότερο ένα εξουσιοδοτικό πλαίσιο παρά ένα μέσο εναρμόνισης, με συνέπεια να υπάρχουν εγγενείς περιορισμοί για την αποτελεσματικότητα του εντοπισμού των κινδύνων και την ομοιομορφία του ελέγχου. Ο κανονισμός δεν περιέχει επαρκώς σαφείς διατάξεις που να εξασφαλίζουν ότι οι βασικές έννοιες ερμηνεύονται πάντα με συνέπεια και ότι παρόμοιοι κανόνες εφαρμόζονται σε παρεμφερείς καταστάσεις, ώστε τελικά να αποτρέπονται οι καταχρηστικοί περιορισμοί της ελεύθερης κίνησης κεφαλαίων και των δικαιωμάτων εγκατάστασης (π.χ. όσον αφορά τις ενδοενωσιακές επενδύσεις από ξένους επενδυτές, τη συμπερίληψη έμμεσων ξένων επενδύσεων και τον αποκλεισμό των επενδύσεων χαρτοφυλακίου.)
Η ανοικτότητα στις άμεσες ξένες επενδύσεις (ΑΞΕ) ήταν και παραμένει μία από τις βασικές αρχές της εσωτερικής αγοράς. Οι συνθήκες της ΕΕ ορίζουν ότι η κοινή εμπορική πολιτική συμβάλλει στην αρμονική ανάπτυξη του παγκόσμιου εμπορίου, στην προοδευτική κατάργηση των περιορισμών στις διεθνείς συναλλαγές και τις άμεσες ξένες επενδύσεις, καθώς και στον περιορισμό των τελωνειακών και άλλων φραγμών.
Ακολουθώντας τις παγκόσμιες εξελίξεις, η ΕΕ και τα κράτη-μέλη της έλαβαν κάποια μέτρα, προκειμένου να προστατευθούν καλύτερα έναντι των πιθανών κινδύνων που σχετίζονται με τις ΑΞΕ.
Νέα δεδομένα θα υπάρξουν και η ΕΕ καλείται να τρέξει και να προστατεύσει τα κράτη-μέλη της.
Κων/νος Σ. Μαργαρίτης, Δημοσιογράφος*
