Πρόβλημα αποτελεί για πολλές χώρες της ΕΕ η επίτευξη των τιμών-στόχου όσον αφορά την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση των αστικών αποβλήτων.
Όχι μόνο αυτό, αλλά εξακολουθούν να καταφεύγουν σε υπερβολικό βαθμό στην υγειονομική ταφή, λόγω οικονομικών περιορισμών και αδυναμιών στα εθνικά σχέδια διαχείρισης αποβλήτων.
Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγει σχετική έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ).
Το κλιμάκιο ελέγχου διαπίστωσε ότι η αγορά της ανακύκλωσης αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα, η χωριστή συλλογή εξακολουθεί σε ορισμένες περιπτώσεις να είναι πολύ περιορισμένη και τα τέλη για τη διάθεση των αποβλήτων με τα οποία επιβαρύνονται οι πολίτες δεν καλύπτουν κατ’ ανάγκη όλα τα σχετικά έξοδα διαχείρισης.
«Η κυκλικότητα είναι κλειδί για την επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης της ΕΕ. Για τον σκοπό αυτό, η ΕΕ πρέπει να δημιουργήσει τις συνθήκες εκείνες που είναι απαραίτητες για μια βιώσιμη βιομηχανία της ανακύκλωσης», δήλωσε ο κ. Stef Blok, μέλος του ΕΕΣ και αρμόδιος για τον έλεγχο.
«Στη διαδικασία αυτή, καθοριστικός είναι ο ρόλος των πολιτών και των επιχειρήσεων. Η παροχή φορολογικών κινήτρων στους πολίτες και η χρέωσή τους με βάση τον όγκο ή το βάρος των αποβλήτων που παράγουν μπορεί να λειτουργήσουν ενθαρρυντικά ως προς τον διαχωρισμό και τη μείωσή τους.»
Η σαφής προτεραιότητα που έδωσε η ενωσιακή νομοθεσία στην πρόληψη, στην επαναχρησιμοποίηση και στην ανακύκλωση των αποβλήτων επηρέασε άμεσα τις τιμές-στόχο και τις νομικές υποχρεώσεις που επιβλήθηκαν στα κράτη-μέλη.
Αυτή η αλλαγή πορείας αποτυπώθηκε και στους κανόνες που διέπουν τη χρηματοδότηση της ΕΕ, οι οποίοι άρχισαν σταδιακά να ευνοούν τις επενδύσεις στην κυκλική οικονομία και να αποκλείουν μη βιώσιμες πρακτικές, όπως η υγειονομική ταφή.
Σύμφωνα με την έκθεση, μια άλλη βασική πρόκληση είναι η βιωσιμότητα της βιομηχανίας ανακύκλωσης.
Χωρίς αρκετές μονάδες ανακύκλωσης δεν μπορούμε να μιλάμε για επίτευξη των τιμών-στόχου.
Ωστόσο, τέτοιες μονάδες είτε είναι σπάνιες σε ορισμένα κράτη-μέλη είτε, ιδίως όσον αφορά τα πλαστικά, κινδυνεύουν να κλείσουν λόγω της αύξησης των σχετικών εξόδων, της μικρής ζήτησης των παραγόμενων προϊόντων και των εισαγωγών φθηνότερων πλαστικών από χώρες εκτός ΕΕ.
Το ΕΕΣ τονίζει ότι οι φορείς ανακύκλωσης πρέπει να διαθέτουν επιχειρηματικό σχέδιο, με πρώτο μέλημα τον προσδιορισμό των προκλήσεων από την πλευρά της ζήτησης και της προσφοράς, που επηρεάζουν την ενιαία αγορά κυκλικών προϊόντων και δευτερογενών πρώτων υλών.
Σε εθνικό επίπεδο, το κλιμάκιο ελέγχου ανέλυσε ορισμένα έργα διαχείρισης αποβλήτων που είχαν συγχρηματοδοτηθεί από την ΕΕ και διαπίστωσε καθυστερήσεις στην υλοποίηση και υπερβάσεις κόστους.
Παρατήρησε επίσης ότι, στα κράτη-μέλη που ελέγχθηκαν (Ελλάδα, Πολωνία, Πορτογαλία και Ρουμανία), η πρόοδος όσον αφορά την αποτελεσματική διαχείριση των αποβλήτων είναι αργή, λόγω ανεπάρκειας δημόσιας χρηματοδότησης και αδυναμίας πλήρους αξιοποίησης οικονομικών εργαλείων, όπως:
- τα συστήματα επιστροφής εγγύησης,
- η αύξηση του φόρου υγειονομικής ταφής,
- η εφαρμογή τιμολογίου βασισμένου στον όγκο ή στο βάρος των παραγόμενων αποβλήτων (αρχή "πληρώνω όσο πετάω").
Οι φόροι υγειονομικής ταφής είναι τόσο διαφορετικοί από κράτος σε κράτος, που τα απόβλητα φθάνουν μέχρι και να μεταφέρονται από τη μία χώρα στην άλλη για οικονομικούς λόγους.
Για την αντιμετώπιση της κατάστασης, συνιστάται να αξιολογηθεί κατά πόσον είναι εφικτή η εναρμόνιση των φόρων υγειονομικής ταφής και αποτέφρωσης στην ΕΕ.
Η Ελλάδα καλείται να εναρμονιστεί άμεσα στις εντολές του ΕΕΣ και να προχωρήσει στην ορθή αξιοποίηση των χρημάτων του Ταμείου Ανάκαμψης.
Τα σκουπίδια μπορούν να βοηθήσουν στο ενεργειακό μας πρόβλημα με τη σωστή αξιοποίησή τους.
