Κανείς ίσως δεν θα μπορούσε να φανταστεί –και σίγουρα να ευχηθεί– ότι εκείνη η ιστορική κατάληψη των φοιτητών της Νομικής στις 21 Φεβρουαρίου του 1973, που συνέβαλε καθοριστικά στην πτώση της χούντας των συνταγματαρχών, θα γινόταν ένας άτυπος νόμος απόλυτα συνυφασμένος με τη λειτουργία του πανεπιστημίου και εργαλείο αποσταθεροποίησης στα χέρια των άπληστων στρατών της κομματοκρατίας του πεζοδρομίου.
«Σχεδόν 50 χρόνια, βάσανα και διωγμοί, τώρα στη μαύρη αρρώστια, ανάξια πλερωμή», το τραγούδι του Λοΐζου, με στίχους του Μανόλη Ρασούλη, ακούγεται από τα μεγάφωνα. Σχεδόν 50 χρόνια οι καταλήψεις στα πανεπιστήμια γίνονται μέρος του… προγράμματος σπουδών. Και η «ανάξια πλερωμή» παίρνει άλλη διάσταση. Είναι ανάξια πλερωμή για τον μόχθο της ελληνικής οικογένειας και για τα όνειρα των νέων ανθρώπων, όταν η ιστορική κατάληψη μετατρέπεται σε συνθήκη βίας, ανομίας, βανδαλισμών και προπηλακισμών.
Όταν το ελληνικό πανεπιστήμιο από χώρος πάλης ιδεών και απόψεων, μεταλλάσσεται σε αρένα ένοπλης δράσης των μπαχαλάκηδων και των εραστών του χάους. Όταν οι χώροι του πανεπιστημίου γίνονται γιάφκες οργανωμένων ή μη ομάδων με πράξεις στα όρια του ποινικού δικαίου. Πρωταγωνιστής των καταλήψεων στη μεταπολίτευση το σύμβολο του αντιδικτατορικού αγώνα, το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο.
Ο ιστορικός χώρος που έφτιαξε ιδανικά αλλά και στρεβλώσεις, που διαμόρφωσε ήρωες και αντιήρωες. Γι’ αυτό ίσως και το Πολυτεχνείο δεν μπορεί να… κρατηθεί μακριά από την ταυτότητα που του επέβαλαν οι πρακτικές των επαγγελματικών της διαμαρτυρίας, της καταγγελίας, της πλατείας και της αγανάκτησης. Μετά τον νέο νόμο, ο οποίος στο πλαίσιο αντιμετώπισης της βίας στα πανεπιστήμια προβλέπει έως και 10 χρόνια κάθειρξη για επιθέσεις και βανδαλισμούς και ενώ είχε κλείσει ο πολύχρονος κύκλος των καταλήψεων στα περισσότερα πανεπιστημιακά ιδρύματα, το ΕΜΠ επιστρέφει στις… συνήθειές του.
Όλα τριγύρω αλλάζουνε…
Κατάληψη σε οκτώ από τις εννέα σχολές του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου αποφάσισαν οι φοιτητές στις γενικές συνελεύσεις τους. Παράλληλα, προγραμματίζουν κινητοποίηση στην πρυτανεία ενάντια στις πειθαρχικές διώξεις φοιτητών και προαναγγέλλουν κλιμάκωση των κινητοποιήσεών τους, ζητώντας να μη γίνουν διαγραφές για όσους έχουν ξεπεράσει το ανώτατο όριο φοίτησης.
«Κανείς δεν πρέπει να στερηθεί το πτυχίο του», υποστηρίζουν και ζητούν να σταματήσουν οι ποινικές διώξεις φοιτητών, ενώ με το σύνθημα «κάτω τα χέρια από το Πολυτεχνείο» ζητούν την απομάκρυνση των καμερών και των αστυνομικών από όλες τις σχολές. Αφορμή των κινητοποιήσεων ήταν η απόφαση της πρυτανείας, κατ’ εφαρμογή του πρόσφατου νόμου 5224/2025, να καλέσει την Αστυνομία για να λήξει η κατάληψη της Αρχιτεκτονικής στις 14 Οκτωβρίου στο ιστορικό συγκρότημα του Πολυτεχνείου, στην οδό Πατησίων. Η Αστυνομία εισήλθε στον χώρο και πραγματοποίησε 15 προσαγωγές φοιτητών, οι οποίες μετατράπηκαν σε συλλήψεις για διατάραξη λειτουργίας υπηρεσίας.
Οι κοσμητείες των Σχολών Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών (ΣΗΜΜΥ) και των Χημικών Μηχανικών στέλνουν emails σε διδάσκοντες και φοιτητές των σχολών τους για να τους ενημερώσουν ότι οι σχολές θα λειτουργήσουν κανονικά. Οι κοσμήτορες των υπολοίπων επτά σχολών αναμένουν οδηγίες από την πρυτανεία και οι φοιτητές δηλώνουν αποφασισμένοι να περιφρουρήσουν την κατάληψη των κτηρίων.
Σκηνικό από το παρελθόν… Και δεν είναι λίγοι από την πανεπιστημιακή κοινότητα που υποστηρίζουν ότι κάπως έτσι θα είναι η κατάσταση, τουλάχιστον μέχρι και την επέτειο της φοιτητικής εξέγερσης στις 17 Νοέμβρη του 1973. Παράταιρη άραγε εκείνη η ανακαίνιση τον περασμένο Μάιο στη Νομική Σχολή του ΕΚΠΑ, όταν βάφτηκαν οι τοίχοι, καθαρίστηκε ο χώρος της κατάληψης και έγιναν οι αναγκαίες επισκευές, μετά από 30 συναπτά έτη επαναστατικής γυμναστικής και… πλιάτσικου νοοτροπιών και ιδεοληψιών;
Στο πλευρό των 15 φοιτητών της Αρχιτεκτονικής που θα περάσουν από δίκη στις 2 Ιουνίου 2026 και απειλούνται με διαγραφή, τάσσονται 70 μέλη ΔΕΠ και ομότιμοι καθηγητές της σχολής, κάνοντας λόγο για «επίθεση απέναντι στη δημοκρατική παράδοση του Πολυτεχνείου».
Οι… οδηγοί των καταλήψεων
Στα πανεπιστήμια Αθήνας και Θεσσαλονίκης είναι πολλές οι ιστορικές αναφορές για τις μακράς διάρκειας καταλήψεις.
Το 2006 ήταν οι ημέρες όπου το φοιτητικό-σπουδαστικό κίνημα κατέρριψε κάθε ρεκόρ. Υπήρξαν 430 καταλήψεις σε σύνολο 457 σχολών! Σύμφωνα, μάλιστα, με τους υπολογισμούς 80.000-100.000 φοιτητές συμμετείχαν στις γενικές συνελεύσεις για το άρθρο 16 του συντάγματος (ιδιωτικά πανεπιστήμια).
Στη Θεσσαλονίκη από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 άρχισαν να δημιουργούνται τα λεγόμενα «αυτοδιαχειριζόμενα στέκια» σε κοινόχρηστους χώρους εντός των πανεπιστημίων. Στην Ιατρική, στο Βιολογικό και στη Φιλοσοφική του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου. Η «Terra Incognita» (Ανεξερεύνητη Γη) είναι η παλαιότερη. Ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2004 σ’ ένα εγκαταλελειμμένο κτήριο που ανήκει στο ΑΠΘ, στη συμβολή των οδών Ολύμπου και Τάσκου Παπαγεωργίου.
Το Μανδαλίδειο Μέγαρο, ιδιοκτησίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου, καταλαμβάνεται από αντιεξουσιαστές το 2009 και λειτούργησε μέχρι πρόσφατα ως «κατάληψη στέγης».
«Μα μόνο η ιστορία αλλιώς σου μίλησε», λέει ο Ρασούλης. Να την ακούσουμε;
