Η Κομισιόν σκοπεύει να φέρει νωρίτερα την αναθεώρηση του φιλόδοξου στόχου για μηδενικές εκπομπές CO₂ έως το 2035, προκαλώντας νέα δεδομένα στην πολιτική και οικονομική ατζέντα της Ευρώπης. Ο στρατηγικός διάλογος για την αυτοκινητοβιομηχανία εισάγει κρίσιμες συζητήσεις για το μέλλον του κινητήρα εσωτερικής καύσης και την επιτάχυνση της ηλεκτροκίνησης, υπό τις πιέσεις της βιομηχανίας, των κυβερνήσεων και της κοινωνίας.
Το αρχικό σχέδιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης προέβλεπε ότι από το 2035 όλα τα νέα αυτοκίνητα και βαν θα έχουν μηδενικές εκπομπές CO₂. Η πολιτική αυτή είχε συνδεθεί άμεσα με την οριστική κατάργηση των παραδοσιακών κινητήρων εσωτερικής καύσης, στέλνοντας ισχυρό μήνυμα υπέρ της πράσινης μετάβασης. Ωστόσο, η πραγματικότητα της αγοράς αποδεικνύεται πολύ πιο περίπλοκη. Οι πωλήσεις ηλεκτρικών αυτοκινήτων δεν ακολουθούν τις προβλέψεις, οι επενδύσεις πιέζουν τα οικονομικά μεγέθη των εταιρειών και οι κοινωνικές ανισότητες αναδεικνύουν τον κίνδυνο ενός «πολυτελούς» πράσινου μέλλοντος που δεν θα είναι προσβάσιμο σε όλους. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να επισπεύσει κατά έναν ολόκληρο χρόνο την αναθεώρηση του στόχου, δίνοντας το στίγμα ότι η πολιτική ηγεσία αντιλαμβάνεται τις δυσκολίες και αναζητά λύσεις που θα διασφαλίσουν και τη βιομηχανική βάση της Ευρώπης και την κοινωνική συνοχή. Το ζήτημα δεν αφορά μόνο την τεχνολογία, αλλά και την πολιτική, την οικονομία και την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.
Η συζήτηση για το μέλλον του αυτοκινήτου στην Ευρώπη δεν είναι μια τεχνοκρατική λεπτομέρεια· είναι τομή που αγγίζει τις ισορροπίες ανάμεσα στην πράσινη μετάβαση, την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας, την κοινωνική αποδοχή και τον γεωπολιτικό ρόλο της Ένωσης. Από τη στάση των κυβερνήσεων έως τις πιέσεις των αυτοκινητοβιομηχανιών, και από τα ερωτήματα για τη φορολογία μέχρι τα ευρωπαϊκά supply chains, κάθε παράμετρος συνδέεται με τον στρατηγικό στόχο για την κλιματική ουδετερότητα. Στις ενότητες που ακολουθούν, εξετάζουμε τις πολιτικές και οικονομικές διαστάσεις της επίσπευσης της αναθεώρησης, τον ρόλο των κρατών-μελών, τις θέσεις της βιομηχανίας και τις επιλογές που έχει μπροστά της η Κομισιόν.
Η πολιτική διάσταση του στόχου 2035
Η απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να επισπεύσει την αναθεώρηση του στόχου για το 2035 δεν είναι τυχαία. Έρχεται σε μια στιγμή που η πολιτική πίεση αυξάνεται. Κυβερνήσεις χωρών με ισχυρή αυτοκινητοβιομηχανία, όπως η Γερμανία, η Ιταλία και η Γαλλία, αντιμετωπίζουν έντονες πιέσεις από συνδικάτα, επιχειρήσεις αλλά και καταναλωτές. Η μετάβαση στην ηλεκτροκίνηση θεωρείται μεν αναγκαία για το κλίμα, αλλά συνοδεύεται από υψηλό κοινωνικό και οικονομικό κόστος. Η πολιτική συζήτηση δεν αφορά μόνο την τεχνική δυνατότητα επίτευξης του στόχου, αλλά και την ίδια τη νομιμοποίηση της ευρωπαϊκής πολιτικής για την πράσινη μετάβαση.
Η βιομηχανία στο επίκεντρο
Οι μεγάλες ευρωπαϊκές αυτοκινητοβιομηχανίες βρίσκονται σε σταυροδρόμι. Από τη μία επενδύουν δισεκατομμύρια ευρώ σε νέες γραμμές παραγωγής ηλεκτρικών οχημάτων, σε μπαταρίες και σε καινοτόμες τεχνολογίες. Από την άλλη, βλέπουν ότι οι πωλήσεις δεν ακολουθούν την αναμενόμενη καμπύλη. Τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα παραμένουν ακριβά, οι υποδομές φόρτισης ανεπαρκείς, και οι καταναλωτές διστακτικοί. Οι εταιρείες ζητούν από την ΕΕ ευελιξία: να επιτραπεί η χρήση ουδέτερων σε CO₂ καυσίμων, όπως τα e-fuels και τα βιοκαύσιμα, αλλά και η διατήρηση plug-in υβριδικών ως ενδιάμεση λύση. Το επιχείρημά τους είναι ότι χωρίς αυτά τα εργαλεία, η μετάβαση θα πλήξει την ευρωπαϊκή βιομηχανία και θα ευνοήσει τους ανταγωνιστές εκτός ΕΕ.
Η κοινωνική διάσταση και οι μικρές ηλεκτρικές λύσεις
Η ηλεκτροκίνηση συχνά παρουσιάζεται ως υπόθεση του μέλλοντος, αλλά η σημερινή εικόνα είναι πιο περίπλοκη. Το υψηλό κόστος αγοράς ηλεκτρικού αυτοκινήτου αποθαρρύνει τα μεσαία και χαμηλά εισοδήματα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνώρισε το πρόβλημα και προτείνει τη δημιουργία μιας νέας κατηγορίας μικρών ηλεκτρικών αυτοκινήτων, τα οποία θα κατασκευάζονται αποκλειστικά στα Κράτη - Μέλη. Πρόκειται για οχήματα πιο προσιτά, πιο ελαφριά και πιο οικονομικά στη χρήση, τα οποία θα μπορούσαν να στηριχθούν και με φορολογικά κίνητρα. Η ιδέα αυτή δεν είναι μόνο τεχνολογική, αλλά και πολιτική: στοχεύει να αποτρέψει την ενίσχυση κοινωνικών ανισοτήτων και να δώσει σε όλους τους Ευρωπαίους πρόσβαση σε καθαρή μετακίνηση.
Ο ρόλος των κρατών-μελών και οι διαφωνίες
Δεν είναι όλα τα κράτη-μέλη στην ίδια γραμμή. Ορισμένες χώρες πιέζουν για αυστηρή τήρηση του στόχου του 2035, θεωρώντας τον απαραίτητο για την επίτευξη των κλιματικών δεσμεύσεων. Άλλες, όπως η Ιταλία και η Γερμανία, έχουν εκφράσει σκεπτικισμό, επισημαίνοντας τους κινδύνους για την απασχόληση και την ανταγωνιστικότητα. Η πολιτική διαπραγμάτευση είναι σκληρή και δείχνει ότι η ΕΕ δεν είναι μονολιθική δύναμη, αλλά πεδίο σύγκρουσης συμφερόντων, όπου το μέλλον του αυτοκινήτου γίνεται σύμβολο για την κατεύθυνση της ίδιας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Η γεωπολιτική διάσταση
Η Ευρώπη δεν λειτουργεί σε κενό. Η Κίνα κυριαρχεί στην παραγωγή μπαταριών και ηλεκτρικών αυτοκινήτων χαμηλού κόστους, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες στηρίζουν την πράσινη βιομηχανία τους με γενναίες επιδοτήσεις. Η ΕΕ κινδυνεύει να βρεθεί «στη μέση», χωρίς να έχει εξασφαλίσει αυτάρκεια στην παραγωγή κρίσιμων υλικών και τεχνολογιών. Η επιλογή για το 2035 δεν είναι μόνο περιβαλλοντική, αλλά και γεωπολιτική: αφορά τη θέση της Ευρώπης στον παγκόσμιο ανταγωνισμό.
Οι αντιφάσεις και οι προκλήσεις της ευρωπαϊκής πολιτικής
Η επίσπευση της αναθεώρησης του στόχου του 2035 αποκαλύπτει τις αντιφάσεις αλλά και τις προκλήσεις της ευρωπαϊκής πολιτικής. Από τη μία πλευρά, υπάρχει η δέσμευση για κλιματική ουδετερότητα και για έναν πλανήτη βιώσιμο για τις επόμενες γενιές. Από την άλλη, η οικονομική πραγματικότητα, οι κοινωνικές ανισότητες και η βιομηχανική στρατηγική της Ευρώπης απαιτούν ευελιξία. Η απόφαση που θα ληφθεί στο τέλος του 2025 θα κρίνει αν το ευρωπαϊκό αυτοκίνητο θα συνεχίσει να ηγείται της αγοράς ή αν θα παραδοθεί στον παγκόσμιο ανταγωνισμό. Στο επίκεντρο αυτής της μάχης βρίσκεται όχι μόνο η τεχνολογία, αλλά η ίδια η πολιτική βούληση της Ευρώπης να σχεδιάσει το μέλλον της.
Η δήλωση της ACEA
Η ACEA χαιρετίζει τη σαφή εστίαση του σημερινού τρίτου Στρατηγικού Διαλόγου για το Μέλλον της Ευρωπαϊκής Αυτοκινητοβιομηχανίας στα δομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει τόσο ο κλάδος όσο και η Ευρώπη στο σύνολό της.
«Συμφωνούμε με τον Πρόεδρο της Επιτροπής ότι απαιτούνται τολμηρές και γρήγορες ενέργειες», δήλωσε ο Ola Källenius, Πρόεδρος της ACEA και CEO της Mercedes-Benz. «Κανείς δεν έχει μεγαλύτερο συμφέρον από την επιτυχία της μηδενικής εκπομπής ρύπων από τους Ευρωπαίους κατασκευαστές αυτοκινήτων. Μια ευημερούσα Ευρώπη μας χρειάζεται, και εμείς χρειαζόμαστε μια ευημερούσα Ευρώπη».
Πιο άμεσα, απαιτούνται συγκεκριμένα βήματα για να καταστεί το πλαίσιο πολιτικής CO2 για τα αυτοκίνητα και τα ελαφρά φορτηγά ρεαλιστικό. «Βρισκόμαστε σε αυτόν τον ανοιχτό και εποικοδομητικό διάλογο για να βρούμε έναν καλύτερο τρόπο για την πράσινη μετάβαση», είπε ο Källenius. «Μπορεί να μην έχουμε ξεπεράσει όλες τις διαφορές ακόμη, ούτε να έχουμε τις απαντήσεις σε όλες τις προκλήσεις. Αλλά βλέπουμε θετικά ότι ο χώρος για λύσεις διευρύνεται και είμαστε σίγουροι ότι η δουλειά των επόμενων μηνών θα αποδώσει αποτελέσματα. Η Ευρώπη απλά πρέπει να ανταποκριθεί σε όλα τα μέτωπα: αποανθρακοποίηση, ανταγωνιστικότητα και ανθεκτικότητα στην εφοδιαστική αλυσίδα».
Η Επιτροπή αναγνώρισε ότι απαιτούνται ενέργειες σε τρεις τομείς: επιβατικά αυτοκίνητα, ελαφρά επαγγελματικά οχήματα και βαρέα οχήματα. Σε όλους αυτούς τους τρεις τομείς της οδικής μεταφοράς, η ηλεκτροδότηση θα είναι η κυρίαρχη πορεία προς τη μηδενική εκπομπή ρύπων. Η ενίσχυση των μέτρων ζήτησης και των υποστηρικτικών συνθηκών, όπως φθηνή ενέργεια και εκτεταμένη υποδομή φόρτισης, παραμένει επομένως προϋπόθεση για να επιτύχει αυτή η συστημική μετάβαση.
Επιπλέον, η βιομηχανική και η αγοραία προοπτική για τεχνολογίες που επιταχύνουν τη μετάβαση θα πρέπει να επανεισαχθούν, και να δοθεί ειδική αναγνώριση στην κατασκευή μικρών και αποδοτικών ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Η κατάσταση της αγοράς για τα ελαφρά φορτηγά, με μερίδιο ηλεκτρικών μόλις 8,5%, είναι επίσης κρίσιμη και χρειάζεται ειδική προσοχή.
Τα φορτηγά και τα λεωφορεία αντιπροσωπεύουν σήμερα μόνο το 3,5% των εγγραφών μπαταριοκίνητων οχημάτων, καθώς το υποστηρικτικό πλαίσιο υστερεί: η φόρτιση μεγαβάτ, η χωρητικότητα του δικτύου και τα κίνητρα αγοράς παραμένουν ανεπαρκή, εμποδίζοντας την πρόοδο σε έναν από τους πιο δύσκολους προς αποανθρακοποίηση τομείς.
«Οι κατασκευαστές φορτηγών και λεωφορείων δεσμεύονται για την πράσινη μετάβαση της Ευρώπης: τα οχήματα είναι έτοιμα, αλλά οι υποστηρικτικές συνθήκες όχι», δήλωσε ο Christian Levin, CEO της Traton Group και Scania. «Επιπλέον της σημερινής συνάντησης, είχαμε εποικοδομητική ανταλλαγή απόψεων χθες και με τους Επιτρόπους Hoekstra, Tzitzikostas και Jørgensen. Εκτιμούμε την αναγνώρισή τους ότι ο τομέας μας αντιμετωπίζει ξεχωριστές προκλήσεις που απαιτούν ειδική προσοχή, και ανυπομονούμε να συνεργαστούμε άμεσα για επείγοντα, εξατομικευμένα μέτρα σε μια βραχυπρόθεσμη συνάντηση παρακολούθησης».
Οι ηγέτες της βιομηχανίας υποστηρίζουν πράγματι ότι η ΕΕ δεν μπορεί να περιμένει έως το 2027 για την αναθεώρηση των προτύπων CO2 για βαρέα οχήματα. Αντίθετα, απαιτείται άμεση παρακολούθηση και δράση για να τεθεί η οδική μεταφορά εμπορευμάτων σε πορεία προς κλιματική ουδετερότητα.
Στις παρυφές του Διαλόγου, υπογράφηκε Μνημόνιο Κατανόησης μεταξύ της Επιτροπής και βασικών ενδιαφερόμενων μερών για την προώθηση συνεργειών μεταξύ διαφορετικών προγραμμάτων καινοτομίας. Η ACEA χαιρετίζει την πρόθεση ανάπτυξης μιας Κοινής Επιχείρησης για την Έρευνα και Καινοτομία στην Αυτοκινητοβιομηχανία και τονίζει τη σημασία της άμεσης συμμετοχής των εταιρειών στη δημιουργία και καθοδήγηση αυτής της Κοινής Επιχείρησης από την αρχή.
