Κατά την διάρκεια της τελευταίας διετίας ενισχύονται συνεχώς οι υποψίες που εστιάζονται στην πιθανή εμφάνιση ενός σχεδίου επιστροφής στην ρήτρα του χρυσού στην Ευρώπη. Οι διάσπαρτες πληροφορίες επικεντρώνονται κυρίως στο γεγονός ότι μετά την κατάρρευση του συμφώνου Bretton Woods το 1971, οι κεντρικές τράπεζες των ευρωπαϊκών χωρών προετοιμάζουν αθόρυβα και με απόλυτη μυστικότητα  σχέδιο επανόδου στο πολύτιμο μέταλλο.

του Γιώργου Ηλιόπουλου* 

Τότε ένας ακόμη νομισματικός πόλεμος εκδηλώνεται με απίστευτη αγριότητα, προκαλώντας ύφεση, ανέχεια, περιφερειακές συγκρούσεις και μία απίστευτη άνοδο των τιμών του πετρελαίου. Μάλιστα ο τότε Υπουργός Οικονομικών της κυβέρνησης Nixon, John Bowden Connally, Jr., θα απαντήσει ωμά στους Ευρωπαίους ομολόγους του υπουργούς, που διαμαρτύρονται για την καταστροφική εξαγωγή πληθωρισμού από τους Αμερικανούς, πως ναι μεν το δολάριο αποτελεί το εθνικό νόμισμα των ΗΠΑ, αλλά τα προβλήματά του αφορούν τους άλλους και όχι την χώρα του!

Αθέατα Βήματα

Επί πέντε σχεδόν δεκαετίες υλοποιούνται στο περιθώριο των διεθνών οικονομικών εξελίξεων, βήματα προς την κατεύθυνση της επαναφοράς ρήτρας χρυσού. Οι Ευρωπαίοι τραπεζίτες διαβλέπουν από την εποχή της δεκαετίας του 1980, όταν σχεδιάζεται το κοινό νόμισμα, πως το διεθνές νομισματικό σύστημα παρακμάζει και η εφαρμογή αντισυμβατικών και επικίνδυνων πειραματισμών οδηγεί σε αδιέξοδα χωρίς επιστροφή.

Μετά την εγκατάλειψη της ρήτρας του χρυσού οι κεντρικές τράπεζες της Ευρώπης αρχίζουν να μελετούν σχέδια εκτάκτου ανάγκης, με σκοπό την επαναφορά της, εάν και εφόσον οι συνθήκες διαμορφώσουν ένα οικονομικό περιβάλλον, το οποίο θα την καταστήσει απολύτως αναγκαία. Η γενική αίσθηση την εποχή εκείνη έχει στο επίκεντρό της μία δυσθυμία και την πρόθεση να επινοηθούν κάποια σχέδια αντιμετώπισης της απόλυτης ηγεμονίας του δολαρίου, τα οποία να προλειάνουν το έδαφος για νέες διευθετήσεις στο διεθνές νομισματικό σύστημα. Μάλιστα κατά την διάρκεια της τελευταίας διετίας εκπέμπονται σήματα που προδικάζουν την έλευση ενός νέου συστήματος που ενσωματώνει την ασφάλεια του χρυσού.

Στα πλαίσια αυτά η Ευρώπη εξισώνει την αξία των αποθεμάτων χρυσού σε διεθνές επίπεδο (δηλαδή αποσύρονται οι τοπικές διακυμάνσεις), προχωρεί σε στρατηγικές τοποθετήσεις, αναβαθμίζει την ποιότητα του μετάλλου σύμφωνα με τα σύγχρονα βιομηχανικά πρότυπα και προωθεί την κατοχή χρυσού με την έννοια της αποτελεσματικής άμυνας έναντι ων ισχυρών πληθωριστικών πιέσεων. Οι κινήσεις αυτές που βάλλουν κατά του δολαρίου, ακολουθούνται και από τους τραπεζικούς κύκλους της Μαλαισίας, όπως και από τους Κινέζους, όπου ο πρόεδρος του χρηματιστηρίου χρυσού της Σαγκάης (SGE), δηλώνει πως οφείλουν όλοι να υποστηρίξουν τον χρυσό, εγκαταλείποντας το δολάριο.

Η Σχέση του Χρυσού με τον Μαύρο Χρυσό

Η αναζωπύρωση του ενδιαφέροντος για μία νέα αξιοποίηση του χρυσού με την έννοια του μοχλού σταθεροποίησης του διεθνούς νομισματικού συστήματος, προβληματίζει τον τομέα της ενέργειας, όπως και τις επενδυτικές τράπεζες. Οι αναλυτές της γνωστής Morgan Stanley παρατηρούν πως η αναλογία των μεγεθών της αξίας των δύο αγαθών, δηλαδή του χρυσού και του αργού πετρελαίου, κινείται σε επίπεδα ιδιαίτερα σημαντικά και μάλιστα έχει την δυνατότητα να προϊδεάσει για την εξέλιξη των τιμών του μαύρου χρυσού.

Πρόκειται για μία απλή αναλογία που δηλώνει πόσα βαρέλια αργού πετρελαίου αγοράζει μία ουγκιά χρυσού. Το 1973 με τον σχηματισμό του OPEC η σχέση κινείται στο 8:1, αλλά το 1980 παρά την έκρηξη των τιμών του αργού πετρελαίου λόγω του πολέμου Ιράκ-Ιράν διαμορφώνεται στο 16:1, ενώ με την λήξη του πρώτου εξαμήνου του 2020 εκτοξεύεται στο σχεδόν απίστευτο 49:1(!), λόγω και της καθοδικής ακραίας χειραγώγηση των τιμών από τον OPEC+ (παλαιός OPEC και Ρωσία), για να κινηθεί κατά το πρώτο τρίμηνο του 2022 στα επίπεδα του 17:1 έως και 18:1, αλλά τον Φεβρουάριο πριν από την κρίση της Ουκρανίας διευρύνεται πέραν του 20:1.

Διαχρονικά οι ανοδικές τάσεις στην αγορά το χρυσού ακολουθούνται και από σημαντικές ανόδους των τιμών του αργού πετρελαίου, όπως το 2011, αν και η τότε τιμή των $1.923 δολαρίων ανά ουγκιά χρυσού τον Αύγουστο, διαμορφώνει την σχέση στο 17:1. Η σχέση των δύο αγαθών και οι μεταβολές της συσχετίζονται με το γεγονός ότι σε περιόδους ισχυρών πληθωριστικών πιέσεων, ο χρυσός αντιπροσωπεύει τον βασικό μοχλό αντιμετώπισης του κινδύνου.

Μία προφανής αιτιολογία της άσχημης εξέλιξης εστιάζεται στον πόλεμο τιμών μεταξύ των χωρών του OPEC, της Σαουδικής Αραβίας, των ΗΠΑ και των Ρώσσων από τα μέσα του 2014 έως το 2016, οπότε η Ρωσία συνδέεται πλέον με τον OPEC. Αργότερα με την λαίλαπα της υγειονομικής κρίσης του 2020,  καταλήγει στην δημιουργία τεραστίων αποθεμάτων και εξάντληση της αποθηκευτικής δυναμικότητας. Η απόρροια αυτού του εξαιρετικά αρνητικού κλίματος αντικατοπτρίζεται στις αρνητικές τιμές του μαύρου χρυσού στις αρχές του δευτέρου τριμήνου του 2020, με χειρότερη επίδοση στις 20 Απριλίου, όταν η τιμή διαμορφώνεται στα -$37,63 ανά βαρέλι!

Στο περιβάλλον αυτό τα προθεσμιακά συμβόλαια αγοράς διαπραγματεύονται με απώλειες μεγαλύτερες του 35% σηματοδοτώντας την χειρότερη περίοδο για την αγορά αργού πετρελαίου από το 2015. Στον αντίποδα όμως οι τιμές του χρυσού κινούνται απότομα ανοδικά, προς τα $2.000 ανά ουγκιά, δηλαδή κατά 20% υψηλότερα, φαινόμενο που δεν οφείλεται στον πόλεμο τιμών του δευτέρου τριμήνου στην αγορά του αργού.

Οι Συμφωνίες των Κεντρικών Τραπεζών της Ευρώπης

Αν και οι κεντρικές τράπεζες στην Ευρώπη ευθυγραμμίζονται επί δεκαετίες στην πολιτική τους έναντι του χρυσού, στις 26 Σεπτεμβρίου του 1999,  στο περιθώριο της τακτικής ετήσιας διάσκεψης του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου υπογράφουν και επίσημα την πρώτη συμφωνία για την διαχείριση των αποθεματικών τους σε χρυσό, με στόχο να αποφευχθούν ασυντόνιστες πωλήσεις και αποσταθεροποίηση της αγορά του πολύτιμου μετάλλου. Στην συμφωνία συμμετέχουν 11 χώρες  που αργότερα θα ενταχθούν στην Ευρωζώνη, η Βρετανία, η Ελβετία, η Σουηδία και η ΕΚΤ. Στα πλαίσια της συμφωνίας, οι συγκεκριμένες κεντρικές τράπεζες αναγνωρίζουν πως ο χρυσός αποτελεί βασικό πυλώνα των αποθεματικών τους και ορίζουν πως οι οποιεσδήποτε πωλήσεις πραγματοποιούνται μετά από συνεννόηση και οφείλουν να μην υπερβαίνουν τους 400 μετρικούς τόνους σε ετήσια βάση, με ορίζοντα ισχύος της συμφωνίας μία πενταετία. Οι 15 τράπεζες κατέχουν τότε το 45% των παγκόσμιων αποθεματικών σε χρυσό, με συνέπεια να τις ακολουθήσουν, έστω και άτυπα, στα πλαίσια του περιορισμού των πωλήσεων χρυσού οι κεντρικές τράπεζες των ΗΠΑ, της Ιαπωνίας, της Αυστραλίας, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο κα η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών (Bank for International Settlements-BIS).

Η συμφωνία προκαλεί αρχικά μεγάλη έκπληξη στις αγορές, με συνέπεια την άνοδο των τιμών του χρυσού στην περίοδο που την ακολουθεί, αν και σταδιακά οι ισορροπίες αποκαθίστανται και εκμηδενίζονται οι αποσταθεροποιητικές τάσεις.

Στις 8 Μαρτίου του 2004, οι κεντρικές τράπεζες της Ευρώπης υπογράφουν δεύτερη συμφωνία με αντικείμενο τον χρυσό που επικυρώνει ουσιαστικά τους όρους της πρώτης, επεκτείνοντας χρονικά την ισχύ τους για μία πενταετία και αυξάνοντας το όριο συντονισμένων πωλήσεων στους 500 μετρικούς τόνους σε ετήσια βάση. Στις 27 Σεπτεμβρίου του 2009 ακολουθεί και τρίτη συμφωνία που ανανεώνει και επεκτείνει για μία ακόμα πενταετία την ισχύ των προηγούμενων, περιορίζοντας όμως το όριο πωλήσεων στους 400 μετρικούς τόνους. Τέλος στις 19 Μαΐου του 2014 υπογράφεται η τέταρτη κατά σειράν συμφωνία με την συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και των κεντρικών τραπεζών  της Αυστρίας, του Βελγίου, της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ελβετίας, της Ελλάδας, της Εσθονίας, της Ιρλανδίας, της Ισπανίας, της Ιταλίας, της Κύπρου, της Λετονίας, του Λουξεμβούργου, της Μάλτας, της Ολλανδίας, της Πορτογαλίας, Σλοβενίας, της Σουηδίας, της Φινλανδίας. Η συμφωνία επεκτείνει για μία πενταετία την ισχύ των προηγουμένων, με τους ίδιους περιορισμούς και παρά το γεγονός ότι δεν έχει υλοποιηθεί και νέα στα τέλη του 2019, ισχύει έως την υπογραφή της πέμπτης συμφωνίας.

Οι κεντρικές τράπεζες της Ευρώπης και  η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα κατέχουν στην τρέχουσα περίοδο 11.719 μετρικούς τόνους χρυσού, δηλαδή το 34% του συνόλου των παγκόσμιων αποθεματικών των κεντρικών τραπεζών, με τις αγορές να υποπτεύονται πως η επόμενη συμφωνία θα ορίσει με κάποιο μηχανισμό μία σταθερή σχέση της αξίας του χρυσού με το ευρωπαϊκό κοινό νόμισμα, επαναφέροντας την ρήτρα.

• Ο Γιώργος Ζ. Ηλιόπουλος είναι Χρηματοοικονομικός αναλυτής.  Σπούδασε Φυσική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Από το 1989 ασχολείται επαγγελματικά με το Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών, με την ιδιότητα του συμβούλου εισηγμένων εταιρειών και εξειδίκευση σε θέματα και υπηρεσίες κεφαλαιαγοράς.
  Κείμενά του έχουν δημοσιευθεί σε Ακαδημαϊκές εκδόσεις των Πανεπιστημίων Πατρών, Beograd (Σερβία), Leiden (Ολλανδία) και Institute of Archaeology UW–Warsaw (Πολωνία), με θέματα του αρχαίου κόσμου.
  Από το 1986 μέχρι σήμερα έχουν δημοσιευθεί κείμενά του σε πολλά περιοδικά, όπως ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ, RAM, COMPUTER ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ, ΠΤΗΣΗ, ΕΠΙΣΤΗΜΗ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ, ΧΡΗΜΑ ΚΑΙ ΑΓΟΡΑ, NEXUS και άλλα.
  Έχουν εκδοθεί 22 βιβλία του, μεταξύ άλλων τα:-Η ΜΑΧΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΛΑΦΥΡΑΓΩΓΗΣΗ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ, Επικοινωνίες, 2001.
  -ΚΑΤΑΠΕΛΤΕΣ – ΕΦΗΡΜΟΣΜΕΝΗ ΒΛΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΟΡΩΜΑΪΚΟ ΚΟΣΜΟ, Επικοινωνίες, 2002.
  -Ο ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, Επικοινωνίες, 2003.
  -ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ,Έσοπτρον, 2004.
  -Ο ΧΡΥΣΟΣ ΤΟΥ ΡΗΝΟΥ, Έσοπτρον, 2005.
  -ΥΠΕΡΟΠΛΑ: ΤΟ ΣΩΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ, Αμυντική Γραμμή, 2009.
  -ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΟΝ: Η ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΜΑΓΕΙΡΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ, Έναστρον, 2013.
  -ASKALAPIOS: THE MAN, THE DISCIPLES, THE LEGACY, LAP – Lambert Academic Publishing, Saarbrucken, Germany, December 2014.
  -ΣΥΝΩΜΟΤΕΣ: ΜΙΑ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΩΝ ΣΚΟΤΕΙΝΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ, Έναστρον, 2015.
  -GASTRONOMICON: CULINARY ART IN ANCIENT GREECE, Enastron, 2017.
  -ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ, Έναστρον, 2017.
  -ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ PAPERCLIP, Έσοπτρον, 2018.
  -ΒΙΒΛΙΟΦΙΛΟΙ, ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ, Έναστρον, 2019.
  -BIBLIOPHILES, BOOKSTALLS AND LITERACY IN ANTIQUITY, Έναστρον, 2019.
  -ΟΙ ΧΙΜΑΙΡΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ, Εκδόσεις Μπαρτζουλιάνος, 2019.