Η σκιά της βίας δεν περιορίζεται πια στην αυλή του σχολείου. Ξυλοδαρμοί μαθητών, επιθέσεις σε ανύποπτους οδηγούς, ακόμη και ρίψη νεραντζιών σε ΙΧ δείχνουν πως το φαινόμενο τείνει να ξεφύγει από κάθε έλεγχο.
Τις τελευταίες ημέρες, τα περιστατικά ήταν σοκαριστικά: στη Θεσσαλονίκη, έξι ανήλικες, ηλικίας μόλις 13-14 ετών, κατηγορούνται ότι επιτέθηκαν σε δύο συνομήλικες, τις χτύπησαν και τις εξύβρισαν μέσα σε πιλοτή πολυκατοικίας, ενώ μία εξ αυτών απώλεσε το κινητό της. Μάλιστα, σύμφωνα με το ρεπορτάζ, οι δράστιδες βιντεοσκόπησαν το επεισόδιο. Ωστόσο, παρά τη σοβαρότητα, οι μαθήτριες αφέθηκαν ελεύθερες, ενώ η Δικαιοσύνη άρχισε προκαταρκτική έρευνα.
Την περασμένη Κυριακή, στην Πάτρα, 17χρονος φέρεται να γρονθοκόπησε 16χρονο καταμεσής κεντρικής πλατείας, με αποτέλεσμα το θύμα να μεταφερθεί αιμόφυρτος στο νοσοκομείο. Η Αστυνομία έχει ταυτοποιήσει τον δράστη και σχηματίζει δικογραφία, ενώ οι συνθήκες της επίθεσης διερευνώνται.
Αυτά τα δύο περιστατικά δεν είναι ασύνδετα μεταξύ τους, ούτε μπορούν να χαρακτηριστούν «μεμονωμένα ξεσπάσματα». Έρχονται σε μια εποχή που η σχολική βία και η νεανική εγκληματικότητα καταγράφονται σε άνοδο. Σύμφωνα με έρευνα της MARC, για λογαριασμό του ΑΝΤ1, το 68,1% των νέων περιστατικών βίας λαμβάνει χώρα σε σχολεία, ενώ περίπου το 26,4% εκτυλίσσεται στον δρόμο.
Από στατιστικής άποψης, το Χαμόγελο του Παιδιού αναφέρει ότι 1 στα 3 παιδιά στην Ελλάδα έχει δεχθεί κάποια μορφή εκφοβισμού (32,4% το 2022-2023, ενώ 35,5% το 2023-2024) ή έχει βιώσει κάποια μορφή μπούλινγκ. Πιο συγκεκριμένα, από έρευνα σε μαθητές της Αθήνας προκύπτει ότι τον τελευταίο χρόνο το 18,4% των εφήβων ανέφερε εμπλοκή σε εκφοβισμό, το 11% ως θύματα, το 5% ως θύτες και το 2,4% και στα δύο.
Ψυχολογική επιβάρυνση
Το προφίλ της βίας δεν είναι μονοδιάστατο και σύμφωνα με αναφορές, τα πιο σοβαρά περιστατικά εμφανίζονται με ολοένα αυξανόμενη συχνότητα. Παράλληλα, η ψυχολογική επιβάρυνση των θυμάτων είναι σαφής: οι μαθητές που υφίστανται μπούλινγκ εμφανίζουν περισσότερα συναισθηματικά συμπτώματα, προβλήματα κοινωνικής προσαρμογής, κοινωνική απομόνωση, ενώ στους θύτες παρατηρείται μεγαλύτερη σωματική επιθετικότητα.
Η «κανονικότητα» αυτού του κύματος βίας φέρνει στο προσκήνιο και πιο ανησυχητικούς κοινωνικούς δείκτες – οι ειδικοί, οι εκπαιδευτικοί και οι κοινωνικές οργανώσεις μιλούν πλέον για «πολιτισμική απορρύθμιση», όπου η βία δεν είναι απλώς έκρηξη, αλλά μέρος της καθημερινότητας για πολλούς μαθητές.
Σε ανώνυμη καταγγελία της, μια 14χρονη μαθήτρια περιγράφει τη δική της εμπειρία: «Κάθε φορά που περπατούσα στην αυλή, αισθανόμουν ότι πρέπει να είμαι συνεχώς σε εγρήγορση. Ποτέ δεν ήξερα ποιος θα με πλησιάσει και φοβόμουν ότι, αν απλώς απαντήσω, μπορεί να γίνει χειρότερα. Δεν ήθελα να μιλήσω, γιατί θεωρούσα πως δεν θα με πιστέψουν».
Ταυτόχρονα, ένα παράξενο, αλλά άκρως επικίνδυνο φαινόμενο έχει αρχίσει να εμφανίζεται τις τελευταίες εβδομάδες, με καταγγελίες πολιτών στα social media να κάνουν λόγο για ομάδες ανηλίκων που πετάνε νεράντζια σε διερχόμενα ΙΧ, κυρίως κοντά σε σχολεία ή γειτονιές όπου συχνάζουν παρέες μαθητών.
Κάτι που μπορεί να ακούγεται αθώα σκανταλιά, όπως ο αιφνιδιασμός των οδηγών, δεν είναι παιχνίδι. Αντιθέτως, μπορεί να προκαλέσει τροχαίο ατύχημα και το γεγονός ότι η πρακτική αυτή φαίνεται να αναπαράγεται δείχνει πως η σχολική βία δεν περιορίζεται πια στις αυλές.
Η πολιτεία προσπαθεί να αντιδράσει στις ανησυχητικές αυτές εξελίξεις. Το 2024 ενεργοποιήθηκε η πλατφόρμα καταγγελιών σχολικής βίας stop-bullying.gov.gr, η οποία μέσα σε λίγες ημέρες δέχτηκε δεκάδες αιτήματα, σύμφωνα με τον πρώην υπουργό Παιδείας, Κυριάκο Πιερρακάκη. Επιπλέον, ο νόμος 5029/2023 («Ζούμε Αρμονικά Μαζί - Σπάμε τη Σιωπή») προβλέπει την ύπαρξη συμβούλων ψυχολόγων σε σχολεία και αυστηρότερες διαδικασίες αντιμετώπισης της βίας.
Ωστόσο, πολλοί ειδικοί επισημαίνουν ότι τα μέτρα δεν αρκούν, αν δεν συνοδευτούν από εκτενή παιδαγωγική υποστήριξη. Επιπλέον, τα σχολεία χρειάζονται εκπαιδευμένα στελέχη, τακτική επιμόρφωση εκπαιδευτικών, αλλά και σταθερή ψυχολογική στήριξη για μαθητές και γονείς. Η πρόληψη πρέπει να μετατραπεί σε καθημερινό έργο, όχι σε πρότζεκτ επί χάρτου.
Μηδενική ανοχή
Η σιωπή και η ανοχή δεν είναι πλέον επιλογές. Πρέπει να ορίσουμε ξανά τα σχολεία ως χώρους ασφάλειας και φροντίδας, όχι ως πίστες σύγκρουσης. Διαφορετικά, κινδυνεύουμε να δούμε την ελληνική κοινωνία τού αύριο να έχει μεγαλώσει μια γενιά που θεωρεί τη βία λύση.
Η έκκληση δεν είναι μόνο προς την πολιτεία, αλλά προς όλους μας, τους γονείς, τους εκπαιδευτικούς, τους μαθητές... Ας αναγνωρίσουμε ότι η βία στα σχολεία πληγώνει την καρδιά της κοινωνίας. Αν δεν δράσουμε τώρα, θα είναι πολύ αργά.
