Τη δυνατότητα να αντιμετωπίσει κάθε πολεμική απειλή έως το 2030 θέλει να έχει η Ευρωπαϊκή Ένωση, με το βλέμμα της στραμμένο στη Ρωσία. Επτά μήνες μετά την παρουσίαση της «Λευκής Βίβλου» για την Άμυνα, η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, και η ύπατη εκπρόσωπος για την εξωτερική πολιτική, Κάγια Κάλλας, παρουσίασαν χθες τέσσερις νέες ευρωπαϊκές αμυντικές πρωτοβουλίες, στο πλαίσιο του προγράμματος «Διατήρηση της Ειρήνης – Χάρτης Πορείας για την Αμυντική Ετοιμότητα 2030». Το σχέδιο χαράσσει τους στόχους της Ένωσης για την επόμενη πενταετία και θα τεθεί προς έγκριση στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ, στις 23 Οκτωβρίου.
«Οι πρόσφατες απειλές έδειξαν ότι η Ευρώπη διατρέχει κίνδυνο. Πρέπει να προστατεύσουμε κάθε πολίτη και κάθε τετραγωνικό εκατοστό της επικράτειάς μας», υπογράμμισε η κυρία φον ντερ Λάιεν, επιχειρώντας να καθησυχάσει τις ανησυχίες χωρών του νότου, περιλαμβανομένης της Ελλάδας, ότι η ενίσχυση της ευρωπαϊκής αποτροπής δεν επικεντρώνεται αποκλειστικά στη Μόσχα.
Οι τέσσερις πρωτοβουλίες που ανακοινώθηκαν είναι: η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία για την Άμυνα από Drones (European Drone Defence Initiative), η Επιτήρηση της Ανατολικής Πτέρυγας (Eastern Flank Watch), η Ευρωπαϊκή Αεροπορική Ασπίδα (European Air Shield) και η Ευρωπαϊκή Διαστημική Ασπίδα (European Space Shield).
Σύμφωνα με την Κομισιόν, μετά την υλοποίησή τους, η Ένωση θα έχει την ικανότητα να αποτρέπει και να αμύνεται σε ξηρά, θάλασσα και αέρα, στον κυβερνοχώρο και στο διάστημα, «συμβάλλοντας παράλληλα άμεσα στους στόχους δυνατοτήτων του ΝΑΤΟ». Ευρωπαίοι αξιωματούχοι το χαρακτήριζαν ως το πιο συντονισμένο και, ταυτόχρονα, το πιο φιλόδοξο πακέτο μέτρων που έχει προτείνει η Ένωση στην Άμυνα.
Προκειμένου να είναι έτοιμα έως το 2030, τα έργα σε όλους τους τομείς προτεραιότητας θα πρέπει να ξεκινήσουν το πρώτο εξάμηνο του 2026. Μέχρι το τέλος του 2028, τα έργα, οι συμβάσεις και η χρηματοδότηση θα πρέπει να έχουν τεθεί σε εφαρμογή, προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα πιο επειγόντα κενά.
Επιπλέον, ο οδικός χάρτης καθορίζει σχέδια για τη δημιουργία μιας ζώνης στρατιωτικής κινητικότητας σε ολόκληρη την ΕΕ έως το 2027, με εναρμονισμένους κανόνες και ένα δίκτυο χερσαίων, αεροπορικών και θαλάσσιων οδών για την ταχεία μετακίνηση στρατευμάτων και εξοπλισμού. Το εγχείρημα θα αναπτυχθεί σε στενό συντονισμό με το ΝΑΤΟ, κάτι που στις Βρυξέλλες εκτιμούν ότι θα ενισχύσει την ικανότητα της Ευρώπης «να ανταποκρίνεται γρήγορα σε κρίσεις».
Πρωτοβουλίες
Όμως, πώς θα λειτουργήσουν οι τέσσερις αμυντικές πρωτοβουλίες;
Ειδικότερα, η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Άμυνας από Drones στοχεύει στην ανάπτυξη κοινών δυνατοτήτων ανίχνευσης, αναχαίτισης και ηλεκτρονικής παρεμβολής μη επανδρωμένων συστημάτων. Το παράδειγμα της Ουκρανίας, όπου τα (χαμηλού κόστους) drones παίζουν καταλυτικό ρόλο στην εξέλιξη του πολέμου, λειτούργησε ως επιταχυντής ώστε η ΕΕ να συνειδητοποιήσει ότι χρειάζεται ένα ενιαίο πλέγμα προστασίας από αυτά.
Η Επιτήρηση της Ανατολικής Πτέρυγας αποτελεί προτεραιότητα για την Ένωση και θα είναι από τα έργα που θα εκκινήσουν πρώτα. Θα εστιάσει στις απειλές –υβριδικές και άλλες– που προέρχονται από τη Ρωσία, που για την ΕΕ προσλαμβάνεται ως η μεγαλύτερη απειλή. «Η Ρωσία σήμερα δεν έχει τη δυνατότητα να επιτεθεί στην ΕΕ, αλλά τα επόμενα χρόνια μπορεί να προετοιμαστεί γι’ αυτό» δήλωσε χθες η κυρία Κάλας, επισημαίνοντας ότι «μια στρατιωτικοποιημένη Ρωσία συνιστά διαρκή απειλή για την ευρωπαϊκή ασφάλεια στο ορατό μέλλον».
Ιδιαίτερη σημασία έχει η Ευρωπαϊκή Αεράμυνα και η ενίσχυσή της. Σε αυτή σημαντικό ρόλο έχει και η Ελλάδα, καθώς από τον Μάιο του 2024, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης μαζί με τον Πολωνό πρωθυπουργό Ντόναλντ Τουσκ είχαν στείλει κοινή επιστολή στην πρόεδρο της Κομισιόν, τονίζοντας την ανάγκη για μια ευρωπαϊκή ασπίδα αεράμυνας. Η ελληνοπολωνική πρόταση υπογράμμιζε ότι η ασπίδα θα πρέπει να αποτελεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα αεράμυνας για την προστασία του κοινού εναέριου χώρου της ΕΕ από όλες τις εισερχόμενες απειλές – συμπεριλαμβανομένων αεροσκαφών, πυραύλων, μη επανδρωμένων αεροσκαφών και άλλων.
Η Ευρωπαϊκή Διαστημική Ασπίδα (EU Space Shield) έρχεται να καλύψει το κενό στον τομέα της διαστημικής επιτήρησης. Η πρωτοβουλία θα «διασφαλίσει την προστασία και την ανθεκτικότητα των διαστημικών πόρων και υπηρεσιών» των κρατών της Ένωσης και να θωρακίσει έναντι κυβερνοπαρεμβολών τρίτων δρώντων.
Ετοιμότητα
Επιπλέον, στον οδικό χάρτη αναφερόταν ότι η επίτευξη πλήρους αμυντικής ετοιμότητας συνεπάγεται τη διασφάλιση ότι οι ένοπλες δυνάμεις των κρατών μελών «μπορούν να προβλέπουν, να προετοιμάζονται και να ανταποκρίνονται σε οποιαδήποτε κρίση, συμπεριλαμβανομένων των συγκρούσεων υψηλής έντασης». Έγινε, δε, λόγος για τη δημιουργία «Συνασπισμών Δυνατοτήτων» σε εννέα βασικούς τομείς.
Όσον αφορά στην ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία, τονίστηκε ότι πρέπει να αξιοποιηθεί «πλήρως το δυναμικό της καινοτομίας για την άμυνα, συμπεριλαμβανομένων των ουκρανικών λύσεων» και παράλληλα σημειώθηκε η ανάγκη μείωσης των κρίσιμων εξαρτήσεων από πρώτες ύλες και άλλες σημαντικές εισροές. «Η Επιτροπή θα παρακολουθεί τη βιομηχανική ικανότητα για να διασφαλίσει ότι η Ευρώπη μπορεί να καλύψει τις πιο επείγουσες ανάγκες της», επισημάνθηκε σχετικά.
