Στα χαρακώματα με τη Ρωσία βρίσκεται η ΕΕ με φόντο τις ερχόμενες ευρωεκλογές. Ο λόγος είναι ότι η Ρωσία έχει ξεκινήσει ήδη εκστρατεία fake news, με την οποία επιχειρεί να βάλει μπουρλότο στην εκλογική διαδικασία των ευρωεκλογών και να επηρεάσει το αποτέλεσμα υπέρ των κομμάτων που εκείνη προτιμά και προσώπων που η ίδια η Ρωσία στηρίζει εντός της ΕΕ.
Κλασικό παράδειγμα ένα viral βίντεο που έδειχνε έναν γνωστό τηλεοπτικό παρουσιαστή να ανακοινώνει την ανησυχητική είδηση ότι ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν ακύρωσε το προγραμματισμένο ταξίδι του στο Κίεβο λόγω σχεδίου δολοφονίας. Το Élysée και ο τηλεοπτικός σταθμός, το France 24, διέψευσαν γρήγορα το βίντεο ως ψεύτικο και παραγόμενο από Τεχνητή Νοημοσύνη. Ομως δεν μπόρεσαν να περιορίσουν τη διάδοσή του, ιδίως αφότου ο πρώην πρόεδρος της Ρωσίας Ντμίτρι Μεντβέντεφ αναδημοσίευσε το βίντεο, περιγράφοντας τον Μακρόν ως «φοβισμένο».
Αξιωματούχοι στις Βρυξέλλες και σε άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες προειδοποιούν ότι θα χρειαστούν μεγαλύτερη επαγρύπνηση και αυστηρότερες κυρώσεις για τις διαδικτυακές πλατφόρμες ώστε να αντιμετωπιστούν οι εκστρατείες παραπληροφόρησης της Ρωσίας που έχουν σχεδιαστεί για να αποδυναμώσουν την υποστήριξη προς την Ουκρανία και να παρέμβουν στις εκλογές του Ιουνίου σε ολόκληρη την ΕΕ. Η Μόσχα έχει μεγάλο συμφέρον να στηρίξει τα ακροδεξιά κόμματα σε Γαλλία, Γερμανία και αλλού που είναι ήδη φιλορωσικά. Και φυσικά η παραπληροφόρηση είναι παλιά τέχνη κόσκινο για την «κόκκινη αρκούδα».
Η Βέρα Γιούροβα, αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που ηγείται του τομέα αντιμετώπισης της παραπληροφόρησης, προειδοποίησε πρόσφατα ότι οι εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τον Ιούνιο θα πληγούν από μια «χιονοστιβάδα παραπληροφόρησης», συμπεριλαμβανομένων των deep fake βίντεο που έχουν σχεδιαστεί για να διαβρώσουν την εμπιστοσύνη του κοινού έναντι της ψηφοφορίας. Είπε ότι απαιτείται ειδική προσπάθεια για την προστασία της ψηφοφορίας στην ΕΕ από την αύξηση της χρήσης των νέων τεχνολογιών και την πιθανή κρυφή χειραγώγηση και την ξένη παρέμβαση, ιδίως από την πλευρά του Κρεμλίνου.
Η διπλωματική υπηρεσία της ΕΕ ανέφερε ότι αποκάλυψε 750 εκστρατείες παραπληροφόρησης το 2023 σε έκθεση που δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο και η οποία κατηγοριοποίησε τις εκστρατείες επιρροής από το εξωτερικό ως «απειλή για την ασφάλεια», ιδίως κατά τη διάρκεια των φετινών εκλογών.
Πού θα «χτυπήσουν»
Οσον αφορά τα θέματα στα οποία θα κινηθούν τα fake news της Ρωσίας, αυτά είναι κατά βάση θέματα δικαιώματος ψήφου σε μετανάστες από την Ουκρανία, ακόμα κι αν αυτό δεν ισχύει (που δεν ισχύει). Αλλο ένα θέμα από το παρελθόν είναι τα ψηφοδέλτια, ότι δηλαδή έχει γίνει αλλοίωση αποτελέσματος από το σύστημα, ότι δεν φαίνεται σωστά το μελάνι κι άλλες τέτοιες μπούρδες, τα οποία θα αποτελέσουν βασικά «δικαιολογητικά» για την οποιαδήποτε αποτυχία φιλορωσικού κόμματος στην Ευρώπη.
Σε άλλες περιπτώσεις, οι εκστρατείες παραπληροφόρησης στοχεύουν σε ευαίσθητα οικονομικά θέματα, όπως οι φόροι, τα δάνεια, το κόστος ζωής, η ενεργειακή κρίση. Καμία πτυχή της πολιτικής ή κοινωνικής πραγματικότητας δεν είναι εκτός ατζέντας βέβαια. Fake news καταγράφονται για ζητήματα Κλιματικής Αλλαγής, την ευρωπαϊκή νομοθεσία, τη μεταναστευτική πολιτική, ακόμη και για δικαιωματικά ζητήματα με επίκεντρο την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα.
Η Γαλλία έχει πάρει την υπόθεση πολύ σοβαρά. Εχει αναθέσει στο Viginum, ένα παρατηρητήριο ξένης παραπληροφόρησης που ιδρύθηκε το 2021 και στελεχώνεται από μια ομάδα 50 ατόμων, να ξεριζώσει τέτοιες προσπάθειες αποσταθεροποίησης. Η Viginum όχι μόνο παρακολουθεί λογαριασμούς και κανάλια στα social media που συνδέονται με τη Ρωσία και σε εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων όπως το Telegram, αλλά και εκθέτει δημοσίως τις επιχειρήσεις επιρροής για να ευαισθητοποιήσει τους πολίτες.
Την ίδια ώρα, η Κομισιόν παρουσίασε πρόσφατα κατευθυντήριες γραμμές που παρέχουν συγκεκριμένες συστάσεις προς τις πλατφόρμες αυτές (π.χ. TikTok, Facebook, Instagram, X), προκειμένου να εφαρμόσουν στην πράξη τον ευρωπαϊκό νόμο για τις ψηφιακές υπηρεσίες (DSA) που τέθηκε σε ισχύ τον περασμένο Φεβρουάριο. Οι πολύ μεγάλες πλατφόρμες και μηχανές αναζήτησης, των οποίων οι υπηρεσίες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία και/ή τη διάδοση περιεχομένου Τεχνητής Νοημοσύνης, θα πρέπει να αξιολογούν και να μετριάζουν συγκεκριμένους κινδύνους που συνδέονται με αυτήν, για παράδειγμα με τη σαφή επισήμανση του περιεχομένου που παράγεται από την Τεχνητή Νοημοσύνη (όπως τα deepf ake), την ανάλογη προσαρμογή των όρων και προϋποθέσεών τους και την κατάλληλη επιβολή τους.
Συστάσεις από Κομισιόν
Η Επιτροπή συνιστά, επίσης, τη συνεργασία με ενωσιακές και εθνικές αρχές, ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών για την προώθηση της αποτελεσματικής ανταλλαγής πληροφοριών πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τις εκλογές και τη διευκόλυνση της χρήσης κατάλληλων μέτρων μετριασμού.
Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι ακόμη και οι γνήσιες πληροφορίες μπορούν να χειραγωγηθούν. Μια υποκλαπείσα συνομιλία αξιωματικών του γερμανικού στρατού που είχαν μια ευαίσθητη συζήτηση σχετικά με την αποστολή πυραύλων στην Ουκρανία διέρρευσε από τα ρωσικά κρατικά μέσα ενημέρωσης, δείχνοντας τις διαθέσεις του Κρεμλίνου. Το γερμανικό ΥΠΕΞ εντόπισε δίκτυο με 50.000 bots στο X, το οποίο διέσπειρε με ρυθμούς πολυβόλου στην πλατφόρμα ότι το Βερολίνο δεν στηρίζει το Κίεβο. Το δίκτυο ήταν σημαντικά πιο εξελιγμένο από τις προηγούμενες επιχειρήσεις, δήλωσαν αξιωματούχοι του ΥΠΕΞ.
«Η συνεχής ροή ψεμάτων έχει στόχο να εμφυτεύσει την ιδέα ότι όλες οι πληροφορίες είναι αναξιόπιστες. Να μας κάνει καχύποπτους για τα πάντα», δήλωσε πρόσφατα ο επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ Ζοζέπ Μπορέλ. «Η παραπληροφόρηση αποδυναμώνει τον κοινωνικό ιστό, δηλητηριάζει τις Δημοκρατίες, διότι μόνο η πληροφόρηση καθιστά δυνατή τη Δημοκρατία».
