Οι πυρκαγιές τεράστιες, η καταστροφή βιβλική, ο «φόρος αίματος» δυσβάστακτος, οι ζημίες ανυπολόγιστες, η αποκατάστασή τους αβέβαιη και η επόμενη ημέρα προβληματική.
Η κλιματική κρίση, στην οποία σε μεγάλο βαθμό οφείλονται, κλιμακώνεται. Οξύνεται ακόμη περισσότερο με τις πυρκαγιές που εκλύουν αέρια, που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, και ενίοτε και επικίνδυνα αέρια. Πυρκαγιές που πλήττουν όλο τον ευρωπαϊκό Νότο, αλλά και πολλές περιοχές του πλανήτη και των οποίων οι συνέπειες στο κλίμα εκδηλώνονται παντού αθροιστικά, μια που το περιβάλλον δεν γνωρίζει σύνορα. Φαύλος ο κύκλος γιατί καταστρέφουν και τους πνεύμονες του πλανήτη, τα δάση, που καταπολεμούν την κλιματική αλλαγή και τις συνέπειές της. Φαύλος, επίσης, αφού, ενώ η στρατηγική για τη βιοποικιλότητα στο πλαίσιο της Πράσινης Συμφωνίας προβλέπει ότι πρέπει να φυτευθούν στην ΕΕ, μέχρι το 2030, 3 δισ. δέντρα, εκατομμύρια δέντρα καταστρέφονται, πράσινες υποδομές αποψιλώνονται και οι πολύτιμες υπηρεσίες που προσφέρουν τα οικοσυστήματα αποδυναμώνονται συνεχώς. Και δεν είναι μόνο η όξυνση της κλιματικής αλλαγής, αλλά και οι παράπλευρες συνέπειές της. Τα δάση δεν απορροφούν μόνο τα αέρια που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, είναι και αναχώματα στις πλημμύρες, ενώ συμβάλλουν και στον εμπλουτισμό του υδροφόρου ορίζοντα αλλά και στην αποφυγή της διάβρωσης των ακτών. Σημαντικές λειτουργίες της φύσης και των υπηρεσιών των οικοσυστημάτων που δεν μπορούν να αντικατασταθούν με τεχνητά μέσα.
Ζητούμενο για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης είναι ο μετριασμός της, που προϋποθέτει παγκόσμια στρατηγική και λήψη μέτρων, ενώ σε ό,τι αφορά στην κάθε γεωγραφική ενότητα, η προσαρμογή σε αυτήν, ώστε να δημιουργηθούν συνθήκες ανθεκτικότητας στις εκδηλώσεις και συνέπειές της, οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν και σε απερήμωση ή λειψυδρία και βέβαια έχουν ήδη οδηγήσει και σε κλιματική μετανάστευση. Στο πλαίσιο αυτό, είναι σημαντικό να επικαιροποιηθεί η εθνική στρατηγική για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Σημαντική είναι, επίσης, η πλήρης εφαρμογή του εθνικού κλιματικού νόμου με ΚΥΑ, καθώς και η εκπόνηση και περιφερειακών στρατηγικών προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή. Αποψη του γράφοντος είναι ότι τέτοιες στρατηγικές πρέπει να εκπονηθούν και για τα νησιά που αποτελούν αυτοτελείς γεωγραφικές ενότητες και απειλούνται περισσότερο από την κλιματική κρίση.
Κυκλική οικονομία και ενεργειακή μετάβαση
Πολλές οι απειλές και τα διακυβεύματα. Είναι προφανές ότι μόνο η εμπέδωση και προοδευτική εφαρμογή σε παγκόσμια κλίμακα του νέου οικονομικού μοντέλου της κυκλικής οικονομίας θα ενισχύσει την ενεργειακή μετάβαση και θα συμβάλει στην επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας το 2050, που είναι ο στόχος της Πράσινης Συμφωνίας. Αποτελεί εμβληματικό στόχο της ΕΕ που υποστηρίζεται από όλα τα χρηματοδοτικά της μέσα και στη χώρα μας εφαρμόζεται μέσω του εθνικού σχεδίου κυκλικής οικονομίας που έχει εγκριθεί με Πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου. Είναι σημαντικό η εθνική μας στρατηγική να εφαρμοσθεί πλήρως μέσω ΚΥΑ σε όλους τους άξονες δράσεις που προβλέπει, αφού η εφαρμογή της θα συμβάλει άμεσα ή έμμεσα στην καταπολέμησης της κλιματικής κρίσης, στη δασοπροστασία και στην προώθηση της βιοοικονομίας, καθώς και στην προστασία του περιβαλλοντικού μας κεφαλαίου. Το περιβαλλοντικό αυτό κεφάλαιο πρέπει να προστατευθεί και από τις πλημύρες, που συνήθως ακολουθούν της πυρκαγιές, με αντιπλημμυρικά μέτρα στα καμένα, που πρέπει άμεσα να προγραμματιστούν.
Σημειωτέον ότι η βιοοικονομία μπορεί να συμβάλει τα μέγιστα στην πρόληψη των πυρκαγιών, που είναι το μεγάλο ζητούμενο. Στο δίδυμο πρόληψη-καταστολή πρέπει να δοθεί ιδιαίτερο βάρος στην πρώτη με μια νέα στρατηγική και ένα νέο ολιστικό σύστημα διακυβέρνησης που θα την υποστηρίζει τόσο κατακόρυφα όσο και οριζόντια.
Η βιοοικονομία θα οδηγήσει στην ορθολογική διαχείριση των δασών και της υπαίθρου, αξιοποιώντας τη βιομάζα που παράγεται τόσο από τα δάση όσο και από γεωργικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητες.
Η βιομάζα αυτή αποτελείται από εύφλεκτα υλικά, από τα οποία συνήθως αρχίζουν οι πυρκαγιές. Ετσι τα μέρη ενός δάσους, όπως ο ξηροφυλλοτάπητας, τα χόρτα, οι πόες, μικροί και μεγάλοι θάμνοι, αν αφαιρεθούν –όπως επιβάλλεται–, μπορούν να αξιοποιηθούν ως βιομάζα για την παραγωγή ενέργειας –μέσω πυρόλυσης/αεριοποίησης– και στη συνέχεια μέσω ηλεκτρόλυσης υπερ-πράσινου υδρογόνου και κατά περίπτωση βιοαερίου, βιοκαυσίμων, βιολιπασμάτων αλλά και κομπόστ. Το ίδιο ισχύει και για τη βιομάζα των καμένων δασών, που στο πλαίσιο της αποκατάστασής τους πρέπει να αφαιρεθεί και να αξιοποιηθεί.
Σημειωτέον ότι οι καμένες περιοχές πρέπει να αναδασωθούν ορθολογικά με τη δημιουργία αντιπυρικών ζωνών και δασικών δρόμων και με την εγκατάσταση συστημάτων ψηφιακής πυρανίχνευσης που θα ανιχνεύουν τη φωτιά στο πρώτο στάδιό της και θα επιτρέπουν την άμεση παρέμβαση των χερσαίων και εναέριων δυνάμεων. Είναι σημαντικό, επίσης, στο πλαίσιο της αναδάσωσης να προβλεφθεί και η φύτευση δενδροστοιχιών με δένδρα βραδυφλεγή που θα ανακόπτουν την ταχεία μετάδοση της φωτιάς, σε συνδυασμό με τις αντιπυρικές ζώνες.
Οριστικοποίηση δασικών χαρτών
Ιδιαίτερα σημαντικό για τη δασοπροστασία και την πρόληψη είναι να προχωρήσει και η εκδίκαση των αντιρρήσεων κατά των δασικών χαρτών και στη συνέχεια να αναμορφωθούν και να οριστικοποιηθούν οι δασικοί χάρτες. Παράλληλα, θα πρέπει να επισπευσθεί η σύνταξη του δασολογίου που θα έχει πολλαπλά επίπεδα πληροφορίας που αφορούν στο φυσικό περιβάλλον και τη διαχείρισή του. Έτσι με την ψηφιοποίηση των ανωτέρω θα γίνεται ορθολογική περιβαλλοντική διαχείριση με πραγματικά δεδομένα.
Το πρόγραμμα «Αιγίς» είναι εξαιρετικά φιλόδοξο και θα συμβάλει τα μέγιστα στην ορθολογική χρήση του δασικού μας κεφαλαίου, στην πρόληψη και την πυροπροστασία.
Στόχος ο επανασχεδιασμός της δασοπροστασίας με το πρόγραμμα αυτό που χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης για προμήθεια εξοπλισμού, αλλά και αναδάσωση σε Εβρο και Πάρνηθα – πρόληψη, συντονισμό, drones στην Πολιτική Προστασία και πρόστιμα που θα φτάνουν μέχρι και 50.000 ευρώ.
Στόχος του παρόντος άρθρου είναι να καταθέσει καλές πρακτικές με νέες προτάσεις που μπορούν να έχουν πολλαπλούς ευεργετικούς στόχους και να δημιουργήσουν συνέργειες μεταξύ των προαναφερόμενων προστατευόμενων αγαθών.
*Διευθυντής ε.τ. της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Μέλος του Δ.Σ. του EPLO και πρόεδρος του Ινστιτούτου Κυκλικής Οικονομίας και Κλίματος. Πρόεδρος της επιτροπής κυκλικής οικονομίας του AmCham. Μέλος του περιβαλλοντικού και κοινωνικού συμβουλίου της EBRD. Πρόεδρος της Σύμβασης Espoo, UNECE.
