Πολλαπλά είναι τα ερωτήματα σχετικά με τη συμφωνία για τη δημιουργία του Επενδυτικού Ταμείου Ανασυγκρότησης ΗΠΑ-Ουκρανίας που υπογράφηκε στην Ουάσιγκτον την 30ή Απριλίου, τόσο όσον αφορά το πλήρες κείμενο που συνομολογήθηκε όσο και το αν αυτή η εξέλιξη θα επηρεάσει –ή όχι– τον μαινόμενο από τον Φεβρουάριο του 2022 ρωσο-ουκρανικό πόλεμο.
Αυτό που δεν χωρά αμφιβολία είναι ότι καθοριστικό ρόλο στην εξεύρεση συμφωνίας έπαιξε η κατ’ ιδίαν συνάντηση του Αμερικανού προέδρου, Ντόναλντ Τραμπ, και του Ουκρανού ομολόγου του, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, στο περιθώριο της κηδείας του πάπα Φραγκίσκου στο Βατικανό λίγα 24ωρα νωρίτερα.
Υστερα από μήνες διμερών διαπραγματεύσεων, σχετικών δημόσιων τοποθετήσεων και αντιπαραθέσεων με κορωνίδα το επεισόδιο μεταξύ των Τραμπ-Ζελένσκι που οδήγησε στην εκδίωξη του δεύτερου από τον Λευκό Οίκο τον περασμένο Φεβρουάριο, παρελκυστικών τακτικών αλλά και έντονων πιέσεων, οι δύο χώρες υπέγραψαν την περίφημη συμφωνία για τον ορυκτό πλούτο της Ουκρανίας.
Το κείμενο που συνυπογράφηκε από τον Σκοτ Μπέσεντ και τη Γιούλια Σβιριντένκο, τον υπουργό Οικονομικών των ΗΠΑ και την πρώτη αναπληρώτρια πρωθυπουργό και υπουργό Οικονομικών της Ουκρανίας αντιστοίχως, δεν δόθηκε στη δημοσιότητα. Μετά την υπογραφή, η κυρία Σβιριντένκο δημοσίευσε εννέα βασικές διατάξεις και ορισμένες επεξηγήσεις της συμφωνίας στους λογαριασμούς της στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
«Είναι μια συμφωνία που επιβεβαιώνει τη δέσμευση των ΗΠΑ για την ασφάλεια, την ανάκαμψη και την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας», σημείωσε στο X η Oυκρανή ανώτερη αξιωματούχος.
Με την εν λόγω αποστροφή και ελλείψει του κειμένου δεν είναι σαφές εάν στη συμφωνία περιλαμβάνονται ρητώς αμερικανικές εγγυήσεις ασφαλείας, κάτι για το οποίο πίεζε (και ήλπιζε) το Κίεβο, αλλά αρνούνταν πεισματικά η Ουάσιγκτον. Ουκρανοί αξιωματούχοι –τους οποίους επικαλείται το CNN– εκτιμούσαν ότι «οι αμερικανικές επενδύσεις και η παρουσία αμερικανικών εταιρειών στην Ουκρανία θα κάνουν τις ΗΠΑ να ενδιαφέρονται περισσότερο για την ασφάλεια της χώρας τους».
Η συμφωνία, υπογράμμισε το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών, «δείχνει ξεκάθαρα στη Ρωσία ότι η κυβέρνηση Τραμπ είναι προσηλωμένη σε μια ειρηνευτική διαδικασία με επίκεντρο μια ελεύθερη, κυρίαρχη και εύπορη Ουκρανία μακροπρόθεσμα». Στο ίδιο ανακοινωθέν, γινόταν λόγος για «πλήρη εισβολή της Ρωσίας» αλλά και ότι κανένα κράτος ή άτομο που «χρηματοδότησε ή προμήθευσε τη ρωσική πολεμική μηχανή δεν θα επιτρέπεται να επωφεληθεί από την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας».
Κατ’ αρχήν, πάντως, η συμφωνία Ουάσιγκτον-Κιέβου δεν φαίνεται να επηρεάζει τον δρώντα που εκκίνησε τον πόλεμο και δεν συναινεί σε κατάπαυση του πυρός: τη Μόσχα. Απόδειξη αυτού και οι ρωσικοί βομβαρδισμοί των τελευταίων ημερών σε διάφορες ουκρανικές πόλεις, περιλαμβανομένης της Οδησσού. «Για πάνω από 50 ημέρες τώρα, η Ρωσία αγνοεί την αμερικανική πρόταση για πλήρη και άνευ όρων κατάπαυση του πυρός», τόνισε ο κ. Ζελένσκι χθες.
Βασικά σημεία
Οσον αφορά τη συμφωνία για τα ορυκτά, εξ όσων γνωστοποιήθηκαν, έχει ως κεντρικό άξονα τη θέσπιση ενός Επενδυτικού Ταμείου Ανασυγκρότησης για να εισφέρει στην προσέλκυση δυτικών επενδύσεων στην εξόρυξη και την αξιοποίηση των ουκρανικών ορυκτών, περιλαμβανομένου του πετρελαίου, του φυσικού αερίου αλλά και των σπάνιων γαιών. Ολοι οι πόροι θα παραμείνουν υπό την ιδιοκτησία της ουκρανικής κυβέρνησης, η οποία θα έχει τη δυνατότητα να επιλέγει πού και πότε θα γίνονται οι εξορύξεις.
Σχετικά με το θέμα του ταμείου, η κυρία Σβιριντένκο έκανε λόγο για μια «ισότιμη εταιρική σχέση», καθώς θα υπάρχει εξ ημισείας διαχείρισή του και καμία χώρα δεν θα έχει κυρίαρχη ψήφο. Αυτή είναι θετική εξέλιξη για το Κίεβο, καθώς τους προηγούμενους μήνες η Ουάσιγκτον πίεζε για να διαχειρίζεται 100% τα έσοδα η ίδια. Στο πλαίσιο αυτό, γνωστοποιήθηκε ότι την πρώτη δεκαετία τα κέρδη και τα έσοδα του ταμείου δεν θα διανέμονται, αλλά θα επανεπενδύονται στην Ουκρανία.
Ενας άλλος όρος είναι ότι στη συμφωνία δεν περιλαμβάνονται «τυχόν υποχρεώσεις χρέους» της Ουκρανίας προς τις ΗΠΑ. Τούτο είναι ιδιαιτέρα σημαντικό, καθώς συχνά πυκνά ο πρόεδρος Τραμπ αναφερόταν αρνητικά στην –τωόντι– φαραωνική οικονομική υποστήριξη που παρείχε η χώρα του στην αμυνόμενη Ουκρανία.
Σύμφωνα με την αναπληρωτή πρωθυπουργό της Ουκρανίας, εκτός από άμεσες οικονομικές συνεισφορές στο ταμείο, οι ΗΠΑ «μπορούν επίσης να παρέχουν νέα βοήθεια – για παράδειγμα, συστήματα αεράμυνας για την Ουκρανία». Τέλος, στη συμφωνία, η οποία πρέπει να επικυρωθεί από την ουκρανική Βουλή, σημειώνεται ότι δεν απεμπολείται η ευρωπαϊκή πορεία της Ουκρανίας. Ωστόσο, δεν γίνεται καμία αναφορά στην (όποια) νατοϊκή προοπτική της, που μοιάζει ήδη μακρινό παρελθόν.
«Κάναμε μια συμφωνία όπου παίρνουμε, ξέρετε, πολύ περισσότερα θεωρητικά από τα 350 δισεκατομμύρια δολάρια, αλλά ήθελα να προστατευτώ», σχολίασε ο κ. Τραμπ. Το ζήτημα που καμία πλευρά δεν ανέδειξε είναι ότι θα περάσει αρκετός χρόνος μέχρι να υπάρξουν απτά οικονομικά οφέλη. «Αυτοί οι πόροι δεν βρίσκονται σε λιμάνι ή αποθήκη. Πρέπει να αξιοποιηθούν», τόνισε ο πρώην υπουργός και ακαδημαϊκός, Τιμόφι Μιλοβάνοφ.
