Ποια θα μπορούσε να ήταν η καλύτερη στρατηγική για περαιτέρω εξερεύνηση του Διαστήματος; Ποιοι είναι οι στόχοι; Η συνέχιση των επανδρωμένων πτήσεων στον Άρη ;Επανδρωμένες πτήσεις στο Φεγγάρι; Αναμφισβήτητα ,αυτό θα ωθήσει προς τα εμπρός την τεχνολογική πρόοδο. Αναμφίβολα θα είναι μία πολύ ακριβή διαδικασία. Και σίγουρα ,πάλι, ένας κόσμος ματαιότητας και ματαιοδοξίας. Η εξερεύνηση του Διαστήματος έχει ήδη γίνει οικείο θέμα για την ανθρωπότητα.Υπό αυτή την έννοια το 2021 ήταν μία χρονιά ορόσημο.
Η 12η Απριλίου σημάδεψε την 60η επέτειο της πτήσης τουYuri Gagarin —της πρώτης επανδρωμένης πτήσης στο Διάστημα. Αυτό το γεγονός είναι πολύ σημαντικό και από μόνο του, αλλά και σαν γεγονός το οποίο κυριαρχεί στην ιστορική μνήμη της σύγχρονης Ρωσίας. Το Νοέμβριο, παρακολουθήσαμε την 21η επέτειο της πρώτης “αριθμημένης” μόνιμης αποστολής στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό.Παρόλα αυτά,αυτή τη στιγμή συζητούμε για το επικείμενο κλείσιμό του και την μετάβαση σε κάτι καινούργιο. Επομένως,πιθανότατα,δεν θα υπάρξουν άλλες επέτειοι στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Πέρα από αυτές τις ιστορικές ημερομηνίες,το 2021 ήταν ένας χρόνος πραγματικών πρωτοποριακών βημάτων στον τομέα του ιδιωτικού, εμπορικού ταξιδιού στο Διάστημα. Εδώ, από τη μία πλευρά, παρακολουθήσαμε ένα δείγμα ενός “αγώνα όπλων” ανάμεσα σε αρκετούς δισεκατομμυριούχους της Δύσης (Elon Musk, Jeff Bezos, Richard Branson), καθένας εκ των οποίων ενεργά προώθησε τα πλάνα του.
Από την άλλη πλευρά, αυτός ο αγώνας έγινε σχεδόν ένας κόσμος ματαιοδοξίας για το ποιος θα ήταν ο πρώτος ο οποίος θα εκτόξευε το δικό του πλήρωμα. Μόλις ο Jeff Bezos ανακοίνωσε την πρώτη επανδρωμένη υποτροχιακή πτήση του νέου του διαστημοπλοίου με το όνομα New Shepard στις 20 Ιουλίου του 2021,ο Richard Branson ανακοίνωσε ότι το δικό του υποτροχιακό διαστημικό αεροσκάφος Virgin Galactic Unity θα εκτελούσε πτήση με ιδιώτες επιβάτες νωρίτερα — στις 11 Ιουλίου.Και οι δύο πτήσεις έλαβαν χώρα στην ώρα τους με βάση το πρόγραμμα και ο Branson ήταν ο πρώτος. Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Virgin Galactic είχε ήδη εκτοξεύσει διαστημικά αεροπλάνα και πριν,αλλά μόνο με τους πιλότους που τα πετούσαν (μία φορά, το 2019,εκτός από τους πιλότους , ο de facto επιβάτης ήταν ο ιδρυτής της Virgin Galactic, ο οποίος είναι υπεύθυνος να “δουλεύει με τους αστροναύτες”). Τώρα,για πρώτη φορά,εκτός από τους δύο πιλότους,το διαστημικό αεροπλάνο του Branson είχε τέσσερις de facto επιβάτες — όλους τους υπευθύνους της Virgin Galactic (αν και δικαίως όλοι ανέλαβαν και πραγματοποίησαν κάποια καθήκοντα ,μελετώντας το διαστημικό αεροπλάνο εν ώρα πτήσης ).
Παρακολουθώντας τώρα , κατά τη διάρκεια της ζωντανής μετάδοσης, και οι τέσσερείς τους με χαρά βούτηξαν στην έλλειψη βαρύτητας σε αυτά τα λίγα λεπτά κατά τη διάρκεια των οποίων το διαστημικό αεροπλάνο ήταν εκτός της ζώνης βαρύτητας της Γης,κάποιος άθελά του θα μπορούσε να πει ότι προφανώς αυτό ήταν και το πραγματικό τους έργο εν πτήση. Αυτό το ερώτημα,ωστόσο,είναι πολύ σημαντικό.Ο ρυθμιστής της κυβέρνησης των ΗΠΑ, the Federal Aviation Administration,απονέμει τον επίσημο τίτλο Commercial Astronaut εδώ και κάποιες δεκαετίες σε πτήσεις που δεν σχετίζονται με τα κυβερνητικά προγράμματα της NASA. Όμως ,νωρίτερα αυτός ο τίτλος απονεμήθηκε στους πιλότους των διαστημικών αεροπλάνων οι οποίοι έκαναν την πραγματική δουλειά να τα ελέγξουν. Το αν αυτός ο τίτλος θα απονεμηθεί σε επιβάτες παραμένει ακόμη ένα ερώτημα.Συνεπώς,ο ορισμός των συγκεκριμένων αποστολών για κάθε de facto επιβάτη, αν και ειρωνικός,έχει τους δικούς του λόγους .
Είναι ξεκάθαρο ότι αυτοί οι λόγοι είναι επίσης από ματαιοδοξία.Εν τω μεταξύ,και του Branson η Virgin Galactic και του Bezos η Blue Origin έχουν εκδώσει τις δικές τους εταιρικές κονκάρδες αστροναυτών σε όλους όσους πέταξαν. Ενώ ο Bezos πέταξε δεύτερος , σε αντίθεση με τον Branson, ξεπέρασε το διεθνές όριο των 100 χιλιομέτρων, όπως αυτό έχει καθοριστεί από τη Διεθνή Αεροναυτική Ομοσπονδία ( Fédération Aéronautique Internationale (FAI). Ο Branson, με το δικό του διαστημικό αεροπλάνο, δεν έφτασε αυτό το ύψος, απλά ξεπέρασε το όριο των 50 μιλίων (80 χιλιόμετρα) , το οποίο καθορίζονται ως το όριο του διαστήματος μόνο στις ΗΠΑ και τη ΝΑΣΑ.Επιπλέον,αν οι de facto επιβάτες του Branson, όπως σημειώθηκε, ήταν όλοι υψηλόβαθμα στελέχη της εταιρίας του,τότε ο Bezos έπραξε διαφορετικά. Πήρε τον αδελφό του στην πτήση και πούλησε μία θέση σε δημοπρασία για 28 εκατομμύρια δολάρια.
Εκείνη ακριβώς τη στιγμή επλανάτο στον αέρα μία ασαφής ιστορία σχετικά με το πώς ο νικητής της δημοπρασίας αποφάσισε να αναβάλλει την πτήση του,και αντί για αυτόν πέταξε ένας δεκαοχτάχρονος Ολλανδός μαθητής,κάτι που τον έκανε να γίνει ο νεότερος άνθρωπος στην ιστορία που έχει ταξιδέψει ποτέ στο διάστημα.Ωστόσο, δεν είναι ξεκάθαρο από τα δελτία τύπου, το αν ο πατέρας του συγκεκριμένου μαθητή είχε πληρώσει για την πτήση. Όμως το πιο θετικό στοιχείο για την επιλογή πληρώματος του Bezos ήταν η προσφορά της τέταρτης θέσης στην ογδονταδιάχρονη Αμερικανίδα πιλότο Wally Funk,η οποία στην αλλαγή της δεκαετίας 1950-60 ήταν μέλος του ελέγχου της ομάδας γυναικών πιλότων ,και- κατά τη διάρκεια δοκιμών που διενεργήθηκαν πριν από την πτήση από τη NASA- συγκρίθηκε με άνδρες υποψηφίους για τη διαστημική πτήση. Καμία από αυτές τις γυναίκες δεν θα πετούσε πλην της Funk, το 2021, (μέχρι τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή μόνο άλλος ένας συμμετέχων ήταν εν ζωή). Αυτή η κίνηση του Bezos -αρκετά δικαιολογημένα- αποτέλεσε συμβολισμό της αποκατάστασης της ιστορικής δικαιοσύνης και του να ξεπεραστεί ο διαχωρισμός και η προκατάληψη έναντι των γυναικών που συμμετέχουν σε αποστολές στο διάστημα.
Έτσι, στο πλαίσιο της σύνθεσης των de facto επιβατών, ο Bezos φάνηκε περισσότερο θετικός από τον Branson. Τον Οκτώβριο του 2021,ο Bezos εκτόξευσε το New Shepard για μία δεύτερη πτήση με de facto επιβάτες (“πλούσιους και διάσημους”). Ο Branson επίσης ανακοίνωσε μία παγκόσμια δωρεάν λοταρία, ο νικητής της οποίας θα λάμβανε δύο θέσεις για την επόμενη πτήση.Αυτή η λοταρία , κρίνοντας από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είναι αρκετά δημοφιλής σε ολόκληρο τον κόσμο, και μπορεί ήδη να λειτουργεί υπέρ του Branson. Παρόλα αυτά, το φθινόπωρο του 2021,ο Elon Musk ξεπέρασε και τον Branson και τον Bezos — . Το διαστημικό του σκάφος Crew Dragon , σε αντίθεση με τα πλοία των Bezos και Brunson, έχει τη δυνατότητα να πραγματοποιήσει κυκλοτερή πτήση, και από το 2020 χρησιμοποιείται ήδη για να μεταφέρει πληρώματα στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό.Αλλά το Σεπτέμβριο του 2021, το διαστημικό σκάφος του Musk χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά σε μία πλήρως ιδιωτική τριήμερη κυκλοτερή πτήση,η οποία οργανώθηκε από τον δισεκατομμυριούχο Jared Isaacman, και κανένα από τα τέσσερα μέλη της δεν είχε προηγουμένως περάσει το ειδικό πρόγραμμα εκπαίδευσης για πτήση στο διάστημα.Η διαφορά ανάμεσα στα τρία λεπτά και τις τρείς μέρες σε μηδέν βαρύτητα είναι αρκετά εμφανής και τώρα το πάνω χέρι στις ιδιωτικές πτήσεις ,αναμφίβολα, ανήκει στον Musk. Το γενικό ηθικό δίδαγμα όλων των παραπάνω είναι το εξής.Από τη μία πλευρά , είναι καλό όταν υπάρχουν δισεκατομμυριούχοι οι οποίοι φτιάχνουν διαστημόπλοια αντί να αγοράζουν πολυτελή γιότ και ποδοσφαιρικά γήπεδα.
Κάτι τέτοιο,αναμφισβήτητα,δίνει ώθηση και στην βιομηχανία του διαστήματος και στο παγκόσμιο ενδιαφέρον του κόσμου για το διάστημα. Από την άλλη πλευρά, η ματαιοδοξία η οποία περικυκλώνει αυτόν τον νέο αγώνα διαστημικών πτήσεων είναι επίσης αρκετά εμφανής .Επιπλέον, ο αγώνας για ιδιωτικές πτήσεις έχει μειώσει το ηρωικό φωτοστέφανο το οποίο παραδοσιακά περιέβαλλε τους αστροναύτες ,οι οποίοι είναι –χωρίς αμφιβολία- ιδιαίτεροι σούπερ άνθρωποι οι οποίοι περνούν χρόνια σκληρής εκπαίδευσης και έχουν περάσει δια πυρός και σιδήρου. Τώρα είναι ξεκάθαρο ότι αν διαθέτεις πολλά χρήματα ή αν είσαι τυχερός (είτε σε κάποια λοταρία είτε για κάποιον άλλο ανθρωπιστικό λόγο),τότε το διάστημα είναι ανοιχτό για εσένα χωρίς καμία ειδική εκπαίδευση.Σε αυτό το φόντο ,το φωτοστέφανο του Gagarin πραγματικά ξεθωριάζει. Ναι,υπήρχαν τουρίστες του διαστήματος και πριν.Ο Roskosmos το 2001-09 έστειλε στο διάστημα εφτά ανθρώπους έναντι χρημάτων (ένας από αυτούς έκανε το ταξίδι δυο φορές). Υψηλόβαθμοι πολιτικοί (ένας Αμερικανός Γερουσιαστής και ένας Ρώσος πρώην βοηθός Προέδρου)πέταξαν επίσης στο διάστημα για πολιτικούς λόγους . Όμως με τον ένα τρόπο ή τον άλλο, όλοι (ελπίζουμε)πέρασαν από τη στάνταρ διαδικασία εκπαίδευσης προπτήσης. Όμως τώρα, το ιδιωτικό διάστημα, γίνεται ολοένα και πιοθεμελιωδώς –ανοικτό. Είναι προφανές ότι μέχρι τώρα αυτό το προνόμιο διατηρείται για αυτούς που έχουν πολλά χρήματα, αλλά με το πέρασμα του χρόνου η κατάσταση θα αλλάξει.
Σε αυτό το πλαίσιο, κάποιος θα πρέπει να λάβει υπόψιν του ότι το φθινόπωρο του 2021 η Ρωσία έστειλε μία ηθοποιό και έναν παραγωγό ταινιών στο διάστημα για να γυρίσουν μία ταινία. Από την άλλη πλευρά,και οι πρώτοι πιλότοι αεροπλάνων και οι πρώτοι οδηγοί ατμομηχανών αντιμετωπίστηκαν επίσης σαν ήρωες παραμυθιών.Μόνο οι πολύ πλούσιοι μπορούσαν να ανταποκριθούν οικονομικά και να πετάξουν σαν επιβάτες.Και τότε η αεροπλοΐα διαδόθηκε ευρέως.Το έτος 2021 έγινε προάγγελος για το διάστημα και τελικά έδωσε προτεραιότητα στις μάζες. Και πέρα από όλα, κανείς τώρα δεν διατηρεί λίστα αυτών που πέταξαν με αεροπλάνα. Υπάρχουν εκατομμύρια ,αν όχι δισεκατομμύρια από αυτούς .Και οι λίστες των αστροναυτών (στο πλαίσιο των παραπάνω προσπαθειών να συμπεριληφθούν στην επίσημη λίστα των εμπορικών αστροναυτών)ίσως κάποια μέρα σταματήσει να γεμίζει. Σε αυτή τη λογική,μία σημαντική ερώτηση είναι η εξής:ποια θα μπορούσε να είναι η καταλληλότερη στρατηγική για περαιτέρω εξερεύνηση του διαστήματος; Ποιοι είναι οι στόχοι; Συνέχιση των επανδρωμένων πτήσεων στο φεγγάρι ;Επανδρωμένες πτήσεις στον Άρη ;Αναμφίβολα,αυτό θα δώσει ώθηση στην τεχνολογική πρόοδο.Χωρίς καμία αμφιβολία,θα είναι πολύ ακριβό κάτι τέτοιο.
Και σίγουρα θα είναι πάλι θέμα ματαιοδοξίας. Σε αυτό το πλαίσιο,το ερώτημα του αν η Ρωσία χρειάζεται να θέσει πιο φιλόδοξους στόχους σχετικά με το διάστημα δεν είναι τόσο τετριμμένο. Αυτό το δίλημμα — τεχνική πρόοδος και εθνική υπερηφάνεια κατά του υψηλού κόστους και της ματαιοδοξίας — δεν είναι τόσο εύκολο να απαντηθεί στον απόλυτο βαθμό . Θα είναι ο πρώτος άνθρωπος στον Άρη Ρώσος ή ξένος ; Είναι τόσο σημαντικό για την κοινωνία μας; Ο Gagarin αποδείχτηκε να είναι πολύ σημαντικός στην πολιτική της ιστορικής μνήμης.Όμως αυτός ο παράγοντας είναι τώρα σημαντικός για τον Άρη; Στο πλαίσιο της επιλογής μελλοντικών στρατηγικών,θα πρέπει ν αναγνωρίσουμε επίσης τη χειραγώγηση και τις υπεροπτικές συμπεριφορές και στάσεις απέναντι στα – μεγάλης κλίμακαςσύγχρονα πλάνα για το διάστημα τεράστιων αναπτυσσόμενων χωρών (πρωτίστως της Κίνας και της Ρωσίας), τα οποία μερικές φορές μπορούν να παρατηρηθούν στη Ρωσία.
Για τη σπουδαιότητα και κλίμακα του διαστημικού προγράμματος της Κίνας,όλοι στη Ρωσία καταλαβαίνουν ότι αυτό που έκαναν οι Κινέζοι στο διάστημα τη δεκαετία του 2000, το έκαναν στη Σοβιετική Ένωση πολύ καιρό πριν την δεκαετία του 1960-1970 κατά τη Σοβιετική περίοδο. Η πρώτη επανδρωμένη πτήση,ο πρώτος διαστημικός σταθμός,η πρώτη γυναίκα σε τροχιά —όλες αυτές οι σύγχρονες επιτυχίες των Κινέζων στην εξερεύνηση του διαστήματος —για έναν παρατηρητή της μετά Σοβιετικής Ένωσης εποχής φαίνονται να μην είναι τίποτα περισσότερο από μία αναπαραγωγή του δικού τους προγράμματος πενήντα ετών.Το γεγονός που παραμένει είναι ότι τα Κινέζικα διαστημόπλοια μοιάζουν καταπληκτικά με τα Σοβιετικά, και αρκετοί Ρώσοι πολίτες έχουν καταδικαστεί για προδοσία επειδή μετέφεραν τεχνολογίες του διαστήματος στους Κινέζους.
Κάτι τέτοιο επιτρέπει σε πολλούς να αντιμετωπίζουν το Κινεζικό διαστημικό εξερευνητικό πρόγραμμα σαν μία απλή αντιγραφή των παλιών Σοβιετικών προγραμμάτων. Το ίδιο ισχύει και για την διαστημική εξερεύνηση στο φεγγάρι των Κινέζων και των Ινδών — τα σεληνιακά ρομποτικά μηχανήματά τους, ενώ ονομάστηκαν αλλιώς, προσπάθησαν να προχωρήσουν στις εκτάσεις της με βαθμό επιτυχίας τα τελευταία χρόνια. Όμως το Σοβιετικό μας σεληνιακό ρομποτικό μηχάνημα το έκανε 50 χρόνια πριν — το 1970. Συνεπώς, άστους να αντιγράφουν και να προχωράνε,τίποτα ιδιαίτερο . Το μόνο θέμα είναι ότι έχοντας αρχίσει τα διαστημικά τους προγράμματα 50 χρόνια αργότερα από τη Ρωσία,αυτές και άλλες χώρες μπορούν γρήγορα να μας προφτάσουν και να προηγηθούν .
Άραγε αυτό θα θεωρηθεί μόνο ως ματαιοδοξία ;Κάτι μου λέει πως όχι. Η εποχή του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού πιθανότατα θα τελειώσει σε λίγα χρόνια. Θα ξεκινήσει η εποχή καινούργιων σχεδίων και πλάνων. Οι Αμερικανοί μαζί με άλλες χώρες ήδη διαμορφώνουν μία καινούργια διαστημική συμφωνία -την ονομαζόμενη “Artemis”-η οποία στοχεύει στην ελεύθερη μελλοντική εμπορική εκμετάλλευση της Σελήνης και άλλων αστρικών σωμάτων.
*O Έρολ Ούσερ (Erol User) είναι πρόεδρος και CEO της USER HOLDİNG. Επιχειρηματίας και φιλάνθρωπος, πρόκειται έναν από τους καινοτόμους παίκτες της επιχειρηματικής τουρκικής σκηνής. Η USER HOLDİNG είναι επενδυτική τραπεζική εταιρεία που προσφέρει συμβουλευτικές υπηρεσίες τόσο σε τουρκικές όσο και διεθνείς εταιρείες.
