Κάποιες από τις χειρότερες συνέπειες του προηγούμενου γύρου της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, καθώς επίσης και η παγκόσμια περιβαλλοντική κρίση δημιουργούν προκλήσεις στην ανθρωπότητα σαν σύνολο, όπου το αποτέλεσμα της μειωμένης παγκόσμιας ηγεσίας και η συρρίκνωση των πολύπλευρων θεσμών, γίνονται μόνο περισσότερο έντονα ανάμεσα στις τρομακτικές προκλήσεις. Η Σινο-Ρωσική επαναπροσέγγιση, ανεξάρτητα με το πώς κάποιος το ορίζει, δεν μπορεί να ξεφύγει από ένα τέτοιο εχθρικό περιβάλλον.
Επίσημα, η αμφίδρομη Σινο-Ρωσική σχέση προήχθη σε μία « στρατηγική αμοιβαίας συνεργασίας σε μια καινούρια εποχή» το 2015, επισημαίνοντας τα έντονα οφέλη σε επίπεδο κράτους, σε περαιτέρω βελτίωση της Σινο-Ρωσικής συνεργασίας σε ένα συνεχώς εξελισσόμενο παγκόσμιο περιεχόμενο. Το 2021, το θεμελιώδες έγγραφο που καθόριζε τις σχέσεις ανάμεσα στην Κίνα και τη Ρωσία, η Συνθήκη της Καλής Γειτνίασης και Φιλικής Συνεργασίας, που υπεγράφη το 2001, είναι επίσης σίγουρο ότι θα παραταθεί για άλλα πέντε χρόνια. Γενικότερα, στην επίσημη ομιλία , οι σχέσεις ανάμεσα στη Ρωσία και τη Κίνα έχουν επίσης τεθεί ως μοντέλο για την μετά ψυχρού πολέμου εποχή, ένα μοντέλο στρατηγικής και αμοιβαίας εμπιστοσύνης, ένας εγγυητής διεθνούς σταθερότητας και μία σημαντική δύναμη στην αποτροπή των μονομερών πράξεων των Ηνωμένων Πολιτειών.
Όμως, οι σχέσεις ανάμεσα στην Ρωσία και την Κίνα έχουν βελτιωθεί εν μέσω συνεχιζόμενων εσωτερικών και εξωτερικών αμφιβολιών ,οι οποίες έχουν σκεπάσει τη συνεργασία από τις αρχές του 1990. Δημοφιλή αναγνώσματα στον αγγλόφωνο κόσμο από τις αρχές του 2000, όπως η διατριβή ο «άξονας της άνεσης»(the axis of convenience) ,πάντα απεικονίζουν τις αμφίδρομες σχέσεις ως τακτική, βραχυπρόθεσμη στην φύση και κυρίως απορρέουσα από καθένα από τα δύο μέρη με τη Δύση, και ιδιαίτερα τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αντίθετα όμως, οι εμπειρίες της πραγματικής ζωής έχουν ήδη αψηφήσει μερικές από τις ηχηρές προειδοποιήσεις σχετικά με την ευθραυστότητα τέτοιων αμφίδρομων σχέσεων, και τους ισχυρισμούς για Σινο-Ρωσική επαναπροσέγγιση να είναι μια «παράξενη υπόθεση».
Η πρόσφατη πανδημία και η επικείμενη υγειονομική κρίση σε ολόκληρο τον κόσμο έχει ρίξει περαιτέρω αμφιβολία στην παγκοσμιότητα των φιλελευθέρων αξιών και στην ηγεμονική επιβολή των αξιών και θεσμών της Αμερικής, επιταχύνοντας περισσότερο τη διάδοση της δύναμης που κάποτε ήταν συγκεντρωμένη στον υπερατλαντικό χώρο. Η απώλεια ηθικού εδάφους του μονισμού της μετά ψυχρού πολέμου εποχής γεννάει μια επείγουσα ανάγκη για ειρηνική συνύπαρξη του πλουραλισμού των φωνών στη διεθνή κοινωνία. Σαν αποτέλεσμα, προσφάτως έχουμε δει ,μια μεγάλη προθυμία και από την Κίνα και από την Ρωσία για διεύρυνση της συνεργασίας, καθώς οι υποστηρικτές της κρατικής κυριαρχίας, του πολυμερισμού και της δημοκρατικοποίησης του διεθνούς συστήματος, έχουν τύχει πολύ περισσότερης παγκόσμιας αποδοχής στην τρέχουσα διεθνή κατάσταση.
Πάνω από την ακλόνητη προσωπική εμπιστοσύνη σε επίπεδο κεφαλών του κράτους, μια άλλη ευκαιρία για περαιτέρω Σινορωσική επαναπροσέγγιση είναι το ειλικρινές και πραγματιστικό όραμα, το οποίο διαφαίνεται και στις δύο πλευρές. Συγκεκριμένα, η κοινωνία των ειδικών στην Κίνα τα τελευταία χρόνια έχει υπερασπιστεί με θέρμη τις «ενδογενείς δυνάμεις» των Σινορωσικών σχέσεων .Ο βαθύτερος τόνος μιας τέτοιας πολιτικής είναι να προχωρήσει πέρα από τις Ηνωμένες Πολιτείες σαν ένας πανταχού παρών παράγοντας στην Σινορωσική δέσμευση και όχι για να δει τις αμφίδρομες σχέσεις μόνο από το πρίσμα των σχέσεων Ηνωμένων Πολιτειών και Κίνας και των σχέσεων Ρωσίας και Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά να τονίσει την πραγματικά διμερή ατζέντα ανάμεσα σε Κίνα και Ρωσία. Μια τέτοια τακτική συνεπάγεται μια πραγματιστική και λογική αντίληψη των αμφίδρομων σχέσεων, σαν μια προσπάθεια να φέρει την υπερβολική εξάρτηση σε εξωτερικούς παράγοντες στις αμφίδρομες σχέσεις πίσω σε μια υποθετικά πιο πραγματιστική και φυσική πορεία. Επίσης ειλικρινά αναγνωρίζει την αντίληψη ότι δεν πρέπει να περιμένουμε καμία από τις δύο πλευρές να είναι απόλυτα ευθυγραμμισμένη σε κάθε πολιτικό θέμα και δεν πρέπει να πασχίζουμε για απόλυτη συμμετρία ανάμεσα στις δύο χώρες. Ούτε πρέπει η μία πλευρά να περιμένει την αμέριστη στήριξη ή τον τέλειο πολιτικό συγχρονισμό σε όλα τα σημαντικά θέματα από την άλλη πλευρά .Τέλος ,συνεπάγεται μια πιο συμπαγή συνειδητοποίση ότι οι δύο χώρες χρειάζονται και αναπτύσσουν πολλαπλών μορφών σχέσεις σε έναν πολλαπλό κόσμο, και έτσι καμία από τις δύο πλευρές δεν θα πρέπει να θίγεται από άλλων ειδών εσωτερικές σχέσεις ,αν προκύψουν. Καμία πλευρά δεν θέλει να παρουσιάσει την άλλη πλευρά ή ένα οποιοδήποτε τρίτο μέλος ως «ή η μία ή η άλλη » επιλογή.
Μαζί με αυτά τα ειλικρινή και πραγματιστικά οράματα, ένα άλλο πλεονέκτημα της Σινορωσικής επαναπροσέγγισης είναι η πρόσφατη σύγκλιση ανάμεσα στις δύο χώρες σχετικά με την αξιολόγηση της συνολικής διεθνούς κατάστασης ,που ενδεχομένως να βοηθάει στην πολιτική συντονισμού ανάμεσα στις δύο χώρες. Σε αυτό που συχνά ονομάζεται ’μοντέλο συντηρητικής(ή κυριαρχικής)διεθνοποίησης ’και οι δύο χώρες επιδεικνύουν χαρακτηριστικά συντηρητικών δυνάμεων που προσπαθούν να επιδιώξουν ανεξάρτητη ανάπτυξη χωρίς να διαταραχθεί η κυριαρχία. Από το 2014,για το Πεκίνο ,τα μέτρα της Ρωσίας κατά των κυρώσεων ,εν μέρει επιτυχία στην εισαγωγή υποκατάστατων σε συγκεκριμένους οικονομικούς τομείς ,και η θρασεία αποσύνδεση από τις οικονομικές αγορές που κυριαρχεί το δολάριο, έχουν δημιουργήσει μία ευκαιρία για την επίτευξη διμερών συμφωνιών με τους όρους της Κίνας καθώς επίσης και μια σχετική εμπειρία για το πώς η εθνική οικονομία μπορεί να λειτουργήσει σε ένα εξαιρετικά μελαγχολικό εξωτερικό περιβάλλον. Η έμφαση στην εσωτερική κυκλοφορία στην νέα στρατηγική της αποκαλούμενης διτής κυκλοφορίας που στηρίζεται από τον κινέζο ηγέτη Xi Jinping τον Ιούλιο του 2020,έχει προκαλέσει έντονη αντιπαράθεση μέσα στην Κίνα. Ανάμεσα στις πολλαπλές ερμηνείες, τουλάχιστον ένα πολύ σημαντικό στρατόπεδο βλέπει τους κορυφαίους ηγέτες της Κίνας να καλούν για «εσωτερική κυκλοφορία» ως ένδειξη της αυτάρκειας της για να ανταποκριθεί σε μία εχθρική εξωτερική αγορά ,δίνοντας έμφαση στα πλεονεκτήματα της μεγάλης εγχώριας αγοράς και του τεράστιου ανεκμετάλλευτου καταναλωτικού δυναμικού. Για τον ίδιο λόγο, καθώς η υπερβολική εξάρτηση της Κίνας από το σύστημα του δολαρίου φαίνεται να επιτυγχάνεται με την αυξανόμενη αναγκαιότητα ανάμεσα στις αρχές της Κίνας και τους ευρύτερους πολιτικούς κύκλους ,τις εμπειρίες της Ρωσίας και τον πιθανό πολιτικό συντονισμό και ακόμη και ενωμένες αρνητικές αντιδράσεις σε αυτό το μέτωπο, έχουν γίνει μια καινούργια πιθανότητα και ακόμη και αναγκαιότητα για την Κίνα.
Αρκετές φορές, στο πλαίσιο των ευκαιριών υπάρχουν ακόμη και απειλές .Η απαίτηση για περισσότερη δημοκρατικότητα και πολυπολικότητα έρχεται σε έναν εξαιρετικά πολωμένο και αποδομημένο κόσμο ανάμεσα στην απουσία αποτελεσματικής ηγεσίας ,όπου οι μικρότεροι παίχτες σπρώχνονται να διαλέξουν μία πλευρά στη γεωπολιτική αντιπαράθεση των μεγάλων δυνάμεων. Και σαν να μην έφτανε μόνο αυτό ,η έλλειψη ομοφωνίας στις βασικές αρχές του κώδικα συμπεριφοράς στη διεθνή σκηνή έχει επίσης μετατραπεί σε «όχι-ενήλικες-στο-δωμάτιο» και έντονα λεκτικά επεισόδια, όπου οι «υπεύθυνες δυνάμεις» είναι απασχολημένες εκτοξεύοντας προσβολές και συνωμοτώντας η μία εναντίον της άλλης. Ολες αυτές οι δομικές αλλαγές έχουν κάνει ακόμα δυσκολότερη την επιρροή για μια ειρηνική συνύπαρξη μέσα σε μία πληθώρα ιδεών και διαφορετικών εθνικών συστημάτων, δημιουργώντας προβλήματα στη Σινορωσική συνεργασία. Η συνεχιζόμενη πανδημία είναι πολύ πιθανό να οξύνει περαιτέρω την διακρατική ανισότητα. Κάποιες από τις χειρότερες επιπτώσεις του προηγούμενου γύρου της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, καθώς επίσης και η περιβαλλοντική κρίση ,θέτουν προκλήσεις στην ανθρωπότητα σαν σύνολο, όπου τα αποτελέσματα της ανεπαρκούς παγκόσμιας ηγεσίας και η συρρίκνωση των πολύπλευρων θεσμών γίνονται πολύ πιο έντονα ανάμεσα σε αποθαρρυντικές προκλήσεις .Η Σινορωσική επαναπροσσέγγιση, ανεξάρτητα με το πώς την ορίζει κάποιος, δε μπορεί να ξεφύγει από ένα τέτοιο εχθρικό περιβάλλον.
Σχετικά με αυτό ,και η Κίνα και η Ρωσία αντιμετωπίζονται τώρα ως οι μεγαλύτερες απειλές που αντιμετωπίζει ένας θεωρητικά φιλελεύθερος, δημοκρατικός, καπιταλιστικός Δυτικός κόσμος ,ως οι παραβάτες της θεωρητικά παγκόσμιας και καλοκάγαθης φιλελεύθερης διεθνούς τάξης ,και ακόμη και τα «κακά παιδιά» που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα σαν σύνολο ,εξαιτίας της θεμελιώδους διαφοράς και ασυμβατότητας ανάμεσα στα εγχώρια μοντέλα τους και τα Δυτικά, φιλελεύθερα δημοκρατικά μοντέλα. Τέτοια αντιμετώπιση και τέτοιο πλαίσιο έχουν προσθέσει καινούργιες προκλήσεις όχι μόνο στον τύπο πολιτεύματος. αλλά επίσης ηθικές ,ακόμα και η πολιτιστική κρίση παίζει έναν εξίσου σημαντικό ρόλο στην όξυνση σχετικά με τη διαμόρφωση των δύο χωρών από την Δύση .Αυτή η τάση πρόκειται να δημιουργήσει μία πιο ευρεία πίεση στον κόσμο ,όπου η συνεργασία, ειδικότερα στην λάθος διαμορφωμένη γραμμή,θα γίνει ακόμη πιο δύσκολη.
Πέρα από ιδεολογική διαμόρφωση και το συναγωνισμό ,στην οικονομική σφαίρα ,παρά το γεγονός ότι το αμφίδρομο εμπόριο ανάμεσα στην Κίνα και τη Ρωσία ξεπέρασε τα 100 δισεκατομμύρια δολάρια το 2019,και οι δύο χώρες αντιμετωπίζουν δυσκολία να επιτεύξουν αυτό το στόχο των 100 δισεκατομυρίων δολαρίων τα προσεχή χρόνια. Καθώς έχουν υπάρξει μεγάλα άλματα σε πολλούς οικονομικούς τομείς (ενέργεια, γεωργία ,στρατιωτικός εξοπλισμός ,η Αρκτική),η ελπίδα να βασιστούν η μία στην άλλη ως ο παίχτης που αλλάζει το παιχνίδι σε έναν κόσμο μετά Αμερικής, μοιάζει άκαρπη .Ανάμεσα σε άλλα ,ενώ ο στόχος της αποδολαριοποίησης είναι δελεαστικός και οι δύο χώρες ενεργά ψάχνουν τρόπους να το εφαρμόσουν, η συγκεκριμένη προσέγγιση για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος είναι εξαιρετικά περιορισμένη, αν όχι εντελώς άπιαστος.Και οι δύο πλευρές πρέπει να το συνειδητοποιήσουν και να αναζητήσουν οικονομικές ευκαιρίες πέραν αυτών.
Τέλος αλλά εξίσου σημαντικό, η υπεράσπιση της εθνικής κυριαρχίας και η κριτική της ηγεμονικής συμπεριφοράς ,ο εορτασμός της μερικής επιτυχίας στον περιορισμό του covid-19 ή η ανάπτυξη πολλαπλών εμβολίων δε θα μεταφραστεί ως ύβρις και έλλειψη αυτοαντανάκλασης και αυτοκριτικής με το πρόσχημα του «τι θα γίνει με αυτό».Και οι δύο χώρες όντως αντιμετωπίζουν προκλήσεις στο πώς θα χειριστούν κατάλληλα την ποικιλότητα μέσα στο κυριαρχικό σώμα ,και έτσι να εμποδίσουν την παροχή ενός πραγματικά δελεαστικού εναλλακτικού συστήματος, το οποίο θα τύχει ευρείας αποδοχής από τον κόσμο .Στις 23 Μαρτίου, οι υπουργοί εξωτερικών της Ρωσίας και της Κίνας έκαναν μία κοινή δήλωση σχετικά με «θέματα παγκόσμιας διακυβέρνησης» ,υποστηρίζοντας μια πιο δίκαιη, δημοκρατική ,λογική και πολυπολική παγκόσμια τάξη, απορρίπτοντας τον ισχυρισμό της Δύσης για ένα συγκεκριμένο μοντέλο δημοκρατίας και υψηλής ηθικής σχετικά με το τι απαρτίζει τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία. Αυτή η δήλωση ουσιαστικά επαναλαμβάνει τα βασικά μηνύματα της Κοινής Διακήρυξης για έναν πολυπολικό κόσμο και την ίδρυση μιας διεθνούς παγκόσμιας τάξης που υπογράφηκε από τον Boris Yeltsin και τον Jiang Zemin το 1997. Αυτή η συνέχεια αντανακλά τη σταθερή στάση που ενστερνίζονται και η Μόσχα και το Πεκίνο σε αντίθεση με την ηγεμονική βάση του διεθνούς συστήματος, σηματοδοτώντας ότι η Σινορωσική επαναπροσέγγιση τις τελευταίες τρείς δεκαετίες δεν αντανακλά τις πολιτικές κανενός εθνικού ηγέτη, αλλά την δομική πραγματικότητα.
Στις επίσημες αναφορές, η πρόσφατη σταδιακή διαμόρφωση διμερών σχέσεων δείχνει ενωμένες προσπάθειες να πάει πέρα από τον Αμερικανικό κοινό παρονομαστή ,πέραν του «άξονα της άνεσης» ή το πλαίσιο της φιλελεύθερης διεθνούς τάξης ,για να συνεχίζει να πιέζει για ενδογενείς δυνάμει και μία καινούργια μορφή σχέσεων των μεγάλων δυνάμεων ,πέρα από την παράδοση των στρατιωτικών συμμαχιών που αποτελούν την ύψιστη και υψηλότερη μορφή των διακρατικών σχέσεων. Καθώς οι δύο χώρες μετακινούνται από την περιορισμένη ,συντηρητική προσέγγιση προσδοκίας ενός αμοιβαίου ρόλου του –δεν-κάνω-κακό-η μία-στην-άλλη που περιέχεται στις τρείς αρχές του ΟΧΙ (THREE NO PRINCIPLES)-όχι σύμμαχοι ,όχι αντιπαράθεση ,όχι στοχοποίση τρίτου μέλους, σε μία πιο «ας κάνουμε κάτι μαζί» προσέγγιση, «εφάρμοσε αυτό που κηρύττεις» ,θα είναι επίσης η σημαντική αρχή στο μέλλον για την περαιτέρω βεβαίωση της μεγάλης διμερούς ατζέντας ανάμεσα στην Κίνα και τη Ρωσία, και σε διεθνή και σε εγχώρια επίπεδα .Με την υπεράσπιση για δημοκρατία ,η συνύπαρξη των πολλαπλών πολιτισμών και η αντίθεση στην ηγεμονία σε διεθνές επίπεδο έχει τύχει ευρείας υποστήριξης πάνω από τρείς δεκαετίες από τα δύο κράτη ,κάποιος θα περίμενε να δεί μία βαθύτερη εξερεύνηση και εφαρμογή του πώς οι εσωτερικές και εξωτερικές κυκλοφορίες-για να δανειστούν αντιλήψεις και οδηγίες πολιτικής από πρόσφατη « διτή κυκλοφορία» υποστηριζόμενη από τον πρόεδρο της Κίνας -μπορούν λογικά και πρακτικά να ενσωματωθούν ,ως το θεμέλιο για περαιτέρω Σινορωσική επαναπροσέγγιση.
*O Έρολ Ούσερ (Erol User) είναι πρόεδρος και CEO της USER HOLDİNG. Επιχειρηματίας και φιλάνθρωπος, πρόκειται έναν από τους καινοτόμους παίκτες της επιχειρηματικής τουρκικής σκηνής. Η USER HOLDİNG είναι επενδυτική τραπεζική εταιρεία που προσφέρει συμβουλευτικές υπηρεσίες τόσο σε τουρκικές όσο και διεθνείς εταιρείες.
