Πρόκειται για ένα φαινόμενο πρωτοφανές στην ιστορία των ΗΠΑ – και ίσως και των δυτικών δημοκρατιών – καθώς ο Έλον Μασκ, με την υποστήριξη του Ντόναλντ Τραμπ, αναλαμβάνει ενεργό ρόλο στην αποσταθεροποίηση της λειτουργίας του ομοσπονδιακού κράτους. Χωρίς να έχει εκλεγεί, χωρίς υπουργικό χαρτοφυλάκιο και χωρίς ουσιαστική εποπτεία, εκτός από εκείνη που ασκεί ο ίδιος ο Αμερικανός πρόεδρος, ο Μασκ φαίνεται να επαναπροσδιορίζει τους κανόνες του παιχνιδιού.
«Κάνει καλή δουλειά», δήλωσε ο Αμερικανός πρόεδρος χθες το βράδυ, αναφερόμενος στον ρόλο του πλουσιότερου ανθρώπου στον κόσμο – ιδιοκτήτη των Tesla, SpaceX και X – και πλέον επικεφαλής της νεοσύστατης υπηρεσίας ή «υπουργείου» Κυβερνητικής Αποτελεσματικότητας (DOGE). Ο μοναδικός στόχος του DOGE είναι να μειώσει τις δαπάνες του ομοσπονδιακού κράτους, κάνοντας το σύστημα πιο αποτελεσματικό.
Από τις πρώτες του κινήσεις ξεκίνησε το κλείσιμο της Αμερικανικής Υπηρεσίας Διεθνούς Ανάπτυξης (USAID), μια «έξυπνη απόφαση του Ελον Μασκ», η οποία ακόμα και ο πρώην Ρώσος πρόεδρος Ντμίτρι Μεντβέντεφ, τώρα αντιπρόεδρος του Συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας, το επαίνεσε. Χθες Κυριακή, ο Μασκ κατηγόρησε τη USAID μέσω ανάρτησής του στο Χ, χαρακτηρίζοντάς την ως «εγκληματική οργάνωση» με ετήσιο προϋπολογισμό 40 δισεκατομμυρίων δολαρίων, και ανακοίνωσε: «Την κλείνουμε. Το έχω συζητήσει λεπτομερώς με τον Ντόναλντ Τραμπ και συμφωνεί να την κλείσουμε».
Αναμετάβλητα, η Δημοκρατική γερουσιαστής Ελίζαμπεθ Γουόρεν αντιδρούσε, επισημαίνοντας ότι «κανείς δεν εξέλεξε τον Ίλον Μασκ». Επιπλέον, ένας άλλος Δημοκρατικός βουλευτής, ο Τζέισον Κρόου, προειδοποίησε πως ο Μασκ και οι υπάλληλοί του από τον ιδιωτικό τομέα προσπαθούν να κλείσουν μια υπηρεσία που δημιουργήθηκε και χρηματοδοτείται από το Κογκρέσο, μια «δοκιμασία» που, αν το Κογκρέσο δεν αντιδράσει, ενδέχεται να οδηγήσει στην απώλεια των εξουσιών του.
Ο ρόλος του Μασκ, ο οποίος είναι επίσης δικαιούχος μεγάλων συμβάσεων με το ομοσπονδιακό κράτος, ξεφεύγει από κάθε συνηθισμένη θεσμική λειτουργία. «Οι πρόεδροι είχαν συχνά άτυπους συμβούλους από τον επιχειρηματικό κόσμο, αλλά ο σχεδόν επίσημος ρόλος του Μασκ και οι ισχυρισμοί του ότι ενεργεί για λογαριασμό του Ντόναλντ Τραμπ για τη λήψη αποφάσεων είναι κάτι χωρίς προηγούμενο», δήλωσε ο Τζέφρι Λούμπερς, καθηγητής Νομικής στο American University, στο Γαλλικό Πρακτορείο.
Παρά το ότι ο όρος «υπουργείο» συνήθως αναφέρεται σε θεσμικές οργάνωσες, το DOGE λειτουργεί ως εξωτερικό συμβουλευτικό όργανο υπό την άμεση εξουσία του Τραμπ και έχει περιορισμένη διάρκεια – η λειτουργία του έχει οριστεί να λήξει στις 4 Ιουλίου 2026, μια ημερομηνία που συμβολίζει τα 250 χρόνια από τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας.
Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, ο Μασκ είχε αρχικά προβλέψει ότι θα μπορούσε να μειώσει τις ομοσπονδιακές δαπάνες κατά 2 τρισεκατομμύρια δολάρια. Από τότε, οι προθέσεις του έχουν αναθεωρηθεί προς τα κάτω, με τις περικοπές να εκτιμώνται σε περίπου 1 τρισεκατομμύριο δολάρια – ένα ακόμη κολοσσιαίο ποσό.
Το ζήτημα της λογοδοσίας του Μασκ παραμένει ανοιχτό: χωρίς να κατέχει αιρετό αξίωμα, θα πρέπει ο ίδιος να λογοδοτεί στο Κογκρέσο, που ελέγχει το δημόσιο προϋπολογισμό; Θα υπόκειται σε κανόνες δεοντολογίας όπως κάθε υπουργός και υψηλόβαθμος δημόσιος υπάλληλος; Αυτές οι ερωτήσεις δεν έχουν ακόμα απαντηθεί, προκαλώντας έντονες συζητήσεις για πιθανές συγκρούσεις συμφερόντων, δεδομένου ότι ο Μασκ θα μπορούσε να επηρεάσει αποφάσεις με άμεσο αντίκτυπο στις δικές του εταιρείες.
Πριν από την ανακοίνωση για τη USAID, ο αμερικανικός Τύπος είχε ήδη ταράξει το Σαββατοκύριακο με πληροφορίες για πραξικόπημα, όταν στρατολογημένα μέλη του DOGE ζήτησαν πρόσβαση στο σύστημα πληρωμών του Υπουργείου Οικονομικών – που διαχειρίζεται τρισεκατομμύρια δολάρια – και αντιμετώπισαν αντίδραση από ανώτερο υπάλληλο ο οποίος, σύμφωνα με δημοσιεύματα, απομακρύνθηκε από τα καθήκοντά του.
Σήμερα, ο Μασκ κατέχει επίσης ένα μητρώο προσωπικών και οικονομικών δεδομένων εκατοντάδων εκατομμυρίων Αμερικανών. «Ο μοναδικός τρόπος να σταματήσει η απάτη και η κατασπατάληση χρημάτων των φορολογουμένων είναι ο εντατικός έλεγχος των συστημάτων πληρωμών και η καταστολή ύποπτων συναλλαγών. Αυτό είναι αυτονόητο», έγραψε στο Χ.
Ταυτόχρονα, ομοσπονδιακοί δημόσιοι υπάλληλοι βρίσκονται στο στόχαστρο μιας σειράς μέτρων που εφαρμόζονται διαδοχικά από τις 20 Ιανουαρίου – μέτρα που φέρουν την «υπογραφή» του 53χρονου δισεκατομμυριούχου: τέλος στην τηλεργασία με ποινή απόλυσης, πρόταση οικειοθελούς αποχώρησης και κατάργηση πολιτικών διαφορετικότητας.
Σε ένα άρθρο της Wall Street Journal στις 20 Νοεμβρίου, ο Μασκ ανέφερε πως «θα έκανε τα πράγματα διαφορετικά», ως επιχειρηματίας και όχι ως πολιτικός. Δεν είναι περίεργο, δεδομένου ότι έχει πει συχνά πως κοιμάται στο εργοστάσιο της Tesla σε περιόδους φόρτου εργασίας και, σύμφωνα με το Wired, τώρα εφαρμόζει το ίδιο στο κεντρικό γραφείο του DOGE, που στεγάζεται σε ένα τεράστιο κυβερνητικό κτίριο δίπλα στον Λευκό Οίκο.
