Για τα τραπεζοκαθίσματα των καφέ και των εστιατορίων φαίνεται πως δημιουργούνται οι κοινόχρηστοι χώροι (πλατείες) στους δήμους, αν κρίνει κανείς από την έκθεση ελέγχου του Ελεγκτικού Συνεδρίου, σύμφωνα με την οποία η παραβατικότητα φτάνει στο 77%.
Το εντυπωσιακό είναι πως οι δήμοι δεν προχωρούν καν σε ελέγχους ή αυτοί είναι πλημμελείς (κάποιοι κάνουν τα στραβά μάτια), καθώς σε ποσοστό 50% τα καταστήματα καταλάμβαναν κοινόχρηστο χώρο δίχως καν άδεια, ενώ από τους υπόλοιπους που δειγματοληπτικά ελέγχθηκαν, το 27% καταλαμβάνει χώρο μεγαλύτερο από εκείνον που προβλέπει η άδειά του.
Προ των ευθυνών τους
«Οι μηχανισμοί ελέγχου οι οποίοι εφαρμόζονται από τους δήμους δεν συμβάλλουν αποτελεσματικά στη διαφύλαξη των κοινόχρηστων χώρων», συμπεραίνει το Ελεγκτικό Συμβούλιο και εξηγεί τους λόγους:
1. Δεν υφίσταται ενιαίο και συγκροτημένο κανονιστικό πλαίσιο σε τοπικό επίπεδο: Κανονιστικές αποφάσεις δήμων της περιφέρειας, με τις οποίες καθορίζονται οι κοινόχρηστοι χώροι που μπορούν να παραχωρηθούν σε ιδιώτες και οι όροι της παραχώρησης είναι ανεπίκαιρες, ελλιπείς και αποσπασματικές.
2. Δεν υφίσταται ενιαίο και πλήρως ενημερωμένο ηλεκτρονικό αρχείο, ούτε διαλειτουργικότητα με τα λοιπά εμπλεκόμενα στην ελεγκτική διαδικασία τμήματα (εσόδων και Δημοτικής Αστυνομίας).
3. Κατά το στάδιο έκδοσης των αδειών δεν προκύπτει ότι τηρείται η νόμιμη διαδικασία και ότι γίνεται ουσιαστικός έλεγχος, ώστε να προλαμβάνονται φαινόμενα αυθαίρετης κατάληψης κοινόχρηστου χώρου.
4. Ο ελεγκτικός μηχανισμός δεν λειτουργεί αποτελεσματικά. Δεν υφίσταται ορθολογικός προγραμματισμός ελέγχων βάσει αξιολόγησης του κινδύνου αυθαίρετης κατάληψης κοινόχρηστου χώρου ανάλογα με την περιοχή, τη χρονική περίοδο και την επιχείρηση. Διενέργεια ελάχιστων ή και μηδενικών ελέγχων σε δήμους της περιφέρειας.
5. Δεν υφίσταται εύχρηστο σύστημα ενημέρωσης των πολιτών σχετικά με τους όρους παραχώρησης, ώστε να διασφαλίζεται η ενεργός συμμετοχή τους στην προστασία των κοινόχρηστων χώρων. Η ανάπτυξη της εφαρμογής MyStreet είναι καθοριστικής σημασίας.
6. Για τις παραβάσεις που διαπιστώνονται διατυπώνονται συστάσεις ή επιβάλλονται κυρίως χρηματικές κυρώσεις χωρίς να παρακολουθείται η αποκατάσταση του κοινόχρηστου χώρου. Η απομάκρυνση σταθερών κατασκευών αποδεικνύεται ιδιαίτερα δυσχερής λόγω της εμπλοκής περισσότερων φορέων. Παρατηρείται μεγάλη απόκλιση μεταξύ του ποσού των βεβαιωθέντων προστίμων και του ποσού που τελικά εισπράττεται.
Αναγκαίες συστάσεις
Το Ελεγκτικό Συνέδριο απευθύνει προς τους ελεγχόμενους φορείς συστάσεις όπως:
-Να επικαιροποιήσουν και να κωδικοποιήσουν τις κανονιστικές αποφάσεις που καθορίζουν τους κοινόχρηστους χώρους εντός της εδαφικής τους περιφέρειας, οι οποίοι δύνανται να παραχωρηθούν στους ιδιώτες καθώς και τους όρους χρήσης αυτών.
-Να καταρτίσουν και να ενημερώνουν σε διαρκή βάση επικαιροποιημένο μητρώο παραχωρήσεων που θα παρέχει άμεση και αξιόπιστη πληροφόρηση για τις άδειες, τους όρους και της προϋποθέσεις της παραχώρησης, ιστορικό ελέγχων και παραβάσεων.
-Κατά το στάδιο έκδοσης των αδειών να γίνονται αυτοψίες, να τηρούνται οι νόμιμες προθεσμίες κατά την ανανέωση των αδειών και να γίνεται ουσιαστικός έλεγχος των δικαιολογητικών.
-Να προγραμματίζονται και να διενεργούνται κάθε έτος τακτικοί έλεγχοι βάσει κριτηρίων επικινδυνότητας ανάλογα με την περιοχή, τη χρονική περίοδο και την επιχείρηση. Να γίνεται διασταύρωση των επιχειρήσεων που λειτουργούν με τα στοιχεία του επικαιροποιημένου μητρώου. Να επανελέγχονται επιχειρήσεις που έχουν επιδείξει παραβατική συμπεριφορά.
-Μέχρι να τεθεί σε λειτουργία η εφαρμογή MyStreet, να μεριμνήσουν με κάθε πρόσφορο τρόπο για την ενημέρωση των πολιτών σχετικά με τους όρους της άδειας των καταστημάτων που αναπτύσσουν τραπεζοκαθίσματα σε κοινόχρηστο χώρο.
-Προς διευκόλυνση των ελεγκτών, να καταρτιστούν ευσύνοπτα εγχειρίδια ελέγχου με τη βασική μεθοδολογία του ελέγχου. Να εξεταστούν τρόποι με τους οποίους οι ελεγκτές κατά τη διεξαγωγή του ελέγχου θα έχουν άμεση πρόσβαση στα στοιχεία των παραχωρήσεων.
-Οταν διαπιστώνονται παραβάσεις, να επιβάλλονται οι προβλεπόμενες από τον νόμο χρηματικές κυρώσεις και τα προβλεπόμενα διοικητικά μέτρα προς αποκατάσταση του κοινόχρηστου χώρου. Να παρακολουθείται η εφαρμογή των μέτρων. Η βεβαίωση των προστίμων να γίνεται όσο το δυνατόν εγγύτερα χρονικά με τη διαπίστωση της παράβασης. Να επισπεύδονται οι διαδικασίες απομάκρυνσης των αυθαίρετων σταθερών κατασκευών.
Η αυθαιρεσία των καταστημάτων αποβαίνει σε βάρος των ταμείων των δήμων με δημάρχους ή υπαλλήλους να κάνουν επί της ουσίας τα στραβά μάτια καθώς η έκδοση της σχετικής άδειας επιβαρύνεται με ετήσιο τέλος. Σύμφωνα με το νομικό πλαίσιο για την αυθαίρετη χρήση κοινόχρηστων χώρων, επιβάλλονται σε βάρος του παραβάτη, με απόφαση του δημάρχου, χρηματικές κυρώσεις και λαμβάνονται τα αναγκαία διοικητικά μέτρα για την άρση της αυθαίρετης κατάληψης.
Ειδικά σε μικρές κοινωνίες, γίνεται αντιληπτό πως δύσκολα κάποιος αιρετός θα σήκωνε το βάρος επιβολής προστίμου λόγω του πολιτικού κόστους. Χαρακτηριστικό είναι ότι σε παραλιακό δήμο της περιφέρειας το έτος 2023 όλοι οι έλεγχοι διενεργήθηκαν κατά το χρονικό διάστημα από 11/9/2023 έως και 23/11/2023 με αποτέλεσμα να εντοπιστούν τέσσερις περιπτώσεις αυθαίρετης κατάληψης κοινόχρηστου χώρου, ενώ σε ηπειρωτικό δήμο η πλειονότητα των ελέγχων (31) του έτους 2023 έλαβε χώρα τον Οκτώβριο, δηλαδή εκτός σεζόν! Σε ό,τι αφορά τα πρόστιμα, ενώ επιβλήθηκε συνολικό ποσό ύψους 2.172.986,91 ευρώ (εκ των οποίων 1.899.618,15 ευρώ αφορά έναν δήμο), εισπράχθηκαν μόνο 50.722,04 ευρώ!
Αποκαλυπτικός έλεγχος
Οι δήμοι που ελέγχθηκαν είναι αυτοί των Αθηναίων, Χαϊδαρίου, Διστόμου-Αράχωβας-Αντίκυρας, Ηγουμενίτσας, Παγγαίου, Καρδίτσας, Αργοστολίου, Κεντρικής Κέρκυρας και Διαποντίων Νήσων, Μυτιλήνης, Βόλου, Εδεσσας, Πύλου-Νέστορος, Σερρών και Τρικάλων.
Κατά τη διάρκεια του ελέγχου, διαπιστώθηκε, μεταξύ άλλων, ότι η πλειονότητα των ελεγχθέντων δήμων δεν διαθέτει μητρώο παραχωρήσεων αλλά ένα αρχείο Εxcel. Δεν τηρείται ηλεκτρονικό αρχείο ενταγμένο στο πληροφοριακό σύστημα του φορέα. Ακόμα και σε περιπτώσεις που η σχετική ηλεκτρονική εφαρμογή υφίσταται, δεν αξιοποιείται. Μάλιστα το αρχείο δεν ενημερώνεται με τις πληρωμές των υπόχρεων και, επομένως, δεν παρακολουθείται η καταβολή του τέλους, αν και κατά τις οικείες διατάξεις η μη καταβολή έστω και μίας εκ των δόσεων καθιστά τη χρήση αυθαίρετη.
Τέλος, κατά το στάδιο έκδοσης των αδειών, δεν προκύπτει ότι τηρείται η νόμιμη διαδικασία και ότι γίνεται ουσιαστικός έλεγχος, ώστε να προλαμβάνονται φαινόμενα αυθαίρετης κατάληψης κοινόχρηστου χώρου.
