Η επιστολή της Ευρωπαϊκής Ένωσης Δικαστών (European Association of Judges – EAJ) προς την Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων συνιστά θεσμικό σεισμό.
Δεν πρόκειται για ένα ακόμη δελτίο Τύπου, ούτε για μια εσωτερική συνδικαλιστική κόντρα. Με γλώσσα αυστηρή, καθαρή και χωρίς διπλωματικές ωραιοποιήσεις, οι Ευρωπαίοι δικαστές περιγράφουν μια κατάσταση που, όπως σημειώνουν, «υπερβαίνει κάθε ανεκτό όριο για ένα κράτος δικαίου». Με απλά λόγια, λένε αυτό που πολλοί ψιθύριζαν και ελάχιστοι τολμούσαν να πουν δημόσια.
Η παρέμβαση δεν έγινε τυχαία. Προηγήθηκε συστηματική ενημέρωση της EAJ από την ελληνική Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων, η οποία εδώ και μήνες καταγράφει επαναλαμβανόμενα περιστατικά λεκτικών επιθέσεων, εκφοβισμού και υπονόμευσης της δικαστικής λειτουργίας μέσα στις ίδιες τις αίθουσες των δικαστηρίων.
Η επιστολή της EAJ δεν μιλά γενικά και αόριστα. Αναφέρεται σε συγκεκριμένες συμπεριφορές που σοκάρουν κάθε σοβαρό νομικό πολιτισμό. Διακοπές της διαδικασίας, φωνές, ύβρεις κατά δικαστών και εισαγγελέων, δημόσιες απαξιωτικές δηλώσεις για αποφάσεις και, στο αποκορύφωμα, αιτήματα σύλληψης δικαστικών λειτουργών εν ώρα συνεδρίασης.
Εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με σκληρή υπεράσπιση ή με πάθος για τα δικαιώματα των εντολέων. Έχουμε να κάνουμε με εργαλειοποίηση της έντασης, με επικοινωνιακά σόου και με πρακτικές που, όπως τονίζει η EAJ, πλήττουν ευθέως το κύρος της Δικαιοσύνης και τη δημόσια εμπιστοσύνη σε αυτή.
Το πρόβλημα έχει όνομα
Ιδιαίτερη σημασία έχει η αναφορά στην κατηγορηματική άρνηση των δικηγορικών συλλόγων να συναινέσουν σε οποιαδήποτε νομοθετική παρέμβαση. Παρά τις προτάσεις της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων για ενίσχυση πειθαρχικών και δικονομικών μηχανισμών, η απάντηση ήταν ένα ξερό «όχι».
Η EAJ δεν κρύβει την ενόχλησή της. Υπενθυμίζει ότι η αντικειμενική κριτική είναι θεμιτή, αλλά η κριτική που εκφυλίζεται σε εκφοβισμό, ανυπακοή και υπονόμευση της δικαστικής ανεξαρτησίας είναι θεσμικά απαράδεκτη. Και εδώ η Ευρώπη δεν μασάει τα λόγια της.
Η επιστολή δεν κατονομάζει, αλλά φωτογραφίζει. Και όσοι παρακολουθούν τις εξελίξεις στη Δικαιοσύνη γνωρίζουν καλά τα περιστατικά που περιγράφονται, με κορυφαίο παράδειγμα όσα συνέβησαν στο Εφετείο Λαμίας στη δίκη Κορκονέα.
Η Ένωση, χωρίς τότε να την αναφέρει ονομαστικά, περιέγραψε απαξιωτικές συμπεριφορές προς την έδρα από τη Ζωή Κωνσταντοπούλου, συνήγορο πολιτικής αγωγής, κάνοντας λόγο για τριτοκοσμικές καταστάσεις στα ελληνικά δικαστήρια και κατάσταση ανεξέλεγκτη, καθώς ξέφυγε πλήρως από κάθε έννοια θεσμικής κανονικότητας, με αποκορύφωμα την κλήση της Αστυνομίας εντός της αίθουσας για τη σύλληψη δικαστών και εισαγγελέα (!).
Αυτά δεν είναι απλώς υπερβολές. Είναι, όπως εύστοχα σημειώνεται, «τριτοκοσμικές καταστάσεις». Και το γεγονός ότι τέτοιες πρακτικές συχνά ντύνονται με τον μανδύα του αντισυστημισμού μόνο ειρωνικό μπορεί να χαρακτηριστεί.
Θεσμική ζούγκλα
Η EAJ θέτει το ζήτημα εκεί που πραγματικά ανήκει: στη συνταγματική τάξη. Μιλά για επίθεση στο ίδιο το σύνταγμα ενός δημοκρατικού κράτους όταν η Δικαιοσύνη γίνεται στόχος εκφοβισμού και απονομιμοποίησης. Προειδοποιεί, μάλιστα, ότι τέτοιες συμπεριφορές τείνουν να κανονικοποιούνται, δημιουργώντας ένα επικίνδυνο πρότυπο που μπορεί να μιμηθούν και άλλοι.
Δεν είναι τυχαίο ότι η επιστολή θα κοινοποιηθεί στο υπουργείο Δικαιοσύνης, στα πολιτικά κόμματα και στην πρόεδρο του Αρείου Πάγου. Το μήνυμα είναι σαφές: η ευθύνη δεν βαραίνει μόνο τους πρωταγωνιστές των επεισοδίων, αλλά και την πολιτεία, που οφείλει να θεσπίσει κανόνες και να τους εφαρμόσει.
Σε μια εποχή που η έννοια του κράτους δικαίου δοκιμάζεται διεθνώς, η Ελλάδα δεν έχει την πολυτέλεια να εμφανίζεται ως εξαίρεση προς το χειρότερο. Η επιστολή της Ευρωπαϊκής Ένωσης Δικαστών λειτουργεί ως καθρέφτης. Και ο καθρέφτης αυτός δείχνει ότι χωρίς σαφές θεσμικό πλαίσιο, χωρίς πειθαρχία και χωρίς σεβασμό στους ρόλους, η Δικαιοσύνη κινδυνεύει να μετατραπεί σε αρένα.
Η μπάλα πλέον βρίσκεται στο γήπεδο της πολιτείας. Όχι για επικοινωνιακές κορόνες, αλλά για σοβαρές αποφάσεις. Γιατί, όπως θα έλεγε κάποιος της παλιάς σχολής, «η Δικαιοσύνη δεν φωνάζει, κρίνει». Και αυτό, καλώς ή κακώς, δεν σηκώνει εκπτώσεις.
