Σε ένα νέο δημοσιονομικό τοπίο που αναμένεται να προκαλέσει πολλές και έντονες πολιτικές συζητήσεις, παρουσιάστηκε το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την περίοδο 2028–2034, συνολικού ύψους δύο τρισεκατομμυρίων ευρώ.
Ρεπορτάζ της ΕΡΤ αναφέρει πως η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στις διαρθρωτικές αλλαγές που επιφέρει το νέο σχέδιο, παραδεχόμενη ανοιχτά ότι δεν έλειψαν οι επικρίσεις από αρκετά κράτη μέλη, ιδιαίτερα για τον τρόπο ανακατανομής των πόρων.
Η Επιτροπή, εγκαταλείποντας το μοντέλο των δέκα ξεχωριστών ταμείων, προχωρά στη συγχώνευση των χρηματοδοτικών εργαλείων για την αγροτική πολιτική, τη συνοχή και τις περιφερειακές ενισχύσεις, συγκεντρώνοντας τα κονδύλια σε ένα ενιαίο πλαίσιο με επίκεντρο τους πολίτες και τις κοινότητες. Πρόκειται για μια νέα προσέγγιση με 865 δισεκατομμύρια ευρώ να διοχετεύονται σε εθνικά και περιφερειακά επενδυτικά σχέδια, στα οποία εντάσσονται επιμέρους χρηματοδοτήσεις για γεωργία, συνοχή, αλιεία και μετανάστευση. Ειδικά για το τελευταίο, τα σχετικά κονδύλια τριπλασιάζονται, ενισχύοντας σημαντικά τη στρατηγική για τη φύλαξη των ευρωπαϊκών συνόρων.
Η φιλοσοφία της συγχώνευσης, ωστόσο, δεν γίνεται αποδεκτή από όλους. Δεκατέσσερα κράτη μέλη, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, εκφράζουν ισχυρές επιφυλάξεις για την κατάργηση των διακριτών ταμείων, θεωρώντας ότι η νέα διάρθρωση απειλεί να αποδυναμώσει τις αγροτικές περιοχές και να θέσει σε δεύτερη μοίρα τις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες. Η αντίδραση αποτυπώθηκε και σε επιστολή προς την Πρόεδρο της Επιτροπής, όπου χώρες του Νότου προειδοποιούν για κινδύνους στη συνοχή και την ισόρροπη ανάπτυξη.
Παράλληλα, το νέο πλαίσιο φέρνει μετατοπίσεις πόρων προς την τεχνολογική και στρατηγική ενίσχυση της Ευρώπης. Με 410 δισεκατομμύρια ευρώ, δημιουργείται Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανταγωνιστικότητας, ενώ προβλέπεται θεαματική αύξηση των χρηματοδοτήσεων για πράσινη ανάπτυξη, καινοτομία, έρευνα και ψηφιακές τεχνολογίες. Το πρόγραμμα «Horizon Europe» διπλασιάζεται, οι επενδύσεις σε βιοτεχνολογίες και απανθρακοποίηση αυξάνονται έξι φορές, ενώ οι δαπάνες για την άμυνα και την παρουσία της Ευρώπης στο διάστημα φτάνουν τα 131 δισ. ευρώ – πέντε φορές περισσότερα σε σχέση με προηγούμενα αντίστοιχα προγράμματα.
Εισάγεται επίσης ένας νέος μηχανισμός αντιμετώπισης κρίσεων, ο οποίος προβλέπει δυνατότητα ενεργοποίησης δανείων έως 400 δισεκατομμυρίων ευρώ για καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης, όπως πανδημίες, φυσικές καταστροφές ή γεωπολιτικά σοκ. Στο επίκεντρο των πολιτικών επιλογών βρίσκονται και οι νέοι της Ευρώπης, με τον προϋπολογισμό για το Erasmus+ να αυξάνεται κατά 50%, ενώ ξεκινά και η νέα πρωτοβουλία AGORA-EU, που στοχεύει στη συμμετοχή των πολιτών στον δημοκρατικό διάλογο.
Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στην Ουκρανία, με τον μηχανισμό στήριξης να ενισχύεται, ώστε να φτάσει συνολικά τα 100 δισεκατομμύρια ευρώ. Πρόκειται για ένα ξεκάθαρο σήμα πολιτικής και στρατηγικής στήριξης του Κιέβου έναντι των ρωσικών απειλών.
Ο νέος προϋπολογισμός συνοδεύεται και από ένα πλέγμα προτάσεων για νέες ίδιες πηγές εσόδων, οι οποίες αναμένεται να αποφέρουν σχεδόν 60 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται φόροι σε προϊόντα καπνού, ηλεκτρονικά απόβλητα, μεγάλες επιχειρήσεις με κύκλο εργασιών άνω των 100 εκατομμυρίων ευρώ, καθώς και εισφορές από το Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών. Οι εισπράξεις θα χρηματοδοτήσουν όχι μόνο τις νέες ευρωπαϊκές προτεραιότητες, αλλά και την αποπληρωμή των δανείων που προέκυψαν από το ταμείο ανάκαμψης NextGenerationEU.
Οι διαπραγματεύσεις για την οριστικοποίηση του νέου δημοσιονομικού πλαισίου αναμένεται να διαρκέσουν αρκετό καιρό, με την πρόεδρο της Κομισιόν να δηλώνει ότι το χρονοδιάγραμμα θα εκτείνεται σε βάθος διετίας. Οι αντιδράσεις συνεχίζονται, ωστόσο το σχέδιο αποτυπώνει τη βούληση για μια πιο ενιαία, ισχυρή και ανταγωνιστική Ευρωπαϊκή Ένωση - με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις εσωτερικές ισορροπίες.
