Μόλις ένα 24ωρο μετά την απελευθέρωση των τελευταίων ομήρων της Χαμάς, οι συγκινητικές σκηνές επανενώσεων οικογενειών στο Ισραήλ κάνουν τον γύρο του κόσμου, σηματοδοτώντας ένα νέο κεφάλαιο για τη Μέση Ανατολή.
Ο Ντόναλντ Τραμπ, μιλώντας από την Κνέσετ, χαρακτήρισε τη μέρα ως «την ιστορική αυγή μιας νέας Μέσης Ανατολής», ενώ σήμερα αναμένεται να ξεκινήσει στο Κάιρο η Σύνοδος Κορυφής για τα επόμενα στάδια του 20 σημείων σχεδίου ειρήνης και ανασυγκρότησης της Γάζας.
Ωστόσο, όπως επισημαίνει εκτενής ανάλυση του CNN, υπάρχουν τρία καίρια ερωτήματα που θα καθορίσουν αν η συμφωνία αυτή θα επιβιώσει ή θα οδηγηθεί σε κατάρρευση.
1. Τι θα πράξει η Χαμάς;
Στην τελευταία συμφωνία ανταλλαγής, η Χαμάς εκμεταλλεύτηκε την εκεχειρία για να ανακτήσει τον έλεγχο της Γάζας, να εξοντώσει αντιφρονούντες και να χρησιμοποιήσει τους ομήρους ως εργαλείο προπαγάνδας. Το CNN τονίζει πως «φαίνεται να επαναλαμβάνει το ίδιο μοτίβο», καθώς ήδη υπάρχουν αναφορές για νέες συλλήψεις Παλαιστινίων στους δρόμους.
Αυτή τη φορά, όμως, τα δεδομένα είναι διαφορετικά. Η νέα συμφωνία προβλέπει ισραηλινή στρατιωτική παρουσία σε πάνω από τη μισή Γάζα και για πρώτη φορά συμμετοχή διεθνών δυνάμεων που θα εγγυώνται ότι η Χαμάς δεν θα επιστρέψει στην εξουσία. Παράλληλα, περιλαμβάνει ρητά τον αφοπλισμό της οργάνωσης, με ευρεία στήριξη από αραβικά και μουσουλμανικά κράτη.
Αν η Χαμάς επιχειρήσει ξανά να στραφεί κατά αμάχων, ο χώρος ελιγμών της θα είναι περιορισμένος, καθώς η ανοικοδόμηση της Γάζας δεν μπορεί να ξεκινήσει όσο η οργάνωση διατηρεί τον έλεγχο μέσω της βίας.
2. Θα δημιουργηθούν ενδιάμεσες πολιτικές και στρατιωτικές δομές;
Η επιτυχία της συμφωνίας εξαρτάται από τη γρήγορη σύσταση ενός προσωρινού μηχανισμού ασφάλειας και διακυβέρνησης για τη Γάζα. Αν δεν συγκροτηθούν έγκαιρα τέτοιοι θεσμοί, ο κίνδυνος αναζωπύρωσης της Χαμάς και κατάρρευσης της ειρηνευτικής διαδικασίας είναι υπαρκτός.
Κρίσιμο θεωρείται το ποια κράτη θα αναλάβουν στρατιωτική παρουσία στην ειρηνευτική δύναμη και αν μπορεί να δημιουργηθεί ενδιάμεση αρχή διακυβέρνησης χωρίς να χαθεί χρόνος σε πολιτικές αντιπαραθέσεις. Θετικό στοιχείο αποτελεί η ενεργοποίηση του Central Command των ΗΠΑ, το οποίο έχει τοποθετήσει δυνάμεις εκτός Γάζας για την παρακολούθηση της κατάστασης.
Οι αμερικανικές δυνάμεις δεν προβλέπεται να εισέλθουν στη Γάζα, αλλά θα διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στον διεθνή συντονισμό και στη συγκέντρωση χρηματοδοτικών πόρων. Ωστόσο, όπως προειδοποιεί το CNN, χωρίς ισχυρή αμερικανική καθοδήγηση, η διαδικασία μπορεί να οδηγηθεί σε αδιέξοδο, αφήνοντας κενό εξουσίας που θα εκμεταλλευτεί ξανά η Χαμάς.
3. Υπάρχει βιώσιμο σχέδιο ανασυγκρότησης;
Η ανοικοδόμηση της Γάζας αναμένεται να διαρκέσει πάνω από μία δεκαετία και να κοστίσει εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια. Η περιοχή παραμένει ιδιαίτερα περίπλοκη, με περισσότερα από 300 μίλια υπόγειων σηράγγων, αποτέλεσμα 20ετούς στρατιωτικής υποδομής της Χαμάς.
Η επιτυχία του εγχειρήματος θα εξαρτηθεί από τη δημιουργία παγκόσμιας συμμαχίας υπό αμερικανική ηγεσία, με Παλαιστίνιους ανεξάρτητους από τη Χαμάς και οικονομική στήριξη από αραβικά και δυτικά κράτη. Η Σύνοδος του Καΐρου θα αποτελέσει το πρώτο κρίσιμο τεστ, καθώς εκεί θα φανεί αν υπάρχουν συγκεκριμένες δεσμεύσεις πόρων και πρακτικό σχέδιο δράσης.
Το CNN προειδοποιεί πως αν η Χαμάς διατηρήσει έστω και μερικό έλεγχο βορείως της ισραηλινής γραμμής, κανένα κράτος δεν θα επενδύσει στην ανοικοδόμηση, φοβούμενο επανέναρξη της βίας.
Το ανθρώπινο πρόσωπο της συμφωνίας
Πέρα από τη διπλωματία, η ανάλυση υπενθυμίζει ότι πίσω από την εκεχειρία βρίσκονται πραγματικές ανθρώπινες ιστορίες. Οι 740 μέρες αιχμαλωσίας στη Γάζα, τα βασανιστήρια και η προπαγάνδα δεν μπορούν να ξεχαστούν. Ο 22χρονος Evyatar David, που χρησιμοποιήθηκε σε προπαγανδιστικά βίντεο της Χαμάς, αποτελεί σύμβολο του ανθρώπινου κόστους του πολέμου.
Η μοίρα του θυμίζει, όπως σχολιάζει το CNN, ότι ειρήνη δεν μπορεί να υπάρξει όσο η Χαμάς παραμένει οπλισμένη και ενεργή. Έτσι, πέρα από τον εύλογο ενθουσιασμό για την απελευθέρωση των ομήρων, το πραγματικό στοίχημα των επόμενων 24 ωρών είναι η πλήρης εφαρμογή του 20 σημείων σχεδίου Τραμπ — ενός φιλόδοξου αλλά και αβέβαιου εγχειρήματος που θα καθορίσει το μέλλον της Μέσης Ανατολής.
