Η Άγκυρα βράζει, από χθες ο κόσμος έχει κατακλύσει την πλατεία Ταντογκάν (τουλάχιστον 50.000 διαδηλωτές σύμφωνα με τα στοιχεία) ανταποκρινόμενοι στο κάλεσμα του CHP, του κεντρικού κόμματος της τουρκικής αντιπολίτευσης. Το «Ερντογάν, παραιτήσου!» ήταν το σύνθημα που κυριάρχησε, η ατμόσφαιρα αποπνέει φόβο, αποφασιστικότητα και οργή. Περισσότερο όμως από οτιδήποτε άλλο, αυτό που μοιάζει να κρίνει τα πάντα είναι η δικαστική απόφαση στο δικαστήριο της Άγκυρας, απόφαση που ενδέχεται να ακυρώσει τα αποτελέσματα του συνεδρίου του CHP του Νοεμβρίου 2023 και να απομακρύνει από την ηγεσία του κόμματος το σημερινό πρόσωπο, τον Özgür Özel.
Παρελθόν και παρόν συγκρούονται
Το CHP κατηγορείται ότι υπήρξαν διαδικαστικά λάθη, «αγορά ψήφων» («vote buying») και παρατυπίες στην ψηφοφορία των συνέδρων, κατηγορίες που το κόμμα απέρριψε ως πολιτικά υποκινούμενες. Η κυβέρνηση και οι δικαστικές αρχές απαντούν ότι η Δικαιοσύνη είναι ανεξάρτητη και ότι οι έρευνες αυτές είναι απαραίτητες για να αποδοθεί δικαιοσύνη, ειδικά μετά τις νίκες του CHP σε τοπικές εκλογές το 2024, όπου κέρδισε σημαντικές πόλεις, μεταξύ αυτών την Κωνσταντινούπολη.
Ένα άλλο στοιχείο που επιτείνει την ένταση: η σύλληψη του δημάρχου της Κωνσταντινούπολης, Ekrem İmamoğlu, τον Μάρτιο του 2025, σε κατηγορίες διαφθοράς που το CHP απορρίπτει ως αβάσιμες. Επιπλέον, πάνω από 500 άτομα συνδεδεμένα με το CHP, μεταξύ των οποίων πάνω από 15 δημάρχοι, έχουν τεθεί υπό κράτηση ή διώκονται για διάφορα αδικήματα, που πολλοί θεωρούν ως επιχείρηση συρρίκνωσης της αντιπολίτευσης.
Η χτεσινή διαδήλωση στην Άγκυρα ήταν η κορύφωση μιας σειράς ενεργειών αντίδρασης. Από την πλατεία Ταντογκάν, ο Özgür Özel κατήγγειλε τις δικαστικές παρεμβάσεις ως «δικαστικό πραξικόπημα», υπογραμμίζοντας πως η κυβέρνηση φοβάται τη δημοκρατία και δεν μπορεί να νικήσει στις εκλογές υπό συνθήκες διαφάνειας.
Παράλληλα, ο İmamoğlu, μπολιάζοντας το κλίμα με σύμβολα αντίστασης, προειδοποίησε ότι η Τουρκία βρίσκεται «στο χείλος μεγάλης επικινδυνότητας», καλώντας τα πολιτικά κόμματα, τα μέσα και τους πολίτες να αντιδράσουν πριν να είναι πολύ αργά. Ταυτόχρονα, στελέχη του CHP ακυρώνουν τα σχέδια που μπορεί να επιβάλει η δικαστική απόφαση, οργανώνοντας έκτακτο συνέδριο για τις 21 ή 24 Σεπτεμβρίου, ώστε να διασφαλίσουν την ηγεσία του Özel.
Η καταστολή ήταν επίσης ορατή και πρακτικά: στις 8 Σεπτεμβρίου, αστυνομία εισέβαλε στα γραφεία του CHP στην Κωνσταντινούπολη όταν εισήλθε δικαστικά διορισμένος επιτηρητής (trustee) με τη συνοδεία αστυνομικών, σε ένα επεισόδιο που προκάλεσε ένταση, δακρυγόνα και αρκετούς τραυματισμούς. Υπήρξαν επίσης αναφορές για περιορισμούς στην πρόσβαση σε κοινωνικά δίκτυα, απαγορεύσεις συγκεντρώσεων σε κεντρικές συνοικίες της Κωνσταντινούπολης, και γενικότερο αστυνομικό κλοιό γύρω από τα γραφεία του κόμματος.
Τι μπορεί να σηκώσει το σύστημα και οι διεθνής αντιδράσεις
Δεν είναι μόνο ο τουρκικός πολιτικός κόσμος που παρακολουθεί. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη εκφράσει κατ’ επανάληψη την ανησυχία της για την υποχώρηση δημοκρατικών θεσμών στην Τουρκία, ειδικά όσον αφορά τη Δικαιοσύνη και τα δικαιώματα συγκέντρωσης και πολυφωνίας.
Στο ευρωκοινοβούλιο, ο αρμόδιος εισηγητής για την Τουρκία, Nacho Sánchez Amor, χαρακτήρισε τις σκηνές στην Κωνσταντινούπολη «surreal», επισημαίνοντας πως η ανάκληση της περιφερειακής ηγεσίας του CHP και οι παρεμβάσεις της Δικαιοσύνης θυμίζουν πια κάτι πολύ περισσότερο από απλές νομικές διαφορές.
Οι αγορές επίσης αντέδρασαν: η μουσική πτώση της λίρας και η αναστάτωση σε εταιρικούς δείκτες κατέδειξαν ότι η πολιτική αβεβαιότητα κοστίζει, και όχι λίγο. Για πολλούς επενδυτές, η πιθανότητα ακύρωσης του συνεδρίου του CHP, η απομάκρυνση ηγετικών στελεχών, και η γενική καταστολή της αντιπολίτευσης δημιουργούν ένα σκηνικό υψηλού πολιτικού κινδύνου με διεθνείς επιπτώσεις.
Η απόφαση του δικαστηρίου που όλοι αναμένουν δεν θα είναι απλά μια εσωτερική δικαστική υπόθεση του CHP· μπορεί να αποτελέσει καθοριστικό σημείο για:
1. Το πολιτικό σκηνικό προς τις εκλογές του 2028 - αν η αντιπολίτευση αποδυναμωθεί σημαντικά, ο Ερντογάν και το ΑΚΡ παίρνουν προβάδισμα, είτε σε κοινοβουλευτικό είτε σε προεδρικό επίπεδο.
2. Το ηθικό και οργανωτικό κεφάλαιο του αντιπολιτευόμενου χώρου - αν η ηγεσία του CHP ανατραπεί με δικαστικό τρόπο, μπορεί να προκληθούν εσωκομματικές συγκρούσεις ή διάσπαση της αντιπολίτευσης.
3. Την εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς - δικαστήρια, εκλογές, τέλος πολιτικής ευθύνης. Αν η αίσθηση ότι η Δικαιοσύνη χειραγωγείται ενισχυθεί, οι πολίτες μπορεί να ασκήσουν πολιτική απόσυρση ή μαζική διαμαρτυρία, όπως ήδη φαίνεται.
4. Τις σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση - με την ΕΕ, με τις ΗΠΑ, με διεθνείς οργανισμούς ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο βαθμός στον οποίο η Τουρκία θεωρείται ότι απομακρύνεται από τις δημοκρατικές πρακτικές θα έχει επιπτώσεις στις συμφωνίες, τις επενδύσεις, την εξωτερική πολιτική.
Η Τουρκία σε σταυροδρόμι
Η Τουρκία βρίσκεται ενώπιον ενός πολιτικού και θεσμικού διλήμματος: θα επιλέξει τον δρόμο της αυστηρής κρατικής παρέμβασης και της περαιτέρω συρρίκνωσης της μεταπολιτευτικής δημοκρατίας, ή θα επιστρέψει υπό πίεση, σε ένα σκηνικό στο οποίο η αντιπολίτευση έχει ρόλο, η Δικαιοσύνη λειτουργεί ανεξάρτητα, και οι εκλογές δεν είναι απλώς τελετές.
Το CHP χθες έστειλε ηχηρό μήνυμα: ο κόσμος δεν πρόκειται να σιωπήσει. Αν η απόφαση ακυρώσει το συνέδριο και η ηγεσία του Özel καταστεί προσωρινά άκυρη, τα επόμενα 24ωρα πιθανότατα θα δικαιολογήσουν την επαναφορά της κινητοποίησης σε όλη τη χώρα.
Και, όπως λένε πολλοί στην Άγκυρα αυτές τις ώρες, δεν είναι μόνο το CHP, είναι η δημοκρατία που μοιάζει να διακυβεύεται.
**Με πληροφορίες από Reuters, Turkish Minute, Global Voices, TheQuardian
