Μετά από ενδελεχή έρευνα το BBC επανέφερε στο προσκήνιο κρίσιμα ερωτήματα για τα όρια, τη διαφάνεια και τη ρύθμιση της παγκόσμιας βιομηχανίας δωρεάς σπέρματος. Στο επίκεντρο βρίσκεται Δανός δωρητής, του οποίου το γενετικό υλικό χρησιμοποιήθηκε σε 14 χώρες, οδηγώντας στη γέννηση τουλάχιστον 197 παιδιών. Ορισμένα από αυτά εμφάνισαν καρκίνο, εξαιτίας κληρονομικής μετάλλαξης. Στην Ελλάδα, έντεκα οικογένειες έχουν επηρεαστεί, ενώ ένα παιδί νόσησε χάνοντας εντέλει τη ζωή του.
Ο δωρητής της επίμαχης υπόθεσης παρείχε δείγματα σε 67 κλινικές, σε 14 διαφορετικές χώρες. Κάθε κράτος εφαρμόζει διαφορετικά όρια ως προς τον αριθμό παιδιών ή οικογενειών ανά δωρητή.
Το αποτέλεσμα; Ένας άνδρας μπορεί νόμιμα να αποκτήσει εκατοντάδες παιδιά, χωρίς ο ίδιος ή οι οικογένειες να το γνωρίζουν.
Μετά τις αποκαλύψεις, οι βελγικές αρχές ζήτησαν από την European Commission τη δημιουργία ευρωπαϊκού μητρώου δωρητών. Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης του Βελγίου χαρακτήρισε τον κλάδο «Άγρια Δύση».
Παράλληλα, η European Society of Human Reproduction and Embryology προτείνει ανώτατο όριο 50 οικογενειών ανά δωρητή σε επίπεδο Ε.Ε..
Η συγκεκριμένη υπόθεση λειτουργεί ως «μεγεθυντικός φακός»
Αξίζει να δημειωθεί πως η δωρεά σπέρματος έχει καταστεί βασικό «εργαλείο» για γυναίκες με υπογονιμότητα, για ομόφυλα ζευγάρια, αλλά και για γυναίκες που επιλέγουν τη μητρότητα χωρίς σύντροφο. Ωστόσο, η κοινωνική αυτή ανάγκη έχει μετατραπεί σε μια εξαιρετικά κερδοφόρα επιχείρηση.
Ειδικότερα, το 2023, η ευρωπαϊκή αγορά αποτιμήθηκε στα 1,57 δισ. δολάρια, με τις προβλέψεις να δείχνουν ότι θα ξεπεράσει τα 2 δισ. δολάρια έως το 2033 (περίπου 2,18 δισ.).
Λίγοι δωρητές σπέρματος αλλά τεράστια η ζήτηση
Παρά τη μεγάλη ζήτηση, η προσφορά δωρητών παραμένει εξαιρετικά περιορισμένη. Λιγότεροι από 5 στους 100 άνδρες που εκδηλώνουν ενδιαφέρον πληρούν τελικά τα αυστηρά κριτήρια:
- Επαρκής αριθμός σπερματοζωαρίων
- Καλή κινητικότητα και μορφολογία
- Αντοχή στην κατάψυξη
- Έλεγχος για λοιμώξεις και γενετικές παθήσεις
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι δωρητές πρέπει να είναι 18–45 ετών, γεγονός που οδηγεί τη χώρα να εισάγει περίπου το 50% του σπέρματος που χρησιμοποιεί.
Πώς ένας δωρητής μπορεί να αποκτήσει εκατοντάδες απογόνους
Η ίδια η βιολογία επιτρέπει την ευρεία χρήση του γενετικού υλικού ενός μόνο άνδρα. Οι δωρητές επισκέπτονται τις κλινικές μία ή δύο φορές την εβδομάδα για μήνες, ενώ κάθε εκσπερμάτιση περιέχει δεκάδες εκατομμύρια σπερματοζωάρια.
Όπως επισημαίνει η Σάρα Νόρκρος από τον οργανισμό Progress Educational Trust, η έλλειψη δωρητών έχει μετατρέψει το σπέρμα σε «πολύτιμο αγαθό», ωθώντας τις κλινικές στη μέγιστη δυνατή αξιοποίησή του.
Η επιλογή δωρητή σπέρματος θυμίζει εφαρμογή γνωριμιών
Δεν έχουν όλα τα δείγματα την ίδια ζήτηση ενώ οι υποψήφιοι γονείς επιλέγουν με βάση:
- Φωτογραφίες
- Φωνή
- Ύψος
- Επάγγελμα
- Χαρακτηριστικά προσωπικότητας
Ο καθηγητής γονιμότητας Alan Pacey εξηγεί ότι «κάποιοι δωρητές είναι απλώς πιο ελκυστικοί από άλλους», περιγράφοντας μια διαδικασία που πολλοί ειδικοί παρομοιάζουν με dating apps.
Η Δανία στο κέντρο της παγκόσμιας αγοράς δωρεάς σπέρματος
Η Δανία αποτελεί παγκόσμιο κόμβο δωρεάς σπέρματος, φιλοξενώντας μερικές από τις μεγαλύτερες τράπεζες διεθνώς. Η χώρα έχει οικοδομήσει τη φήμη του λεγόμενου «σπέρματος των Βίκινγκς».
Ο ιδρυτής της Cryos International, Ole Schou, αποδίδει την επιτυχία:
- Στην κουλτούρα δωρεάς
- Σε γενετικά χαρακτηριστικά όπως ξανθά μαλλιά και γαλάζια μάτια, που είναι υπολειπόμενα
Σύμφωνα με τον ίδιο, το 60% των αιτημάτων προέρχεται από ανύπαντρες, μορφωμένες γυναίκες γύρω στα 30.
Οι ανησυχίες δεν αφορούν μόνο τη σωματική υγεία, αλλά και:
- Την ταυτότητα των παιδιών
- Την ψυχολογική επιβάρυνση
- Τον κίνδυνο ανεξέλεγκτων συγγενικών δεσμών
Σε μια εποχή όπου τα τεστ DNA και τα κοινωνικά δίκτυα διευκολύνουν την ανεύρεση βιολογικών συγγενών, ο βιοηθικός John Appleby μιλά για ένα «τεράστιο ηθικό ναρκοπέδιο».
