Ορμητήριο αλλά και καταφύγιο για πλήθος παραβατικών στοιχείων αποτελούν οι χώροι εντός, εκτός και πέριξ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, του μεγαλύτερου πανεπιστημιακού ιδρύματος της χώρας και ενώ έχουν συμπληρωθεί τρία χρόνια από την ψήφιση του νόμου Κεραμέως που προέβλεπε σημαντικά μέτρα προστασίας και φύλαξης, όπως τοποθέτηση καμερών, περιμετρική περίφραξη, κάρτες εισόδου και τοποθέτηση ειδικών μηχανήματων (τουρνικέ), αλλά και τις Ομάδες Προστασίας Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων.
Η έξαρση των περιστατικών βίας και επιθέσεων που παρατηρείται τον τελευταίο καιρό και μετά από αρκετό διάστημα ειρήνης, αποδίδεται κυρίως στην τοξικότητα που προκαλεί η πολιτικοποίηση του δυστυχήματος των Τεμπών, ωστόσο μέσα από αυτά αναδεικνύεται η νέα ανθρωπογεωγραφία στις καταλήψεις και σε αυτό που συνηθίζεται να αποκαλείται «μπάχαλο».
Σύμφωνα με τον πρύτανη, Χαράλαμπο Φείδα, το ΑΠΘ είναι το μοναδικό ΑΕΙ με ολοκληρωμένο σχέδιο ασφάλειας και προστασίας, το οποίο μάλιστα αυτές τις ημέρες κατατίθεται αναθεωρημένο, ενώ ολοκληρώνεται η μελέτη για την κατασκευή αρχικά της περίφραξης του κεντρικού campus και, σε δεύτερη φάση, η πλήρης που θα περιλαμβάνει και την Πολυτεχνική Σχολή, ενώ αναμένεται η τελική έγκριση τόσο από τα δύο συναρμόδια υπουργεία, Παιδείας και Πολιτικής Προστασίας, μετά την αποστολή συμπληρωματικών στοιχείων, όσο και από την Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Εργων Κεντρικής Μακεδονίας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Σχολή Θετικών Επιστημών είναι η μοναδική του ΑΠΘ που έχει κανονισμό λειτουργίας, ο οποίος αριθμεί περισσότερες από 180 σελίδες και βρίσκεται αναρτημένος στην είσοδο, προβλέποντας ποιες ώρες και ημέρες οι είσοδοι είναι ανοιχτές αλλά και ποιος μπορεί να εισέλθει, διασφαλίζοντας την ευνομία και την ευταξία.
Τουρνικέ και κάμερες
Όσον αφορά τα μηχανήματα ελεγχόμενης εισόδου (τουρνικέ), τα πρώτα και μοναδικά μπήκαν στις 8 Αυγούστου 2022 και μόνο στο κτήριο της Πρυτανείας, ενώ παρέμειναν λιγότερο από έναν μήνα, μέχρι που ομάδα «φοιτητών» τα κατέστρεψε. Έκτοτε, δεν λειτούργησαν και φυσικά δεν τοποθετήθηκαν και σε κανένα άλλο σημείο εισόδου. Να σημειωθεί ότι ο εξοπλισμός των 752.432,76 ευρώ ήταν δωρεά ελληνικής εταιρείας, με συμφωνία να τοποθετηθούν και ειδικά τουρνικέ για την προσβασιμότητα όλων. Μάλιστα, κατά πληροφορίες, αντίστοιχη δωρεά είχαν αποδεχτεί και άλλα ΑΕΙ.
Οι κάμερες ασφαλείας, από την άλλη, δεν έχουν τοποθετηθεί μέχρι σήμερα, με πρόσχημα την προστασία των προσωπικών δεδομένων, ενώ, σύμφωνα με πληροφορίες, πολύ σύντομα θα τεθούν σε λειτουργία κάμερες σε περιφερειακές ακαδημαϊκές μονάδες που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη φύλαξης σε 24ωρη βάση, όπως στη Θέρμη και στις Κλινικές της Κτηνιατρικής, ενώ στο campus θα τοποθετηθούν μόνο σε εγκαταστάσεις που χρήζουν ιδιαίτερης προστασίας εξαιτίας του ακριβού εξοπλισμού που διαθέτουν. Στα σημεία που θα τοποθετηθούν και θα λειτουργήσουν κάμερες ασφαλείας, θα τοποθετηθούν και ειδικές σημάνσεις-πινακίδες για τη σχετική ενημέρωση.
Η περίφημη Πανεπιστημιακή Αστυνομία «άντεξε» μία μέρα στους χώρους του ΑΠΘ, προκαλώντας αντιδράσεις και σοβαρά επεισόδια, μέχρι το σημείο που διμοιρίες της ΥΑΤ προστάτευαν την ΟΠΠΙ. Οριστικό τέλος στην ύπαρξή της δόθηκε το καλοκαίρι του 2023 από τον τότε υπουργό Προστασίας του Πολίτη, Ν. Μηταράκη, ο οποίος ανακοίνωσε την κατάργησή της και την απορρόφηση των 120 αστυνομικών σε άλλες υπηρεσίες.
Να σημειωθεί ότι με την αλλαγή του νόμου μπορεί οποιοσδήποτε αντιληφθεί ότι συμβαίνει κάτι έκνομο σε οποιοδήποτε χώρο του πανεπιστημίου να καλέσει την αστυνομία και εκείνη από την πλευρά της να πράξει τα δέοντα.
Μόνιμοι καταληψίες
Προσωρινές οι καταλήψεις των χώρων του ΑΠΘ, καθώς πλέον πρόκειται για περιστασιακές καταστάσεις. Η διάρκεια κάθε κατάληψης και ο συνολικός τους αριθμός αποτελούν δυναμικές καταστάσεις, καθώς καθεμία προκαλείται και διαμορφώνεται είτε εξαιτίας προβλημάτων που απασχολούν τους φοιτητές είτε υποκινείται από κοινωνικά θέματα που επικρατούν στην επικαιρότητα.
Ωστόσο, υπάρχουν και τα διάφορα στέκια που τα χρησιμοποιούν ως ορμητήρια ομάδες ατόμων, ενώ σε πολλές περιπτώσεις είναι άγνωστοι οι κάτοχοι των κλειδιών του χώρου.
Αυτήν την περίοδο υπάρχουν περίπου 13 ενεργά στέκια και καταλήψεις, ενώ τον τελευταίο χρόνο εκκενώθηκαν τέσσερις χώροι – το Στέκι της Θεολογικής Σχολής που ήταν στην κεντρική είσοδο, τα δύο στη Σχολή Θετικών Επιστημών και εκείνο της Ιατρικής (Α.Κ.Ι.), που αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση ο τρόπος που αποδόθηκε ο χώρος στην κοινότητα όσον αφορά τις φοιτήτριες και τους φοιτητές του Ιατρικού Τμήματος της Σχολή Επιστημών Υγείας ΑΠΘ.
Υπενθυμίζεται η ιστορική και επεισοδιακή εκκένωση μιας από τις πιο μακροχρόνιες καταλήψεις που είχε μετατραπεί σε σκληροπυρηνικό στέκι, με τη βιβλιοθήκη στο ισόγειο του κτηρίου Βιολογίας να έχει γίνει χώρος αποθήκευσης «πολεμοφοδίων» αλλά και ορμητήριο. Μετά την ανακαίνισή της –μάλιστα, το πρώτο χρονικό διάστημα των εργασιών ήταν αναγκαία η παρουσία αστυνομικών δυνάμεων– η απόδοση του χώρου στην ελεύθερη διακίνηση ιδεών, με την έναρξη λειτουργίας της ενοποιημένης πλέον βιβλιοθήκης της Σχολής Θετικών Επιστημών, αναμένεται περίπου στα μέσα Μαΐου, μετά και την ολοκλήρωση της προμήθειας των επίπλων.
Ενεργά ωστόσο παραμένουν τα «στέκια», με «μόνιμους κατοίκους» άτομα που ανήκουν κυρίως στον αναρχικό και στον ευρύτερο αντιεξουσιαστικό χώρο, καθώς και από την εξωκοινοβουλευτική Αριστερά.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι το αυτόνομο στέκι του «Φυσικού» με διάρκεια που ξεπερνά τα 10 χρόνια, αλλά και εκείνο του συλλόγου φοιτητών της νομικής στο ισόγειο του κτηρίου, ενώ το μεγάλο πρόβλημα καταγράφεται στη Φιλοσοφική και κυρίως στην Πολυτεχνική Σχολή, με το αυτόνομο στέκι στο αίθριο, το ελευθεριακό στέκι σε όροφο της γ΄ πτέρυγας, αλλά και το αυτόνομο στέκι, επίσης σε όροφο σε άλλη πτέρυγα της Πολυτεχνικής Σχολής.
Αφορολόγητα πάρτι
Η διαδικασία για τη διοργάνωση ενός πάρτι στους χώρους του πανεπιστημίου προβλέπει κανονικά την άδεια της εκάστοτε κοσμητείας, ενώ διέπεται από συγκεκριμένους κανόνες όπως η τήρηση του ωραρίου διεξαγωγής συναθροίσεων, όροι οι οποίοι δεν τηρούνταν οδηγώντας τελικά στην απαγόρευση, αλλά και στην «κατάληψη».
Αξίζει να σημειωθεί είναι ότι οι χώροι, είτε εκείνοι που έχουν παραχωρηθεί από τις κοσμητείες στους φοιτητές με το αίτημα και την πρόφαση της ελεύθερης διακίνησης ιδεών, είτε εκείνοι που καταλαμβάνονται, τελικά μετατρέπονται σε κέντρα διασκέδασης με πάρτι εμπορικού χαρακτήρα χωρίς φορολογικούς όρους αλλά και σε παρασκευαστήρια μολότοφ και αποθήκες για τον «εξοπλισμό» και τα «πολεμοφόδια» των επιθέσεων, κυρίως εναντίον των αστυνομικών δυνάμεων, χωρίς ωστόσο να αποφεύγονται οι καταστροφές σε δημόσια και ιδιωτική περιουσία.
Ωστόσο, εκείνο που προκαλεί το μεγαλύτερο προβληματισμό είναι η αλλαγή της ανθρωπογεωγραφίας των ατόμων, καθώς το τελευταίο διάστημα καταγράφεται παρείσφρηση χούλιγκαν στους κύκλους αναρχικών και αντιεξουσιαστών. Εκμεταλλευόμενοι την ευκαιρία που προσφέρουν η οργή και ο διχασμός της κοινωνίας για σοβαρά ζητήματα της επικαιρότητας, ανασυγκροτούνται και ανασυντάσσονται ώστε να δημιουργήσουν ομάδες κρούσης στρατολογώντας τη νέα γενιά, ενώ στο στόχαστρό τους έχει και μπει και το γειτονικό Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.
Δεδομένη θεωρείται η παρουσία και η σύνδεση των ατόμων και στις υπόλοιπες καταλήψεις ή «στέκια» που υπάρχουν στην πόλη της Θεσσαλονίκης, όπως το παλιό εργοστάσιο της Υφανέτ αλλά και το διάσημο «Σχολείο»!
Τελικά δημιουργείται ένα «μείγμα» από «μπαχαλάκηδες», καθώς συγκροτούνται ομάδες από αναρχικούς αλλοδαπούς, οπαδούς ομάδων, ανήλικους και αλλοδαπούς παραβατικούς, οι οποίες βρίσκουν την ευκαιρία να εισχωρήσουν στο ΑΠΘ, όταν πραγματοποιείται κάποιο πάρτι, δημιουργούν επεισόδια και μέσα στον όχλο των περίπου 500 ατόμων που συμμετέχουν συνήθως σε αυτά, βρίσκουν τρόπο και να κρύβονται και να διαφεύγουν μαζί με τους υπόλοιπους.
Ένα από τα πιο πρόσφατα παραδείγματα ήταν στα μέσα Μαρτίου σε μια προγραμματισμένη εκδήλωση ακαδημαϊκού περιεχομένου στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών όπου εμφανίστηκαν 40 άτομα με κουκούλες και κράνη, τρομοκράτησαν τους φοιτητές, χτύπησαν τον φοιτητή που προΐστατο της διοργάνωσης, στέλνοντάς τον στο νοσοκομείο και διαλύοντας την εκδήλωση, ενώ φεύγοντας άρπαξαν και την τσάντα μιας φοιτήτριας.
Μέσα στον ίδιο μήνα σημειώθηκε ακόμη ένα σοβαρό επεισόδιο, αυτή τη φορά στο Πολυτεχνείο, αμέσως μετά την εξεταστική και ενώ είχαν αρχίσει τα μαθήματα: ήταν γύρω στις 10 το πρωί, όταν εμφανίστηκαν περίπου 20 κουκουλοφόροι οι οποίοι επιτέθηκαν, χτύπησαν και έκλεψαν τρεις φοιτητές που βρισκόταν στον χώρο της ΔΑΠ. Αποκορύφωμα ήταν τα επεισόδια που σημειώθηκαν ξημερώματα Σαββάτου 15 Μαρτίου, όταν κουκουλοφόροι εμφανίστηκαν από τους χώρους του ΑΠΘ και πραγματοποιήσαν καταδρομική επίθεση με βόμβες μολότοφ αλλά και εμπρηστικές εναντίον διμοιρίας της ΥΑΤ που βρισκόταν στην οδό Αγγελάκη, τραυματίζοντας σοβαρά δύο αστυνομικούς.
«Η υπεράσπιση του πανεπιστημιακού ασύλου δεν αποτελεί κενό γράμμα, αλλά μια ουσιαστική ευθύνη όλων μας και κυρίως των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας, ιδιαιτέρως στην τρέχουσα διεθνώς δυσοίωνη εποχή. Στην Πανεπιστημιούπολη έχουν θέση όλες οι απόψεις, όλες οι εκφράσεις, όλες οι “ταυτότητες”, αρκεί προφανώς να σέβονται τη ζωή, τη δημοκρατία, την ειρήνη και τη δικαιοσύνη. Τουναντίον, δεν έχει θέση καμία κουκούλα, κανένα κράνος, κανένα ρόπαλο. Σε αυτήν την κατεύθυνση είμαστε όλοι και όλες αδιαπραγμάτευτα απέναντι σε όποια προσβολή, από όπου και αν εκπορεύεται», δήλωσε ο Γρηγόρης Ζαρωτιάδης, καθηγητής Τμήματος Οικονομικών Επιστημών, μέλος Συμβουλίου Διοίκησης ΑΠΘ.
«Επιθέσεις κατά αστυνομικών δυνάμεων, όπως συνέβη πρόσφατα στη Θεσσαλονίκη, εκδηλώνονται γύρω από πανεπιστήμια, σε γήπεδα, σε πλατείες, σε πορείες. Το φαινόμενο όμως είναι πιο σύνθετο απ’ ό,τι υπονοεί μια ταμπέλα τύπου «μπαχαλάκηδες» ή «χούλιγκαν». Iδίως για τα πανεπιστήμια που πρέπει να είναι χώροι ανεμπόδιστης διδασκαλίας και έρευνας, η παρουσία και δράση παραβατικών ομάδων που καταφεύγουν στη βία είναι ανεπίτρεπτη, υπονομευτική και, κρίνοντας εκ του αποτελέσματος, πολιτικά ύποπτη, σημειώνει ο Γ. Λιτσαρδάκης, καθηγητής ΑΠΘ, γραμματέας της ΠΟΣΔΕΠ.
Φύλαξη στον αέρα
Η Επιτροπή Ψηφιακής Διακυβέρνησης του ΑΠΘ ενημέρωσε την ακαδημαϊκή κοινότητα για τη λειτουργία της υπηρεσίας αναφοράς επειγόντων περιστατικών ΑΠΘ, δίνοντας τη δυνατότητα στο άτομο που βρίσκεται σε κίνδυνο να κοινοποιεί άμεσα στην υπηρεσία φύλαξης ένα έκτακτο περιστατικό, παράνομες δραστηριότητες, περιστατικά υγείας, υλικοτεχνικής καταστροφής εντός του χώρου του πανεπιστημίου.
Ωστόσο, το Campus Safety σε πρώτη φάση είναι διαθέσιμο μόνο για Android, ενώ λειτουργεί συμπληρωματικά με τις υπηρεσίες του 112 ώστε η 24ωρη υπηρεσία φύλαξης να λάβει άμεσα γνώση, χρησιμοποιώντας προσδιορισμό θέσης GPS σε εξωτερικούς χώρους και την τεχνολογία WiFi και τον προσδιορισμό της θέσης του συμβάντος σε εξωτερικούς χώρους, κατά προσέγγιση, ενώ η εφαρμογή απαιτεί πιστοποίηση μέσω λογαριασμού ΑΠΘ.
Η ιδιωτική εταιρεία φύλαξης που έχει αναλάβει την προστασία των χώρων του ΑΠΘ εδώ και χρόνια με ανταποδοτική αμοιβή της τάξης των 3.300.000 ευρώ άνευ ΦΠΑ για 15 μήνες, φαίνεται πως στην αρμοδιότητά της έχει μόνο να ελέγχει ποιο αυτοκίνητο μπαίνει και όχι να το ταυτοποιεί, ενώ λόγω της γεωγραφίας του campus περιστατικά όπως τα τελευταία δεν έπεσαν στην αντίληψή τους.
Φοιτητές και πρυτανεία ζητούν απλά τα αυτονόητα
«Είναι βέβαιο ότι η κατάσταση στα πανεπιστήμια έχει βελτιωθεί σημαντικά συγκριτικά με προηγούμενες δεκαετίες. Χρειάζονται, ωστόσο, τολμηρές πρωτοβουλίες από πρυτανικές αρχές και πολιτεία. Πρέπει το ΑΠΘ να υλοποιήσει το Σχέδιο Ασφαλείας που βρίσκεται εδώ και χρόνια στα χαρτιά και προέβλεπε, μεταξύ άλλων, ελεγχόμενη είσοδο στις σχολές», σημειώνει ο Αλέκος Παναγιώτου, τετραετής φοιτητής Ιατρικής, υπεύθυνος πόλης ΔΑΠ-ΝΔΦΚ Θεσσαλονίκης.
Από την πλευρά του ο πρύτανης του ΑΠΘ, Χαράλαμπος Φείδας τονίζει: «Το ΑΠΘ είναι από τα πρώτα πανεπιστήμια που έλαβαν και δρομολόγησαν μέτρα και δράσεις σε θέματα ασφάλειας και προστασίας. Πρέπει να γίνει, όμως, σαφές ότι η αντιμετώπιση και καταπολέμηση των φαινομένων αυτού του τύπου απαιτεί μέσα και επιχειρησιακές δυνατότητες που μόνο τα αρμόδια όργανα της πολιτείας διαθέτουν. Η πολιτεία, λοιπόν, με τα αρμόδια όργανά της έχει την ευθύνη αφενός μεν να προστατεύσει το πανεπιστήμιο από τέτοια φαινόμενα, αφετέρου δε να επέμβει, όταν τελούνται αξιόποινες πράξεις, εφαρμόζοντας την κείμενη νομοθεσία».
