Δριμεία κριτική στον Πρόεδρο Νίκο Αναστασιάδη για τους χειρισμούς τόσο στο Κραν Μαντανά όσο – και κυρίως – στην περίοδο που έχει ακολουθήσει από τότε ασκεί στην εφ’ όλης της ύλης αποκλειστική συνέντευξη που παραχώρησε στο «Βήμα» και τον Άγγελο Αλ. Αθανασόπουλο ο Αντρος Κυπριανού. Ο γενικός γραμματέας του ΑΚΕΛ επισημαίνει ότι η Λευκωσία πρέπει να λάβει άμεσες πρωτοβουλίες για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων στο Κυπριακό, διαφορετικά η κατάσταση θα βαίνει συνεχώς επιδεινούμενη. Παράλληλα, εκφράζει σοβαρούς φόβους ακόμη και για επιστροφή σε «πολιτική Ντενκτάς» μετά τις επικείμενες εκλογές στα Κατεχόμενα ενώ κρίνει αβάσιμη τη θεωρία της κυβέρνησης περί θωράκισης της ΑΟΖ.
Πρόσφατα αναφερθήκατε σε πληροφορίες ότι ο Πρόεδρος Αναστασιάδης έδωσε εντολή για μελέτη επί της «διχοτόμησης» της ΑΟΖ. Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης έκανε λόγο για αστεϊσμούς… Τι απαντάτε;
«Απαντούσα σε ερώτηση δημοσιογράφου που είπε ότι είχε σχετικές πληροφορίες. Συνέχισε λέγοντας ότι οι πληροφορίες του έλεγαν ότι το θέμα το γνώριζα και εγώ. Απάντησα ότι είχα παρόμοια ενημέρωση και εγώ. Δεν έκρινα όμως σκόπιμο να πω κάτι δημόσια διότι δεν μπορούσα να αποκαλύψω τις πηγές μου. Επιμένω σε αυτό που είπα. Η πηγή μου είναι περισσότερο από έγκυρη. Πέραν τούτου όμως είναι πάρα πολλοί που είπαν ότι συνομιλώντας με τον κ. Αναστασιάδη διαπίστωσαν ότι διερευνούσε το ενδεχόμενο λύσης δύο κρατών. Επίσης υπάρχει καταγεγραμμένη η δήλωσή του τον Γενάρη του 2018 που δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολίας. Είπε ακριβώς “Αν η Τουρκία επιλέγει να προστατεύσει το δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων σε μια ξεχωριστή ανεξάρτητη οντότητα, τότε θα πρέπει να περιοριστούν εις όσα αναλογούν στην ΑΟΖ της εν λόγω παράνομου οντότητας. Και συνεπώς δεν έχουν λόγο να αμφισβητούν τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κυπριακής Δημοκρατίας»».
Πώς κρίνετε την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στην κυπριακή ΑΟΖ; Δύο τουρκικά γεωτρύπανα μπαινοβγαίνουν σε ζώνες θαλάσσιας δικαιοδοσίας της Κυπριακής Δημοκρατίας. Συμφωνείτε με την άποψη της κυβέρνησης ότι η ΑΟΖ είναι θωρακισμένη;
«Την καλύτερη απάντηση στο ερώτημα τη δίνουν τα ίδια τα γεγονότα που επικαλείστε: Πώς μπορεί να είναι θωρακισμένη η ΑΟΖ αφού η Τουρκία τρυπάει ανενόχλητη σε οικόπεδα αδειοδοτημένα από την Κυπριακή Δημοκρατία; Είναι ένα πράγμα η οριοθετημένη ΑΟΖ και άλλο πράγμα η θωράκισή της. Εμείς αμέσως μετά το ναυάγιο στο Κραν Μοντανά είχαμε πει ότι τυχόν παρατεταμένο αδιέξοδο θα εγκυμονούσε τεράστιους κινδύνους για την Κύπρο. Δεν εισακουστήκαμε. Αποτέλεσμα ήταν η κατάσταση να επιδεινωθεί. Τονίσαμε ότι έπρεπε να αποδεχθούμε την πρόσκληση του ΓΓ του ΟΗΕ για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων όπως ακριβώς την είχε προτείνει. Η όποια προσπάθεια ξεκινά τώρα από πολύ χειρότερη αφετηρία. Οι εκλογές στα Κατεχόμενα περιορίζουν τη δυνατότητα επανέναρξης διαλόγου. Αυτές θα ολοκληρωθούν τέλος του Απρίλη. Πρέπει να αναλάβουμε πρωτοβουλίες για να επαναρχίσουν οι διαπραγματεύσεις. Μόνο με τη λύση θα τερματιστεί η τουρκική επιθετικότητα, με την προϋπόθεση βέβαια ότι αυτό θα εξασφαλίζεται από τη λύση. Σε ό,τι αφορά τα ενεργειακά, ήδη επί προεδρίας Δημήτρη Χριστόφια επιδιώξαμε και καταλήξαμε σε συγκλίσεις που με τη λύση του Κυπριακού επιλύουν ταυτόχρονα τα ζητήματα της ΑΟΖ και του φυσικού αερίου. Το μόνο που θα εκκρεμεί είναι η οριοθέτηση της ΑΟΖ με την Τουρκία. Είχαμε συμφωνήσει ότι όλες οι θαλάσσιες ζώνες, περιλαμβανομένης της ΑΟΖ, θα συνιστούν ομοσπονδιακή αρμοδιότητα. Το ίδιο θα ισχύει για τους φυσικούς πόρους. Με απλά λόγια, μία θα είναι η ΑΟΖ και τα έσοδα από την εκμετάλλευσή της θα ανήκουν και στις δύο κοινότητες. Συμφωνήσαμε επίσης τον τρόπο με τον οποίο θα κατανέμονται τα ομοσπονδιακά έσοδα από τους φυσικούς πόρους στα οποία θα περιλαμβάνονται και τα έσοδα από το φυσικά αέριο. Τελευταίο, αλλά όχι έσχατο, επιτεύχθηκε σύγκλιση ότι η Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της θάλασσας θα δεσμεύει την ομοσπονδιακή Δημοκρατία. Ηταν αυτές οι συγκλίσεις που δεν επέτρεψαν στην Τουρκία να αντιδράσει όταν τρυπήσαμε και βρήκαμε φυσικό αέριο στο οικόπεδο “Αφροδίτη” επί διακυβέρνησης Δημήτρη Χριστόφια. Αυτές οι συγκλίσεις είναι τόσο σημαντικές, που ο ίδιος ο γραμματέας του ΟΗΕ τις επικαλείται στις εκθέσεις του προς το Συμβούλιο Ασφαλείας. Επιβάλλεται, λοιπόν, η διαφύλαξη των συγκλίσεων και η συνεχής επαναβεβαίωσή τους. Περαιτέρω, το ΑΚΕΛ πρότεινε όπως σε περίπτωση ροής εσόδων πριν από τη λύση του Κυπριακού είτε τη δημιουργία ειδικού ταμείου, όπου θα κατατίθενται τα έσοδα που αναλογούν οπούς Τουρκοκυπρίους (escrow account) μέχρι τη λύση, είτε ένα ταμείο για τις μελλοντικές γενεές από το οποίο να μην μπορούμε να εκταμιεύουμε μονομερώς. Αυτό έγινε. Επίσης, προτείναμε όπως προτάξουμε το φυσικό αέριο ως κίνητρο για τη λύση στην Τουρκία. Συγκεκριμένα εισηγηθήκαμε εφόσον θα έχουν εξομαλυνθεί οι σχέσεις μας να προτείνουμε να αρχίσουν συνομιλίες με την Τουρκία για οριοθέτηση καθώς και συζήτηση, με εμπορικά κριτήρια, της πιθανότητας περάσματος αγωγού φυσικού αερίου από την Τουρκία. Επίσης να συζητήσουμε το ενδεχόμενο πώλησης φυσικού αερίου στην Τουρκία».
Ποια είναι η άποψή σας για τη στάση των ΕΕ, ΗΠΑ και Γαλλίας; Επαρκούν οι κυρώσεις και οι διελεύσεις πολεμικών πλοίων για την αποτροπή των τουρκικών κινήσεων; Μήπως η πιο ενδεδειγμένη λύση θα ήταν μια στενότερη πρόσδεση με τις ΗΠΑ μετά την ψήφιση του East Med Act;
«Η στάση των ΕΕ, ΗΠΑ και Γαλλίας σε διακηρυτικό επίπεδο μπορεί να χαρακτηριστεί ως ικανοποιητική, παρ’ όλο που θα μπορούσε να ήταν πιο ισχυρή. Σε πρακτικό επίπεδο, όμως, δεν μπορούμε να είμαστε ικανοποιημένοι. Συγκρίνετε, για παράδειγμα, τα μέτρα που έλαβαν εναντίον της Ρωσίας και θα αντιληφθείτε τι εννοώ. Τα μέτρα που έχουν εξαγγελθεί εναντίον δύο φυσικών προσώπων ασφαλώς δεν είναι ικανά να αποτρέψουν τους σχεδιασμούς της Τουρκίας. Ούτε οι διελεύσεις πολεμικών πλοίων επαρκούν για την αποτροπή των τουρκικών κινήσεων. Οσον αφορά το East Med Act, η πεμπτουσία του είναι ότι μας προσδένει όντως με τις ΗΠΑ, επιχειρώντας ριζική στροφή της εξωτερικής πολιτικής της Κύπρου. Αυτό έχει ήδη παράπλευρες απώλειες. Κατά τη συζήτηση του τελευταίου ψηφίσματος για την ανανέωση της θητείας της ΟΥΝΦΙΚΥΠ και παρ’ όλο που εκεί επιχειρήθηκε από τη Βρετανία να εισαχθούν αναφορές που μετέτρεπαν τα Κατεχόμενα από παράνομο μόρφωμα σε μη αναγνωρισμένη οντότητα, η Ρωσία για πρώτη φορά ήταν απλός θεατής, στέλνοντας σαφές μήνυμα δυσανασχέτησης. Η Κύπρος δεν έχει την πολυτέλεια να εγκαταλείψει την πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική, ούτε και να χάσει παραδοσιακά ερείσματα ανάμεσα στα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας».
Πρόσφατα, η Αγκυρα επανέφερε στο προσκήνιο την πρόταση για μορατόριουμ γεωτρήσεων. Ανησυχείτε ότι μπορεί να υπάρξουν πιέσεις ώστε το ζήτημα της ενέργειας να αποτελέσει μέρος ενός νέου γύρου συνομιλιών για το Κυπριακό;
«Η εκμετάλλευση των φυσικών πόρων εντός της ΑΟΖ συνιστά κυριαρχικό δικαίωμα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Δεν μπορεί να εγκαταλειφθεί. Ασφαλώς ανησυχούμε με την τροπή των πραγμάτων, αλλά επαναλαμβάνω άτι όλα αυτά μπορούν να αντιμετωπιστούν συνολικά μόνο με τη λύση του Κυπριακού. Δεν μπορεί να τεθεί προς συζήτηση σε έναν πιθανό νέο γύρο συνομιλιών το θέμα του φυσικού αερίου πέραν όσων ανέφερα στην πιο πάνω ερώτησή σας».
Υπάρχει έντονη κινητικότητα στην τουρκοκυπριακή πλευρά για το άνοιγμα των Βαρωσίων. Ποιοι είναι οι στόχοι της τουρκοκυπριακής/τουρκικής πλευράς; Ποιες επιπτώσεις θα μπορούσε να έχει σε μελλοντικές διαπραγματεύσεις;
«Σειρά ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ απαιτούν επιστροφή των νόμιμων κατοίκων των Βαρωσίων στις περιουσίες τους κάτω από προσωρινή διοίκηση του ΟΗΕ, ανεξάρτητα από τη λύση του Κυπριακού. Η Τουρκία, με τις προκλήσεις στα Βαρώσια και την κυπριακή ΑΟΖ, στοχεύει σε άσκηση πίεσης για επιστροφή στις διαπραγματεύσεις και λύση της αρεσκείας της. Ο πλέον αποτελεσματικός τρόπος οριστικής ματαίωσης των τουρκικών σχεδιασμών είναι η επανέναρξη της διαπραγματευτικής διαδικασίας. Η Τουρκία θα υποχρεωθεί να τερματίσει τις προκλήσεις, ενώ η τουρκοκυπριακή πλευρά θα είναι αναγκασμένη να επαναφέρει τον χάρτη που η ίδια υπέβαλε και επιστρέφει τα Βαρώσια υπό ελληνοκυπριακή διοίκηση».
Οι εκλογές στα Κατεχόμενα πλησιάζουν. Οπως όλα δείχνουν, θα επικρατήσει κάποιος από τους υποψηφίους της «σκληρής γραμμής». Ορισμένοι από αυτούς έχουν υποστηρίξει και τη λύση των δύο κρατών. Διαβλέπετε επιστροφή σε μια πολιτική τύπου Ντενκτάς;
«Δυστυχίας, μετά το ναυάγιο του Κραν Μοντανά, χάθηκε πολύτιμος χρόνος. Εξαρτόμαστε πλέον από την εκλογική διαδικασία στα Κατεχόμενα. Ευχή και ελπίδα μας είναι να μην επικρατήσει κάποιος από τους υποψηφίους που προκρίνουν λύση δύο κρατών. Σε μια τέτοια περίπτωση, ο κίνδυνος επιστροφής σε μια πολιτική τύπου Ντενκτάς είναι κάτι περισσότερο από υπαρκτός. Χειρότερα, υπάρχει το ενδεχόμενο να προτάξουν λύση δύο κρατών. Για να μείνει ζωντανή η ελπίδα επιβάλλεται η εκλογή υποψηφίου που προκρίνει την ομοσπονδιακή λύση. Ούτε αυτό, όμως, είναι αρκετό. Επιβάλλεται ταυτόχρονα συνέπεια από τον ίδιο τον Πρόεδρο Αναστασιάδη που διακηρύττει μεν ετοιμότητα να συνεχίσει από εκεί που είχαμε μείνει με τις συγκλίσεις και το Πλαίσιο Γκουτέρες, αλλά παράλληλα επιμένει σε “νέες ιδέες” που καταργούν βασικές συγκλίσεις».
Το παρασκήνιο του Κραν Μοντανά και η «λύση» των δυο κρατών
Εχετε στο παρελθόν ασκήσει έντονη κριτική για όσα συνέβησαν στο Κραν Μοντανά. Τι συνέβη τότε; Είχε αφήσει η Τουρκία «ανοικτό παράθυρο» για κατάργηση εγγυήσεων και αποχώρηση στρατευμάτων; Επίσης, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου έχει δηλώσει ότι ο κ. Αναστασιάδης του πρότεινε μια λύση δύο κρατών. Πώς το σχολιάζετε;
«Υπάρχουν δύο διαμετρικά αντίθετα αφηγήματα για όσα στκέβηοαν στο Κραν Μοντανό. Εκείνο του Προέδρου Αναστασιάδη, σύμφωνα με το οποίο η ευθύνη για το ναυάγιο βαραίνει αποκλειστικά την Τουρκία που επέμενε σε συνέχιση των εγγυήσεων και των επεμβατικών δικαιωμάτων. Και εκείνο του ΓΓ του ΟΗΕ, όπως καταγράφεται στην έκθεσή του, του Σεπτέμβρη του 2017. μετά το ναυάγιο. Σύμφωνα με τον κ. Γκουτέρες, ανεξάρτητα από τη δημόσια ρητορική της Τουρκίας, στις κατ’ ιδίαν και σε βάθος συζητήσεις με όλες ανεξαιρέτως τις εγγυήτριες δυνάμεις, διαπίστωσε ότι είχαν μεταβεί εκεί για να συνεργαστούν και να καταλήξουμε σε συμφωνία, θέση του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ αλλά και των ΕΕ, Ελλάδας, Βρετανίας και Κυπριακής Δημοκρατίας στο Κραν Μοντανά ήταν η κατάργηση της Συνθήκης Εγγύησης και των επεμβατικών δικαιωμάτων από την πρώτη μέρα της λύσης. Επίσης, η ταχεία αποχώρηση των στρατευμάτων με μόνο ζήτημα προς περαιτέρω συζήτηση σε επίπεδο πρωθυπουργών τα αγήματα της ΕΛΔΥΚ και της ΤΟΥΡΔΥΚ (950 και 650 στρατιώτες αντίστοιχα). Το πλαίσιο Γκουτέρες αναφερόταν σε αντικατάσταση της Συνθήκης Εγγύησης με έναν μηχανισμό εφαρμογής της λύσης. Όντως, τη νύχτα του ναυαγίου, ο ΓΓ του ΟΗΕ επιχείρησε να υποβάλει ένα άτυπο έγγραφο για τον μηχανισμό εφαρμογής, που ρητώς απέκλειε οποιονδήποτε εκτελεστικό ή συντακτικό ρόλο για τις εγγυήτριες δυνάμεις. Τους έδινε μόνο συμβουλευτικό ρόλο. Όπως ο ίδιος ο κ. Κοτζιάς δήλωσε, εκείνο το έγγραφο έγινε αποδεκτό από την Ελλάδα, αλλά το απέρριψε η Κύπρος. Αυτά ίσως να ρίχνουν φως για το τι στην πραγματικότητα έγινε στο Κραν Μοντανά. Αναφορικά με τη δήλωση Τσαβούσογλου ότι ο κ. Αναστασιάδης του πρότεινε ουσιαστικά λύση δύο κρατών, να πω ότι δυστυχώς δεν είναι ο μόνος που εκφράζει αυτόν τον ισχυρισμό».
