Στην Ελλάδα το αντιγερμανικό μένος διατηρούνταν ζωντανό με αναμνήσεις από στρατιώτες ναζί να υψώνουν τη σβάστικα στην Ακρόπολη το 1941. Ήταν, λοιπόν, τα ομοιώματα της Άνγκελα Μέρκελ -και όχι των Ελλήνων πολιτικών- που καίγονταν στις ελληνικές πλατείες, καθώς η χώρα βυθιζόταν στη δυστυχία του διψήφιου ποσοστού ανεργίας.
Η ιστορική πλατεία Συντάγματος της πρωτεύουσας γέμισε με σκουπίδια, καθώς το πλεονάζον προσωπικό απολύθηκε από την κυβέρνηση, η οποία αντιμετώπιζε έλλειψη ρευστότητας. Οι τράπεζες που κάποτε έδιναν φτηνά δάνεια δεν είχαν πλέον ρευστό. Η επιβεβλημένη λιτότητα είχε στραγγίζει τη ζωή όχι μόνο στην Αθήνα, αλλά και στη Ρώμη, στο Δουβλίνο και στη Λισαβόνα. Οι διαδηλωτές έκλειναν τους δρόμους σε πολλές ιστορικές πρωτεύουσες της Ευρώπης, με τη Μέρκελ να υποδεικνύεται ως η βασική αυτουργός για τις επώδυνες κυβερνητικές περικοπές.
Μια επιτήδεια πολιτικός, με ρητορικό χάρισμα, θα ταξίδευε στην Αθήνα και θα έλεγε στους πολίτες που υπέφεραν: «Θα σταθώ δίπλα σας, αλλά δεν μπορούμε να σας σώσουμε χωρίς μερικές θυσίες» -ένα είδος σκληρής ομιλίας στο ύφος του Τσόρτσιλ και του «αίμα, ιδρώτας και δάκρυα». Αλλά ο Τσόρτσιλ δεν ταίριαζε στη διάθεση της Μέρκελ. Όταν τελικά όντως ταξίδεψε στην Αθήνα, τον Οκτώβριο του 2012, βίωσε κάτι καινούργιο στην πολιτική της καριέρα: τη λαϊκή οργή. Οι Έλληνες ήταν παραταγμένοι στους δρόμους καθώς περνούσε η αυτοκινητοπομπή της, φωνάζοντας και κουνώντας πανό: «Μέρκελ, δε σε θέλουμε!» Μία ομάδα έκαψε τη σημαία με τη σβάστικα καθώς περνούσε το αυτοκίνητό της, ενώ ένα άλλο όχημα, γεμάτο με ανθρώπους που φορούσαν ναζιστικές στολές, έπεσε πάνω σε αστυνομική κορδέλα. Η Μέρκελ είχε ταραχτεί. Στη Γερμανία η επίδειξη της σβάστικας ήταν ποινικό αδίκημα.
Η πίεση του προέδρου Ομπάμα αύξησε το άγχος της. «Πρέπει να αναλάβεις δράση και να γίνεις πιο αποφασιστική», την παρότρυνε. «Ξόδεψε περισσότερα από το πλεόνασμα της Γερμανίας για δάνεια στις χώρες που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη». Το 2011, στη Σύνοδο των G20 στις Κάννες, την είχε πιέσει ξανά: «Έλα τώρα, Ανγκελα, είσαι η βασίλισσα της Ευρώπης! Μπορείς να το κάνεις!» Ατάκα στην οποία η ίδια απάντησε πικρόχολα: «Με φωνάζουν βασίλισσα της λιτότητας». Ίσως για πρώτη φορά από τη δεκαετία του 1990 δάκρυσε σε δημόσιο χώρο, υπενθυμίζοντας στον Ομπάμα: «Δεν είναι δίκαιο. Δεν πρόκειται να αυτοκτονήσω [πολιτικά]… Η κεντρική μας τράπεζα είναι ανεξάρτητη. Εσείς οι Αμερικανοί έχετε γράψει το γερμανικό σύνταγμα. Και μου ζητάς να παραβιάσω τους περιορισμούς στην εκτελεστική εξουσία – αυτούς για τους οποίους επέμεινε η δική σου χώρα» (με άλλα λόγια, να παρακάμψει την Κεντρική Τράπεζα). Αναφερόταν φυσικά στον ρόλο της Ουάσινγκτον κατά τη διαμόρφωση του συντάγματος στη μεταπολεμική Γερμανία. Δε συμμερίζονταν πάντως όλοι τα συναισθήματά της. Στις ομιλίες της η αυστηρή στάση και η ευλαβική τήρηση των κανόνων έστειλαν το λάθος σήμα στις πληγείσες από την κρίση χώρες της Ευρώπης. […]
Αν και θα συμφωνούσε τελικά για αρκετά προγράμματα διάσωσης της Ελλάδας τα επόμενα χρόνια, η καθυστερημένη αντίδρασή της επέτεινε την αγωνία. Η μεθοδική προσέγγιση του προβλήματος απλώς δε λειτουργούσε, όταν επηρεάζονταν τόσο πολλές ζωές με άμεσο τρόπο. Για αρκετούς, η υπερβολική επιφυλακτικότητά της έδωσε επίσης την εντύπωση ότι δε συναισθανόταν τον ανθρώπινο πόνο […]
Το 2015, με μια ετυμηγορία που έμοιαζε σαν μομφή για τα δικά της αυστηρά μέτρα λιτότητας, οι Έλληνες εξέλεξαν τον Αλέξη Τσίπρα, έναν χαρισματικό νέο σοσιαλιστή, ως ηγέτη τους. Μία από τις προεκλογικές υποσχέσεις του ήταν να απεμπλακεί από το Μνημόνιο που το Βερολίνο είχε επιβάλει ως προϋπόθεση για το τρίτο πακέτο διάσωσης. Ο νεοεκλεγείς δημεγέρτης ωστόσο δεν άργησε να ενδώσει στη συνταγή της Μέρκελ.
Ο υπουργός Οικονομικών του Τσίπρα, Γιάνης Βαρουφάκης, διηγήθηκε πώς το αφεντικό του νικήθηκε από τη Μέρκελ μέσω της «ψυχολογικής χειραγώγησης και της μεγάλης επιμονής»:
Η Μέρκελ είχε προτείνει να βρεθούν μετά το επίσημο γεύμα οι δυο τους, ώστε να συζητήσουν το κείμενο του μνημονίου όπως το είχα διαμορφώσει, με τις δικές μας προσθήκες και διαφωνίες [σχετικά με τη λήξη των μέτρων λιτότητας στην Ελλάδα], Εκείνο το βράδυ το δείπνο των Ευρωπαίων ηγετών τράβηξε πολύ, μέχρι λίγο πριν από τα μεσάνυχτα. Ο Αλέξης, όπως μου είπε, πίστεψε ότι το τετ-α-τετ του με τη Μέρκελ θα αναβαλλόταν. Κι όμως, η Ανγκελα Μέρκελ, παρά την εμφανή κούραση, τον πήρε σ’ ένα δωμάτιο συσκέψεων και πέρασε μαζί του ατελείωτες ώρες συζητώντας κάθε πρόταση, κάθε λέξη στο χρωματιστό είκοσι επτά σελίδων κείμενο που είχα προετοιμάσει. Όταν τελείωσαν, η Μέρκελ τον συνεχάρη για το κείμενο εκείνο… Τα συγχαρητήριά της, η εργασιομανία της και η λεπτομερής γνώση του ελληνικού μνημονίου από μέρους της εντυπωσίασαν τον Αλέξη («Ανίκητοι νικημένοι», μτφρ. Πέτρος Γεωργίου, Μαρία Χρίστου, Αλέξανδρος Βαφειάδης, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2017).
Η ολονύχτια συνάντηση μεταξύ των δύο ηγετών δεν κατέληξε στη χαλάρωση του γερμανικού φρένου, όπως ήλπιζε ο Τσίπρας, αλλά στη συμφωνία του με τους όρους της Μέρκελ – ανάμεσά τους, οι υψηλότεροι φόροι και η περικοπή δαπανών ως αντάλλαγμα για το τρίτο πακέτο.
Το πρωί της 13ης Ιουλίου 2015, ύστερα από ολονύχτια διαπραγμάτευση, η Μέρκελ στάθηκε μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες στην αίθουσα Τύπου της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις Βρυξέλλες και ανακοίνωσε ότι το «Grexit» είχε αποφευχθεί. Η Ελλάδα παρέμενε στην ΕΕ. «Τα θετικά υπερτερούν των αρνητικών» είπε η εμφανώς καταβεβλημένη καγκελάριος με το γνωστό περιεκτικό στιλ…
Ύστερα από αυτό η Μέρκελ επέστρεψε στο Βερολίνο για έναν ολιγόωρο ύπνο στο σπίτι της.
Ενα κρασί με τον Μακρόν
Στις 3 τα ξημερώματα του Σαββάτου (σ.σ.: 18 Ιουλίου 2020) η Μέρκελ και ο Μακρόν συναντήθηκαν για ένα ποτήρι κρασί στο μπαρ του Χίλτον στην Γκραν Πλας των Βρυξελλών, ένα κτίριο της δεκαετίας του 1970 όπου διέμεναν και οι δύο. Οι συνομιλίες είχαν φτάσει σε αδιέξοδο. Οι «οικονόμοι» ήταν ανένδοτοι. Οι πλούσιοι, οικονομικά συντηρητικοί (και ξεροκέφαλοι, κατά την άποψη της Μέρκελ) Ολλανδοί είχαν στυλώσει τα πόδια για επιχορηγήσεις υπό όρους, σε σημείο που η εορταστική διάθεση της προηγούμενης ημέρας εξανεμίστηκε λόγω της έλλειψης προόδου και της εξάντλησης. Ο Μακρόν ενημέρωσε το κλιμάκιό του να ετοιμάσουν το προεδρικό σκάφος για απογείωση της τελευταίας στιγμής.
Η Μέρκελ, περισσότερο συνηθισμένη στις διαπραγματεύσεις υψηλού ρίσκου με διαρκή σκαμπανεβάσματα, επέμεινε. Στο τέλος, τα βαρέα βάρη της Ευρώπης, εκείνη και ο Μακρόν, παρουσίασαν ένα ενιαίο μέτωπο που κατέβαλε τους αντιρρησίες. Τα δϋο πολυπληθέστερα κράτη της Ευρώπης υποδεικνύονταν ανίκητα όταν συνεργάζονταν. Κανείς γύρω από το τραπέζι δεν ήθελε να υπονομεύσει την Ένωση τη στιγμή της κρίσης ή να διακινδυνεύσει τη φήμη του εγκαταλείποντας τις συνομιλίες – ειδικά όταν οι περισσότεροι είχαν να κερδίσουν από το πακέτο διάσωσης. Οι αρχηγοί κρατών έπρεπε να φτάσουν σε συμφωνία. Η πανδημία ήταν μια δοκιμασία που κανείς δεν μπορούσε να αποφύγει με ευκολία.
«Συμφωνία!» έγραψε στο Τwitter ο πρόεδρος του Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, στις 05.30 της 21ης Ιουλίου. Το tweet του Μακρόν ήταν πιο κομψό: «Μια ιστορική ημέρα για την Ευρώπη». Όπως αναμενόταν, η γυναίκα που ήταν εν πολλοίς υπεύθυνη για το αποτέλεσμα, υποβάθμισε τον τόνο του μηνύματος: «Συμπεριφερθήκαμε με αίσθημα ευθύνης για να συμφωνήσουμε σ’ αυτούς τους όρους». Μόνο τα μάτια της, κουρασμένα και ζαρωμένα, αλλά με ανακούφιση, πρόδιδαν ότι πίσω από τη μάσκα της η
(Από «ΤΑ ΝΕΑ Σαββατοκύριακο» που παρουσιάζουν αποσπάσματα από την αναμενόμενη βιογραφία της Ανγκελα Μέρκελ (εκδ. Ψυχογιός), την οποία υπογράφει η αμερικανίδα δημοσιογράφος Κάτι Μάρτον)
