Λαμβάνουν χώρα σήμερα οι 60ές εκλογές στην ιστορία των ΗΠΑ. Θα επανέλθει ο Ντόναλντ Τραμπ στην εξουσία ή, για πρώτη φορά στην ιστορία, η Αμερική θα έχει γυναίκα πρόεδρο, την Κάμαλα Χάρις;
Γράφει ο Νίκος Μποζιονέλος
Και γιατί οι αμερικάνικες εκλογές γίνονται πάντα Τρίτη; Είναι μια παράδοση από το 1845. Διεξάγονται έκτοτε πάντα «την Τρίτη μετά την πρώτη Δευτέρα του Νοεμβρίου», με αφορμή τότε τη δυσκολία που υπήρχε στις μετακινήσεις. Το Σάββατο ήταν εργάσιμη ημέρα στο αγρόκτημα, την Κυριακή ο κόσμος πήγαινε στην εκκλησία, οπότε ούτε λόγος για μετακίνηση, και η Τετάρτη ήταν ημέρα της εμποροπανήγυρης. Διάλεξαν λοιπόν την Τρίτη, ώστε να υπάρχει χρόνος – και έκτοτε ουδείς το άλλαξε.
Η θητεία του προέδρου είναι πάντα τετραετής. Ουδείς πρόεδρος έχει το δικαίωμα τρίτης (συνεχόμενης ή μη) εκλογής. Ο Φράνκλιν Ρούζβελτ επανεξελέγη (εν μέσω Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου) το 1944 για τέταρτη φορά και ήταν ο τελευταίος με παραπάνω από δύο θητείες, καθώς ακολούθησε η συνταγματική τροποποίηση του 1947 με μέγιστο όριο δύο θητειών. Ο ίδιος πέθανε το 1945 και αναπληρώθηκε από τον αντιπρόεδρο Χάρι Τρούμαν.
Πρώτο… θύμα, μετά τη λήξη της θητείας του, ο Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, ο οποίος το 1956 έγινε ο πρώτος απερχόμενος πρόεδρος που δεν μπορούσε να ξαναθέσει υποψηφιότητα.
Πρόωρο τέλος
Εχουν εκλεγεί για περισσότερες από μία θητείες 17 πρόεδροι, όμως μόνο 13 από αυτούς τις ολοκλήρωσαν.
Συνολικά οκτώ πρόεδροι πέθαναν κατά τη διάρκεια της θητείας τους: οι Γουίλιαμ Χένρι Χάρισον (1841, πνευμονία), Ζαχαρίας Τέιλορ (1850, γαστρεντερίτιδα), Αβραάμ Λίνκολν (1865, δολοφονήθηκε), Τζέιμς Γκάρφιλντ (1881, δολοφονήθηκε), Γουίλιαμ Μακίνεϊ (1901, δολοφονήθηκε), Γουόρεντ Χάρντινγκ (1923, καρδιακή προσβολή), Φράνκλιν Ρούζβελτ (1945, εγκεφαλικό) και Τζον Κένεντι (1963, δολοφονήθηκε). Και ένας ακόμη, ο Ρίτσαρντ Νίξον, δεν… έβγαλε θητεία καθώς παραιτήθηκε το 1974 ελέω του σκανδάλου Watergate. Μάλιστα ο Χάρισον, ένατος πρόεδρος των ΗΠΑ, έμεινε μόλις για 32 ημέρες στο πόστο και πέθανε σε ηλικία 69 ετών, το 1841.
Ελέω του συστήματος με την ανάδειξη εκλεκτόρων, μπορεί κάποιος υποψήφιος να πάρει περισσότερες ψήφους, αλλά να μην εκλέξει τους περισσότερους εκλέκτορες. Συνέβη για πρώτη φορά το 1876, όταν ο Ράδερφορντ Χέιζ επικράτησε του Σάμιουελ Τίλντεν με 49% έναντι 51%, αλλά με 185 έναντι 184 εκλεκτόρων.
Η μεγαλύτερη διαφορά καταγράφηκε το 1804 με 72,8% για τον Τόμας Τζέφερσον και 27,2% για τον Τσαρλς Πίνκεϊ. Η μεγαλύτερη διαφορά σε συνθήκες σύγχρονου αμερικανικού δικομματισμού σημειώθηκε το 1920, με τον Γουόρεν Χάρντινγκ να παίρνει 60,3% και τον Τζέιμς Κοξ 34,1%. Αντίστοιχα, οι μόλις δύο πολιτείες και οι οκτώ εκλέκτορες που κέρδισε ο Αλφ Λάντον, το 1936, αποτελούν αρνητικό ρεκόρ. Η μικρότερη διαφορά καταγράφηκε το 1880 (48,3% έλαβε ο Τζέιμς Γκάρφιλντ και 48,2% ο Ουίνφιλντ Σκοτ Χάνκοκ).
Το 1872 η Βικτόρια Γούντχαλ, μορφή του φεμινιστικού κινήματος των ΗΠΑ, έγινε η πρώτη γυναίκα που έθεσε υποψηφιότητα για το αξίωμα του προέδρου, σε μια εποχή που οι γυναίκες δεν επιτρεπόταν καν να ψηφίσουν… Αντιπρόεδρός της ήταν μάλιστα ο μαύρος πρώην σκλάβος Φρέντερικ Ντάγκλας. Υπάρχουν όμως αμφιβολίες κατά πόσον αυτή η υποψηφιότητα εγκρίθηκε ως νόμιμη από τις αρχές.
Η, δε, Χίλαρι Κλίντον έγινε, το 2016, η πρώτη γυναίκα που βγήκε πρώτη στις εκλογές (με 48,2% έναντι 46,1% του Ντόναλντ Τραμπ) και η τέταρτη συνολικά από όλους τους υποψηφίους που έχασε στο εκλεκτορικό κολέγιο και δεν πήρε το χρίσμα της προεδρίας… Απόψε η Κάμαλα Χάρις θα επιδιώξει να γίνει η πρώτη γυναίκα πρόεδρος στην ιστορία των ΗΠΑ…
Σφηνάκια… Ιστορίας
Και για το τέλος, κάποιες μικρές ενδιαφέρουσες πληροφορίες:
- Το 1820 κατέβηκε μόνο ένας υποψήφιος πρόεδρος, ο Τζέιμς Μονρό, και έλαβε 80,6%.
- Το 1872 οι πολιτείες εξέλεξαν για πρώτη φορά τους εκλέκτορές τους διά της λαϊκής ψήφου. Εκτοτε δεν υπήρξε ξανά διορισμός τους (όπως ίσχυε έως τότε).
- Ο Γκρόβερ Κλίβελαντ έγινε, το 1892, ο πρώτος πρόεδρος που εκλέχθηκε σε δύο μη συνεχόμενες εκλογές – αυτό που προσπαθεί να πετύχει φέτος ο Ντόναλντ Τραμπ.
- Ο μοναδικός υποψήφιος πρόεδρος μεγάλου κόμματος που έχει χάσει τρεις εκλογές είναι ο Δημοκρατικός Γουίλιαμ Μπράιαν (η τελευταία το 1908).
- Το 1960 ο Τζον Κένεντι κέρδισε τον Ρίτσαρντ Νίξον με μόλις 112.000 ψήφους διαφορά και ήταν ο μόνος καθολικός πρόεδρος στην ιστορία των ΗΠΑ.
- Νεότερος πρόεδρος ήταν το 1900 ο Θίοντορ Ρούζβελτ (διαδεχόμενος, ως αντιπρόεδρος, τον δολοφονημένο Γουίλιαμ Μακίνλεϊ) σε ηλικία σχεδόν 43 ετών.
- Αντίστοιχα, γηραιότερος ήταν ο 77χρονος Τζο Μπάιντεν το 2020, ρεκόρ που επιδιώκει να… σπάσει απόψε ο 78χρονος Ντόναλντ Τραμπ.
- Η μόνη φορά από το 1912 έως σήμερα, που ο νικητής της Νεβάδα δεν εξελέγη πρόεδρος ήταν το 1976, όταν ψηφίστηκε ο Τζέραλντ Φορντ και όχι ο Τζίμι Κάρτερ.
- Οι Τζον Ανταμς (1798-1802) και Τζον Κουίνσι Ανταμς (1826-30), Τζορτζ Μπους (1990-94) και Τζορτζ Μπους Τζούνιορ (2002-10) ήταν οι μόνοι πατεράδες και γιοι που εξελέγησαν πρόεδροι.
- Με 81.283.501 ψήφους το 2020 ο Τζο Μπάιντεν είναι ο υποψήφιος με τις περισσότερες ψήφους στην ιστορία των εκλογών των ΗΠΑ.
