Τις πρωτοβουλίες που υπουργείου Υγείας για τη στήριξη των πολιτών που αντιμετωπίζουν προβλήματα με την ψυχική υγεία τους ανέδειξε η Ζωή Ράπτη μέσα από «tomanifesto». Η υφυπουργός, αρμόδια για θέματα Ψυχικής Υγείας, στάθηκε στις επιπτώσεις της πανδημίας που επιβάρυνε ψυχικά τους πολίτες και προκάλεσε την αύξηση των εξαρτήσεων, ενώ εστίασε και στην αξιοποίηση του Ταμείου Ανάκαμψης για να βελτιωθούν οι υπηρεσίες υγείας προς όλους τους Ελληνες.
Στη Βίκυ Πολύζου
Εχει επιβαρυνθεί την τελευταία τριετία η ψυχική υγεία των Ελλήνων εξαιτίας της πανδημίας;
Στην περίοδο της πανδημίας, η καθημερινότητά μας άλλαξε άρδην και επηρεάστηκε η ζωή όλων ανεξαιρέτως των πληθυσμιακών ομάδων, χωρίς να υπάρξουν διακρίσεις ανάλογα με την οικονομική και την κοινωνική θέση του καθενός. Διεθνώς, η πανδημία επέφερε σημαντική έξαρση των ψυχολογικών προβλημάτων και διαταραχών και διατάραξη των συστημάτων υγείας, ενώ έχει καταγραφεί ότι τα παιδιά και οι έφηβοι υπέστησαν την πιο σοβαρή ψυχική ζημία. Παρουσίασαν συναισθήματα ανασφάλειας, αίσθημα απώλειας και καθημερινό άγχος, που εκφράστηκαν με έλλειμμα προοπτικής και αισιοδοξίας. Σύμφωνα με μελέτες του ΕΚΠΑ, οι συμπεριφορές διαδικτυακής εξάρτησης φτάνουν το 62,7% στον εφηβικό πληθυσμό, έναντι 40% προ καραντίνας, με περίπου 20% να εκδηλώνουν σοβαρή παραίτηση από καθημερινές υποχρεώσεις και δραστηριότητες. Τα αγόρια ασχολούνται κυρίως με gaming και εκδηλώνουν θυμό, βίαιες συμπεριφορές, επιθετικότητα, ενώ τα κορίτσια επιδίδονται σε υπερβολική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, με εκφράσεις εσωτερίκευσης και απόσυρσης, χαμηλής αυτοεκτίμησης και καταθλιπτικού συναισθήματος έως και 40% έναντι 20% προ covid-19. Παράλληλα, οι ηλικιωμένοι βίωσαν την απομόνωση και αυξημένο φόβο για τη ζωή τους. Οι γυναίκες, επίσης, ανέλαβαν πολλαπλούς ρόλους, καθώς κλήθηκαν, σε πολλές περιπτώσεις, παράλληλα με την εργασία στο σπίτι, να υποστηρίζουν τα παιδιά και την οικογένειά τους.
Γιατί έχουν αυξηθεί οι γυναικοκτονίες στην Ελλάδα;
Ο συγχρωτισμός στο σπίτι αύξησε, δυστυχώς, τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας και κακοποίησης, ιδίως σε παιδιά και γυναίκες. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, το ποσοστό της ενδοοικογενειακής βίας αυξήθηκε κατά 60% πανευρωπαϊκά, με τα θύματα ως επί το πλείστον γυναίκες και παιδιά. Στη χώρα μας, με βάση τα στοιχεία της 2ης Ετήσιας Εκθεσης για τη Βία κατά των Γυναικών της Γενικής Γραμματείας Δημογραφικής, Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας για το έτος 2020, σημειώθηκε αύξηση από 4,4% σε 14,8%. Μάλιστα, το 78% των περιπτώσεων ήταν γυναίκες που κακοποιήθηκαν για πρώτη φορά και το 64% των θυμάτων ήταν γυναίκες που βρίσκονταν σε συντροφική σχέση με τον δράστη τους, είτε κατά την τέλεση του αδικήματος είτε κατά το παρελθόν. Για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας, η κυβέρνηση, από την πρώτη στιγμή, προωθεί μέτρα και δράσεις. Στο υπουργείο Υγείας δημιουργήσαμε, μέσα στην πανδημία, την 24ωρη Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή Ψυχολογικής Υποστήριξης 10306, η οποία έχει δεχτεί μέχρι σήμερα πάνω από 450.000 κλήσεις, από τις οποίες 11.000 αφορούσαν κλήσεις για ψυχολογική στήριξη σε οικογένειες και παιδιά. Παράλληλα, με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης, προωθούμε τη δημιουργία δύο Κέντρων Ημέρας για κακοποιημένα παιδιά σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, τριών Κέντρων για την οικογένεια σε Αθήνα, Πειραιά, Θεσσαλονίκη, που δημοπρατούνται τώρα, καθώς και νέων Κέντρων Ημέρας για υποστήριξη της Ψυχικής Υγείας των πολιτών και αντιμετώπιση περιστατικών σε όλη τη χώρα.
Εχει αυξηθεί η χρήση ουσιών καθώς και οι εξαρτήσεις. Πώς μπορεί να καταπολεμήσει κάποιος τον εθισμό και πώς τον συνδράμει η πολιτεία;
Πράγματι, κατά τη διάρκεια της πανδημίας σημειώθηκε αύξηση της χρήσης ψυχοτρόπων και ναρκωτικών ουσιών. Για την αντιμετώπιση των εξαρτήσεων, υλοποιούμε πολιτικές και αναλαμβάνουμε δράσεις τόσο σε σχέση με τη μείωση της βλάβης, τη θεραπεία και την απεξάρτηση από τη χρήση ψυχοδραστικών ουσιών, όσο και αναφορικά με την πρόληψη. Προχωρήσαμε, από τον Μάρτιο του 2020, στη θεσμοθέτηση ενός σαφούς πλέον ρυθμιστικού πλαισίου για τη λειτουργία των Χώρων Εποπτευόμενης Χρήσης και τη χορήγηση της εισπνεόμενης ναλοξόνης. Επίσης, προχωρήσαμε, σε συνεργασία με τον ΟΚΑΝΑ, στην ίδρυση και λειτουργία του πρώτου σταθερού Χώρου Εποπτευόμενης Χρήσης Ναρκωτικών επί της οδού Καποδιστρίου. Εγκαινιάσαμε το Ανοιχτό Κέντρο Ημέρας Αστέγων, μία νεοσύστατη δομή του ΟΚΑΝΑ, που λειτουργεί σε συνεργασία με τον Δήμο Αθηναίων και συγχρηματοδοτείται από το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Αττικής. Απευθύνεται σε ανθρώπους εξαρτημένους, που δεν έχουν σταθερή στέγη και τους προσφέρουμε έναν ασφαλή χώρο ξεκούρασης. Παρέχονται υπηρεσίες προσωπικής υγιεινής, υγειονομικής και ψυχολογικής φροντίδας από γιατρούς, νοσηλευτές, ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς. Στον χώρο λειτουργεί και το υπνωτήριο, όπου μπορούν να διανυκτερεύσουν με ασφάλεια έως 90 άτομα. Εγκαινιάσαμε, επίσης, τη Μονάδα Σωματικής Αποτοξίνωσης στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής που αποτελεί σύμπραξη των κυριότερων φορέων απεξάρτησης ΨΝΑ/18 Ανω, ΟΚΑΝΑ και ΚΕΘΕΑ. Η Μονάδα, με 20 θέσεις θεραπευόμενων, στελεχώνεται από ψυχιάτρους, κοινωνικούς λειτουργούς, νοσηλευτές και διοικητικούς, τους οποίους θα συνδράμουν και δύο ειδικοί από καθέναν από τους τρεις φορείς απεξάρτησης.
Αναπτύξατε ένα πρόγραμμα για αύξηση των δομών Ψυχικής Υγείας. Εχετε εντάξει τη δημιουργία νέων δομών για χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης. Σε ποιο στάδιο βρίσκεται;
Ημασταν οι πρώτοι που εντάξαμε δράσεις και προγράμματα για χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης, προκειμένου να αντιμετωπισθούν οι ελλείψεις στο σύστημα. Δίνουμε μεγάλη μάχη για την ψυχική υγεία. Με τους πόρους που εξασφαλίσαμε, έχουμε σχεδιάσει να υλοποιήσουμε σε όλη τη χώρα 106 νέες δομές Ψυχικής Υγείας. Μάλιστα, προχωρήσαμε ήδη στην προκήρυξη των πρώτων 66 μονάδων, που αφορούν Κέντρα Ημέρας και Κινητές Μονάδες για την υποστήριξη της Ψυχικής Υγείας Ενηλίκων, καθώς και Κέντρα Ημέρας για την υποστήριξη εργαζομένων. Επίσης, οικοτροφεία και ξενώνες για ενήλικες με σοβαρές ψυχικές διαταραχές και σοβαρά ψυχοκοινωνικά προβλήματα ή άτομα με νοητική υστέρηση και δευτερογενείς ψυχικές διαταραχές, Μονάδες έγκαιρης παρέμβασης στην ψύχωση, καθώς και Οικοτροφεία, Κέντρα Ημέρας και Κινητές Μονάδες για πάσχοντες με άνοια, Αλτσχάιμερ. Ιδιαίτερο βάρος δίνουμε στα παιδιά και τους εφήβους. Εχουμε προκηρύξει έξι Κέντρα Ημέρας και μία Κινητή Μονάδα ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων, τρεις Ξενώνες για παραβατικούς εφήβους, καθώς και δύο Κέντρα ημέρας για τη στήριξη της οικογένειας.
Προχωρήσατε στην καταγραφή των Μονάδων Ψυχικής Υγείας της χώρας. Πώς βοηθά αυτό τον πολίτη;
Αναλαμβάνοντας το χαρτοφυλάκιο της Ψυχικής Υγείας, διαπίστωσα την έλλειψη μιας πλήρους καταγραφής των Μονάδων Ψυχικής Υγείας της χώρας. Για τον λόγο αυτόν, προχωρήσαμε στην πρώτη ολοκληρωμένη προσπάθεια ψηφιακής αποτύπωσης και γεωαναφοράς όλων των Μονάδων. Πρόκειται για τον Χάρτη Ψυχικής Υγείας της χώρας, ο οποίος απεικονίζει πάνω από 800 δομές. Ανώνυμα και με προστασία των προσωπικών δεδομένων τους, οι πολίτες μπορούν να αποκτήσουν άμεση και εύκολη πρόσβαση σε όλες τις απαραίτητες πληροφορίες (διεύθυνση, τηλέφωνο, e-mail, τύπος δομής, παρεχόμενες ωφέλειες κ.ά.) για τις Μονάδες Ψυχικής Υγείας της χώρας, των οποίων τις υπηρεσίες χρειάζονται. Ο Χάρτης είναι διαθέσιμος στον σύνδεσμο του υπουργείου Υγείας.
Βρίσκεστε και στο πλευρό των πυρόπληκτων. Με ποιον τρόπο;
Στεκόμαστε αρωγοί δίπλα στους συμπολίτες μας που πλήττονται από τις μεγάλες φυσικές καταστροφές. Ηδη από το περσινό καλοκαίρι, με τις μεγάλες πυρκαγιές στην Αττική και την Εύβοια, αλλά και με τους σεισμούς στην Κρήτη, διαπιστώσαμε πόσο μεγάλη είναι η ανάγκη ψυχολογικής υποστήριξης των κατοίκων των περιοχών που πλήττονται από καταστροφές. Γι’ αυτό και σπεύσαμε από την πρώτη στιγμή να συγκροτήσουμε κλιμάκια ψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών από το ΨΝΑ και από ΝΠΙΔ, μέλη της Ομοσπονδίας «ΑΡΓΩ», που εποπτεύονται από το υπουργείο Υγείας, προκειμένου να παρέχουν επιτόπια ψυχοκοινωνική υποστήριξη στους πληγέντες. Ετσι και φέτος, με τις πυρκαγιές που εκδηλώθηκαν τον Ιούλιο στη Βόρεια Αττική, συγκροτήσαμε κλιμάκια επαγγελματιών Ψυχικής Υγείας, προκειμένου να παρέχουν επιτόπια ψυχοκοινωνική υποστήριξη στους πληγέντες. Παράλληλα, ενισχύθηκε η τηλεφωνική γραμμή ψυχοκοινωνικής υποστήριξης 10306, ώστε να παρέχει υποστήριξη στους πληγέντες από τις πυρκαγιές.
Βοηθάει την ψυχική υγεία η θερινή ανάπαυλα;
Ολον τον υπόλοιπο χρόνο οι εργασιακές υποχρεώσεις, το άγχος να τα προλάβουμε όλα, οι πιεστικές προθεσμίες, αποτελούν την καθημερινότητά μας. Ο λαός μας εδώ και χρόνια δοκιμάζεται από μια σειρά πρωτόγνωρων σε βάθος και ένταση κρίσεων: μνημόνια, πανδημία, πόλεμος στην Ουκρανία, αλλά και το διεθνές ράλι των αυξήσεων στα καταναλωτικά αγαθά και στο κόστος της ενέργειας. Το καλοκαίρι είναι μια ευκαιρία να αποφορτισθούμε από τη σωρευμένη κούραση, το στρες και το «τρέξιμο» των υπολοίπων εποχών. Δεν είναι πολυτέλεια οι διακοπές, αλλά πανανθρώπινη ανάγκη. Η άδεια από την εργασία, το ταξίδι σε τόπους άγνωστους ή οικείους, αποτελούν εξαιρετικές «συνταγές» για την ενίσχυση της ψυχικής υγείας μας. Δεν μπορεί ο άνθρωπος να ζει διαρκώς σε κατάσταση συναγερμού. Η χαλάρωση, το «φρενάρισμα» του οχήματος της καθημερινότητάς μας κρίνονται απαραίτητα ώστε να συγκεντρωθούν δυνάμεις για την υπόλοιπη χρονιά.
