Η οικογένεια είναι ένα κύτταρο το οποίο αλλάζει, προσαρμόζεται, διαφοροποιείται, αλλά παραμένει πάντα ο βασικός πυρήνας της ελληνικής κοινωνίας. Εκτιμώ ότι η υπερπροβολή αποκλειστικά των αρνητικών φαινομένων δημιουργεί μια στρεβλή εικόνα κατάρρευσης του θεσμού, επισημαίνει σε συνέντευξή της στο «Μανιφέστο» και την δημοσιογράφο Ντόρα Κουτροκόη η υπουργός Οικογένειας και Κοινωνικής Συνοχής, Σοφία Ζαχαράκη.
«Η κυβέρνηση συμπληρώνει καθημερινά το πλαίσιο επαγρύπνησης, νομικής αντιμετώπισης, παροχής συμβουλευτικής, καθώς και τα πρωτόκολλα και τις διαδικασίες υποστήριξης των γυναικών-θύματα ενδοοικογενειακής βίας», λέει στο «Μανιφέστο» η υπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας Σοφία Ζαχαράκη, τονίζοντας ωστόσο τη σημασία της πρόληψης για την αντιμετώπιση της έμφυλης βίας και παραθέτοντας τα μέτρα που έχει ήδη λάβει η κυβέρνηση προς αυτήν την κατεύθυνση. Η Σοφία Ζαχαράκη δεν κρύβει την ανησυχία της για τα περιστατικά που καθημερινά βλέπουν το φως της δημοσιότητας, ωστόσο εκφράζει την πεποίθησή της ότι «η οικογένεια παραμένει πάντα ο βασικός πυρήνας της ελληνικής κοινωνίας», απορρίπτοντας τους ισχυρισμούς ότι το δημογραφικό πρόβλημα και η μείωση των γεννήσεων οφείλεται σε μία υποτιθέμενη, όπως τη χαρακτηρίζει, κρίση του θεσμού της ελληνικής οικογένειας.
Κυρία υπουργέ, τα τελευταία χρόνια καταγράφονται και βλέπουν το φως της δημοσιότητας πολλά περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας με μεγάλη ένταση. Ποια μπορεί να είναι η απάντηση της πολιτείας;
Η ενδοοικογενειακή βία δεν είναι ένα καινοφανές φαινόμενο στην ελληνική κοινωνία και στην ελληνική οικογένεια. Μέχρι πριν από λίγα χρόνια συνέβαινε πίσω από κλειστές πόρτες και παράθυρα. Τον καθημερινό τρόμο των γυναικών-θύματα κακοποίησης συνόδευε και η τρομερή ενοχή «μην το καταλάβουν τα παιδιά» και «μην το μάθει η γειτονιά». Οι δολοφονίες γυναικών εμφανίζονταν και δικαιολογούνταν ως «εγκλήματα πάθους». Πλέον αυτό που διαπιστώνουμε και επισημαίνουν όλοι οι ειδικοί είναι ότι οι γυναίκες αντιδρούν, καταγγέλλουν, φεύγουν και συνολικά η κοινωνία δεν είναι πλέον δεκτική στην έμφυλη βία. Είναι σημαντικό ότι γυναίκες-θύματα κακοποίησης διαπιστώνουν ότι δεν είναι μόνες. Αυτή είναι και πρέπει να είναι η απάντηση της πολιτείας. Να τους αποδείξουμε ότι δεν είναι μόνες, ότι η πολιτεία μπορεί να τις προστατέψει σε κάθε βήμα. Εμπρακτα, ουσιαστικά και πολύπλευρα να στεκόμαστε δίπλα σε κάθε γυναίκα. Η κυβέρνησή μας συμπληρώνει καθημερινά το πλαίσιο επαγρύπνησης, νομικής αντιμετώπισης, παροχής συμβουλευτικής, τα πρωτόκολλα και τις διαδικασίες υποστήριξης των γυναικών. Δεν σας κρύβω όμως ότι το κομμάτι της πρόληψης είναι πολύ σημαντικό. Σχετίζεται ευθέως με τα πρότυπα για τις υγιείς σχέσεις που αποκτούν τα νέα παιδιά από την παιδική ηλικία αλλά και όσα μαθαίνουν πλέον στο σχολείο, τον αλληλοσεβασμό και όλα όσα διδάσκονται στα εργαστήρια δεξιοτήτων. Εδώ και πολύ καιρό, πρώτα ως υπουργείο Εργασίας και τώρα ως υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, σε συνεργασία με την Ελληνική Αστυνομία, την Τοπική Αυτοδιοίκηση, ΜΚΟ αλλά και τον ιδιωτικό τομέα έχουμε οργανώσει ένα δίκτυο για να προσφέρουμε τη βοήθεια που έχει ανάγκη κάθε γυναίκα, σε κάθε στάδιο απεμπλοκής της από το κακοποιητικό περιβάλλον. Χρειάζεται να τα επαναλαμβάνουμε γιατί πρέπει να γίνουν κτήμα κάθε γυναίκας. Σε όλη τη χώρα λειτουργούν 44 συμβουλευτικά κέντρα, τα οποία παρέχουν δωρεάν νομική και συμβουλευτική στήριξη. Κάθε γυναίκα που αισθάνεται ότι απειλείται ή κινδυνεύει μπορεί να απευθυνθεί σε ένα απ’ αυτά τα κέντρα και σε καθεστώς πλήρους εχεμύθειας να λάβει τις σωστές συμβουλές, να εγκαταστήσει το panic button χωρίς να απαιτηθεί σε πρώτη φάση να απευθυνθεί στην αστυνομία. Η εφαρμογή αυτή έχει αποδειχθεί σωτήρια σε δεκάδες περιπτώσεις καθώς υπήρξε άμεση παρέμβαση της αστυνομίας. Από τότε που τέθηκε σε εφαρμογή πάνω από 360 γυναίκες κάλεσαν σε βοήθεια. Ο αριθμός όσων την εγκατέστησαν είναι πολλαπλάσιος. Αντίστοιχα στη γραμμή SOS 15900 δεχόμαστε χιλιάδες κλήσεις είτε από γυναίκες που θέλουν να καταγγείλουν και να τις κατευθύνουν ειδικοί. Στην περίπτωση που η γυναίκα νιώσει ότι κινδυνεύει και επιλέξει να απομακρυνθεί από το περιβάλλον της, της προσφέρουμε πλήρη φιλοξενία με τα παιδιά της, στους 20 ξενώνες που λειτουργούν σε όλη την Ελλάδα υπό κρατική εποπτεία ενώ υπάρχουν και πολλές αντίστοιχες δομές που λειτουργούν ΜΚΟ. Με την είσοδο στον ξενώνα φροντίσαμε η γυναίκα να γίνεται δικαιούχος του Ελαχίστου Εγγυημένου Εισοδήματος ώστε να έχει ένα πρώτο εισόδημα. Προσφάτως για να καλύψουμε το στάδιο από την καταγγελία έως και την είσοδο στον ξενώνα (απαιτούνται ορισμένες ιατρικές εξετάσεις) προχωρήσαμε ως υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας σε συμφωνία με την Πανελλήνια Ομοσπονδία Ξενοδόχων και προστέθηκαν και τα safe houses από το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, ως χώροι βραχείας φιλοξενίας γυναικών θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας, στα πρώτα 24ωρα απομάκρυνσής τους από το σπίτι. Καταλαβαίνουμε βεβαίως ότι η παραμονή στους ξενώνες δεν αποτελεί κανονικότητα και όταν η γυναίκα νιώσει δυνατή παρέχουμε ως πολιτεία στέγη και εργασία σε συνεργασία με μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις οι οποίες είναι αρωγοί σε αυτόν τον κοινό αγώνα.
Συμφωνείτε ότι ο θεσμός της ελληνικής οικογένειας περνάει κρίση και τι σημαίνει αυτό για τη συρρίκνωση του ελληνικού πληθυσμού;
Η οικογένεια είναι ένα κύτταρο το οποίο αλλάζει, προσαρμόζεται, διαφοροποιείται, αλλά παραμένει πάντα ο βασικός πυρήνας της ελληνικής κοινωνίας. Εκτιμώ ότι η υπερπροβολή αποκλειστικά των αρνητικών φαινομένων δημιουργεί μια στρεβλή εικόνα κατάρρευσης του θεσμού. Αναμφίβολα, οι οικογένειες έχουν αλλάξει, όπως έχουν αλλάξει τόσα πράγματα γύρω μας. Διαχειρίζονται μια πολύπλοκη καθημερινότητα, πολλές σύγχρονες προκλήσεις που αφορούν τα παιδιά αλλά και τα μεγαλύτερα μέλη της. Αλλά αρνούμαι ότι διαγράφουμε τόσο εύκολα τα «δώρα» που προσφέρει. Τους ακατάλυτους δεσμούς, τη χαρά, την αγάπη και τη φροντίδα που δίνει μια λειτουργική οικογένεια. Και δεν μπορεί να αποδοθεί το δημογραφικό και η μείωση των γεννήσεων σε μια υποτιθέμενη κρίση της ελληνικής οικογένειας. Ή τουλάχιστον μόνο σ’ αυτήν.
Πότε αναμένουμε τις ανακοινώσεις για το Εθνικό Σχέδιο αντιμετώπισης του δημογραφικού;
Το σχέδιο των προτάσεων και των πολιτικών έχει παραδοθεί από το υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας στον πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, στον χρόνο που είχαμε δεσμευθεί. Γίνεται, όπως ήταν προγραμματισμένη, η τελική επεξεργασία και μόλις ολοκληρωθεί θα ακολουθήσει η προβλεπόμενη διαδικασία.
Τι αριθμό δικαιούχων θα καλύψει το νέο πρόγραμμα «Σπίτι μου 2» μετά την αύξηση του ηλικιακού ορίου;
Φιλοδοξούμε, και είμαι σίγουρη, πως η διαπραγμάτευση του πρωθυπουργού με την Κομισιόν για την εξασφάλιση του αναγκαίου κονδυλίου από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας θα μας επιτρέψει να καλύψουμε ίσως και διπλάσιο αριθμό δικαιούχων από το «Σπίτι μου 1». Δηλαδή να φτάσουμε στα 20.000 φθηνά δάνεια για ανθρώπους από 29 έως 50 ετών. Νέους και ζευγάρια που κάνουν ένα νέο ξεκίνημα αλλά και ανθρώπους που έχουν ήδη οικογένειες με παιδιά. Βεβαίως ο τελικός αριθμός θα καθοριστεί, όπως αντιλαμβάνεστε, από τον συνολικό προϋπολογισμό του προγράμματος. Εχει όμως αξία να αναφέρουμε ότι ήδη, και ύστερα από αρκετά χρόνια απουσίας στεγαστικής πολιτικής, η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, αναγνωρίζοντας ότι η εξασφάλιση ποιοτικής και προσιτής στέγης είναι δικαίωμα που πρέπει να υπερασπιστούμε, υλοποιεί ένα μεγάλο στεγαστικό πρόγραμμα ύψους 2,3 δισ. ευρώ το οποίο καλύπτει μια σειρά ωφελούμενων με έμφαση στις διάφορες ευάλωτες ομάδες.
Σας προβληματίζει η χαμηλή ανταπόκριση στο παράλληλο πρόγραμμα στέγασης «Ανακαινίζω-Νοικιάζω»; Θα δώσετε επιπλέον κίνητρα;
Σίγουρα θα θέλαμε το πρόγραμμα να έχει πάει καλύτερα, επειδή στόχος ήταν να ανοίξουν αρκετές χιλιάδες κλειστά σπίτια και να ενταχθούν στην αγορά για μακροχρόνια μίσθωση. Ομως, δεν μένουμε με σταυρωμένα χέρια. Διαπιστώσαμε τα προβλήματα και προχωράμε στις βελτιώσεις που πιστεύουμε ότι θα δώσουν νέα δυναμική. Επεξεργαζόμαστε τις διαθέσιμες επιλογές μας, όπως π.χ. η αύξηση του συνολικού ποσού και του ύψους της επιδότησης, μέχρι και το 60% από το 40% που είναι σήμερα. Η αύξηση του αποθέματος των σπιτιών προς ενοικίαση είναι κρίσιμη για τη συγκράτηση και τη μείωση των ενοικίων. Αυτός είναι και ο λόγος που ως υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας «πιστεύουμε» πολύ στο συγκεκριμένο πρόγραμμα διαθέτοντας ποσό 50 εκατ. ευρώ.
Ποιες αλλαγές προωθείτε προκειμένου να απλουστευθούν οι διαδικασίες αναδοχής και υιοθεσίας παιδιών που διαβιούν σε ιδρύματα;
Η αναβάθμιση του πληροφοριακού συστήματος αναδοχής και υιοθεσίας «Anynet» στην οποία προχωρήσαμε ως υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, το φθινόπωρο του 2023, βοήθησε σημαντικά και στον αριθμό και στον χρόνο της σύνδεσης των υποψηφίων θετών και αναδόχων γονέων με τα παιδιά που βρίσκονται στα ιδρύματα. Πέρυσι είχαμε 194 υιοθεσίες και 94 αναδοχές, όταν το 2022 τα αντίστοιχα νούμερα ήταν 170 υιοθεσίες και 52 αναδοχές. Διαπιστώνουμε με χαρά μια σημαντική αύξηση κατά 14% στις υιοθεσίες, και μια θεαματική αύξηση 80% στις αναδοχές. Ωστόσο δεν είναι αρκετό. Ομως είναι σημαντικό να γνωρίζει ο κόσμος ότι δυστυχώς υπάρχει σοβαρή αναντιστοιχία μεταξύ των επιθυμιών των υποψηφίων γονέων και του προφίλ των παιδιών προς υιοθεσία και αναδοχή. Σύμφωνα με τα στοιχεία έρευνάς μας, τον Ιανουάριο του 2024 πάνω από το 80% των υποψήφιων γονέων εκδήλωνε ενδιαφέρον για να συνδεθεί με παιδί ηλικίας έως 5 ετών. Στα ιδρύματα, ωστόσο, η πλειοψηφία των παιδιών είναι άνω των 12 ετών και ένας μεγάλος αριθμός είναι παιδιά με σοβαρά προβλήματα υγείας. Μιλάμε για παιδιά με πιστοποιημένο ποσοστό αναπηρίας τουλάχιστον 67% ή ψυχική πάθηση, συμπεριλαμβανομένης της νοητικής ή και αναπτυξιακής αναπηρίας, τουλάχιστον 50%. Για να προσφέρουμε και σε αυτά τα παιδιά ένα οικογενειακό περιβάλλον και μια ζωή έξω από το ίδρυμα ξεκινάει τον Σεπτέμβριο η διαδικασία σύνδεσης με ειδικά εκπαιδευμένους επαγγελματίες αναδόχους γονείς στους οποίους αυξάνουμε στα 1.850 ευρώ μεικτά τη μηνιαία κρατική αμοιβή. Ως υπουργείο προχωράμε και στην ενίσχυση των φορέων εποπτείας αναδοχής και υιοθεσίας με περισσότερους κοινωνικούς λειτουργούς ώστε να επιταχυνθεί η διαδικασία της κοινωνικής έρευνας. Ομως θέλω να είμαι πολύ ξεκάθαρη: δεν θα κάνουμε προς χάριν της ταχύτητας εκπτώσεις στη διασφάλιση του συμφέροντος των παιδιών. Δεν υπάρχουν διαδικασίες fast track στο πλαίσιο της παιδικής προστασίας διότι αυτό που διακυβεύεται είναι η ασφάλεια των παιδιών. Απαράβατη αρχή παραμένει πως τα παιδιά πρέπει να συνδέονται με οικογένειες οι οποίες είναι κατάλληλες για να ανταποκριθούν στις ψυχοσυναισθηματικες ανάγκες τους και να τους εξασφαλίσουν ασφαλή διαβίωση.
Ποιος είναι ο σπουδαιότερος στόχος που έχετε θέσει στον εαυτό σας από τη θέση της υπουργού Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας;
Οι μεγαλόπνοοι στόχοι δεν είναι συμβατοί με τον χαρακτήρα μου. Εχω εκπαιδευτεί με τη νοοτροπία του μυρμηγκιού: να κάνω με υπευθυνότητα, συνέπεια και αξιοπρέπεια τη δουλειά. Με πλήρη συνείδηση ότι από τη δική μου δουλειά, τη δουλειά όλων στο υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, γίνεται λίγο ευκολότερη και λίγο καλύτερη η ζωή χιλιάδων πολιτών.
