Τους τελευταίους μήνες, η Ελλάδα, όπως και πολλές χώρες στην Ανατολική Μεσόγειο, ζει μια παρατεταμένη περίοδο ανομβρίας. Το νερό λιγοστεύει, οι καλλιέργειες απειλούνται, και οι συζητήσεις για κλιματική αλλαγή γεμίζουν τις σελίδες του Τύπου και τα δελτία ειδήσεων. Ομως, ο μετεωρολόγος, μέλος της Weather Modification Association και μέλος της AMS (American Meteorology Society), Γιώργος Φαραζουλής, μάς θυμίζει ότι η ξηρασία δεν είναι καινούργιο φαινόμενο. Στην πραγματικότητα, έχουμε ξαναβρεθεί σε παρόμοια θέση. Στις αρχές της δεκαετίας του ’90, η στάθμη του Μόρνου –του βασικού αποταμιευτήρα που υδρεύει την Αθήνα– έπεσε επικίνδυνα. Η λύση δεν ήταν μόνο ο περιορισμός κατανάλωσης, αλλά και η εφαρμογή ενός πρωτοποριακού προγράμματος: σπορά νεφών.
Επιστημονική μέθοδος
Σκεφτείτε το σαν μια «ενθάρρυνση» προς τα σύννεφα να βρέξουν εκεί που πρέπει. Με άλλα λόγια, ενεργοποιείται ο μηχανισμός βροχής. Ειδικά εξοπλισμένα αεροπλάνα απελευθερώνουν μικροσωματίδια (συνήθως ιωδιούχου αργύρου ή αλατιού) που λειτουργούν σαν μαγνήτες για τα μόρια της υγρασίας. Το αποτέλεσμα; Το σύννεφο «φορτώνει» και ξεσπά σε βροχή.
Η διαδικασία δεν είναι μαγικό κόλπο, αλλά επιστημονική μέθοδος που βασίζεται στη φυσική των νεφών με τη δημιουργία τεχνητών πυρήνων. Η επιτυχία της εξαρτάται από το είδος του νέφους, την ποσότητα υγρασίας που περιέχει και τον τρόπο επέμβασης. Σε κατάλληλες συνθήκες, μπορεί να αυξήσει σημαντικά την πιθανότητα βροχόπτωσης.
Το πρόγραμμα σποράς νεφών στον Μόρνο λειτούργησε σε δύο περιόδους: την πρώτη με αμερικανική εταιρεία και τη δεύτερη με την ελληνική 3Δ ΑΕ, που διαθέτει όλη την απαραίτητη τεχνογνωσία. Το αποτέλεσμα ήταν θεαματικό: τα υδάτινα αποθέματα αναπληρώθηκαν και η κρίση αποσοβήθηκε.
Και δεν ήταν η μόνη φορά που εφαρμόστηκε τέτοια τεχνολογία στη χώρα μας. Εδώ και πάνω από 30 χρόνια, για λογαριασμό του ΕΛΓΑ, εκτελείται πρόγραμμα καταστολής χαλαζιού με εναέρια μέσα, προστατεύοντας πάνω από 6.000.000 στρέμματα.
Η σπορά νεφών δεν είναι ελληνική πατέντα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες την εφαρμόζουν εδώ και δεκαετίες σε περιοχές με χρόνια προβλήματα ανομβρίας όπως η Καλιφόρνια και οι Μεγάλες Πεδιάδες. Στη Μέση Ανατολή, χώρες όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία επενδύουν εκατομμύρια δολάρια ετησίως για να εξασφαλίσουν βροχές σε άνυδρες περιοχές, μειώνοντας την εξάρτηση από αφαλάτωση ή εισαγωγές νερού.
Η Κίνα έχει προχωρήσει ακόμη παραπέρα: εφαρμόζει σπορά νεφών όχι μόνο για βροχοπτώσεις αλλά και για χιόνι και μάλιστα χρησιμοποιεί πειραματικά και ειδικά τροποιημένα drones.
Η ιδέα ακούγεται τολμηρή, αλλά είναι απολύτως λογική: σε μεγάλες δασικές πυρκαγιές, όπου η εξάπλωση της φωτιάς γίνεται ανεξέλεγκτη και ταυτόχρονα υπάρχει σημαντική νεφοκάλυψη, η στοχευμένη σπορά νεφών σε γειτονικές ή μη περιοχές θα μπορούσε να αυξήσει την πιθανότητα τοπικής βροχόπτωσης ακόμη και στη διάρκεια της νύχτας όπου τα πυροσβεστικά αεροπλάνα δεν πετούν.
Δεν είναι εύκολο, απαιτούνται οι κατάλληλες ατμοσφαιρικές συνθήκες και εξειδικευμένος σχεδιασμός, αλλά σε περιοχές με υψηλή υγρασία και ενεργά νέφη η τεχνολογία αυτή θα μπορούσε να δώσει σε πυροσβέστες και κατοίκους μια ανεκτίμητη ανάσα στον αγώνα με τις φλόγες.
Στον Καναδά, πειραματικά προγράμματα έχουν δείξει ότι η σπορά νεφών μπορεί να συνδυαστεί με επίγειες και εναέριες δυνάμεις κατάσβεσης, δημιουργώντας μικρές αλλά κρίσιμες βροχοπτώσεις που επιδρούν σημαντικά στην εξάπλωση της φωτιάς.
Η σπορά νεφών δεν είναι πανάκεια. Δεν μπορεί να δημιουργήσει βροχή από το τίποτα, ούτε να επηρεάσει την κλιματική αλλαγή. Μπορεί όμως να αποτελέσει ένα από τα πιο χρήσιμα εργαλεία σε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο διαχείρισης υδάτινων πόρων και αντιμετώπισης ακραίων φαινομένων.
Με χαμηλό κόστος
Στην Ελλάδα, η συζήτηση γύρω από την ξηρασία συχνά περιορίζεται σε μέτρα λιτότητας στην κατανάλωση νερού ή σε μεγάλα έργα υποδομής που χρειάζονται χρόνια για να ολοκληρωθούν. Η τεχνολογία της σποράς νεφών, με το χαμηλό κόστος και την άμεση εφαρμογή της, θα μπορούσε να λειτουργήσει ως «γέφυρα» μέχρι να αποδώσουν τα μακροπρόθεσμα σχέδια.
Με τα σημερινά δεδομένα, η σπορά νεφών δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν «εναλλακτική», αλλά σαν μια δοκιμασμένη, άμεση και αποτελεσματική λύση. Η χώρα διαθέτει την εμπειρία, την τεχνογνωσία και τους ανθρώπους που μπορούν να την εφαρμόσουν.
Γιατί, όσο κι αν αγαπάμε τον ήλιο, κάποιες φορές η πιο σπουδαία ηλιόλουστη μέρα είναι αυτή που τελειώνει με βροχή... Βροχή που δεν ήρθε τυχαία, αλλά επειδή την καλέσαμε!
