Η αιφνίδια «συμφωνία» του στρατάρχη Χαφτάρ με την Τουρκία για το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο δεν είναι μια απλή διπλωματική μεταστροφή. Αποτελεί μια εξέλιξη που απειλεί ευθέως τα ελληνικά συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο και αποκαλύπτει τον κυνισμό με τον οποίο κινούνται τόσο η Άγκυρα όσο και η Ανατολική Λιβύη. Πίσω από τις δηλώσεις και τις τυπικές διαδικασίες, αυτό που πραγματικά συμβαίνει είναι η νομιμοποίηση μιας συμφωνίας που καταπατά κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων χωρών και παραβιάζει κατάφωρα το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας.
Το τουρκολιβυκό μνημόνιο για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών υπεγράφη το 2019 ανάμεσα στην Άγκυρα και την τότε κυβέρνηση της Τρίπολης. Εξαρχής χαρακτηρίστηκε παράνομο από Ελλάδα, Κύπρο, ΕΕ και ΗΠΑ, καθώς «έσβηνε» από τον χάρτη Κρήτη, Κάρπαθo, Ρόδο και Καστελλόριζο, παραβιάζοντας τις προβλέψεις της Σύμβασης του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας. Για χρόνια, ο Χαφτάρ και το κοινοβούλιο της Βεγγάζης αντιτάσσονταν σθεναρά σε αυτό το μνημόνιο, θεωρώντας το προϊόν συναλλαγής της Άγκυρας με την αντίπαλη κυβέρνηση της Τρίπολης. Σήμερα όμως, η πραγματικότητα αλλάζει ραγδαία!
Η μεταστροφή του Χαφτάρ
Σύμφωνα με την αποκάλυψη του Bloomberg, το κοινοβούλιο της Βεγγάζης ετοιμάζεται να επικυρώσει το μνημόνιο, ανοίγοντας τον δρόμο σε τουρκικά ερευνητικά σκάφη και γεωτρύπανα νότια της Κρήτης. Για τον Χαφτάρ, ο οποίος για χρόνια παρουσιαζόταν ως «εγγυητής» απέναντι στην τουρκική διείσδυση, αυτή η μεταστροφή συνιστά ξεκάθαρη πολιτική συναλλαγή: Η Άγκυρα του προσφέρει διεθνή αναγνώριση, οικονομικά ανταλλάγματα και στρατιωτική ανοχή… Εκείνος της παραδίδει μια θαλάσσια ζώνη που δεν του ανήκει!
Η στάση αυτή αποδεικνύει πως ο Χαφτάρ δεν είναι σύμμαχος της Ελλάδας, ούτε «προπύργιο» απέναντι στην τουρκική επιθετικότητα, όπως συχνά προβλήθηκε. Είναι ένας πολέμαρχος, που λειτουργεί με κριτήριο το προσωπικό του συμφέρον και δεν διστάζει να πουλήσει την ίδια του τη ρητορική και τις μέχρι σήμερα θέσεις του, για να διατηρήσει την εξουσία του στη Βεγγάζη. Για την Αθήνα, η αυταπάτη, ότι μπορούσε να στηριχθεί στον Χαφτάρ ως «αντίβαρο» στην τουρκική διείσδυση στη Λιβύη, πρέπει να τελειώσει οριστικά!
Διεθνείς αντιδράσεις και νομικό πλαίσιο
Η ΕΕ και η Ελλάδα έχουν ξεκαθαρίσει ότι δεν πρόκειται να αναγνωρίσουν καμία ενέργεια, που απορρέει από το μνημόνιο. Η Αθήνα, ήδη από το 2019, είχε καταθέσει στον ΟΗΕ τις αντιρρήσεις της, ενώ και η Αίγυπτος τότε είχε σπεύσει να καταθέσει ρηματική διακοίνωση απορρίπτοντας την τουρκολιβυκή συμφωνία. Το 2020, η συμφωνία μερικής οριοθέτησης Ελλάδας-Αιγύπτου επιβεβαίωσε στην πράξη το παράνομο των τουρκικών ισχυρισμών.
Η νέα εξέλιξη όμως περιπλέκει τα δεδομένα… Αν η Βεγγάζη νομιμοποιήσει το μνημόνιο, η Άγκυρα θα επιχειρήσει να προβάλλει το επιχείρημα της «διπλής αποδοχής» από τη Λιβύη (δυτικά και ανατολικά), επιχειρώντας να δημιουργήσει τετελεσμένα στο πεδίο. Δεν είναι τυχαίο, ότι ήδη τουρκικά μέσα ενημέρωσης προαναγγέλλουν αποστολή ερευνητικών σκαφών και γεωτρύπανων σε περιοχές νοτίως της Κρήτης.
Οικονομικό και στρατιωτικό παρασκήνιο
Το παράνομο μνημόνιο δεν είναι μόνο νομικό ζήτημα… Είναι εργαλείο γεωπολιτικής εκβίασης! Για την Τουρκία, η εμπλοκή στη Λιβύη έχει αποφέρει τεράστια κέρδη: Στρατιωτικές βάσεις, δικαιώματα εκμετάλλευσης και πρόσβαση σε συμβόλαια ανοικοδόμησης. Η συμφωνία για έρευνες υδρογονανθράκων προσφέρει στον Ερντογάν το τέλειο άλλοθι να στείλει ερευνητικά σκάφη, συνοδευόμενα από πολεμικά, σε περιοχές, που η Ελλάδα θεωρεί μέρος της ΑΟΖ της.
Παράλληλα, η Λιβύη παραμένει πεδίο διαφθοράς και λαθρεμπορίου: Παράνομες εξαγωγές πετρελαίου χρηματοδοτούν παράλληλες δομές εξουσίας, ενώ η παρουσία ρωσικών, και τουρκικών μισθοφορικών δυνάμεων (π.χ. Wagner, Σύριοι μαχητές) καθιστούν τη χώρα πεδίο ανταγωνισμών, που ξεπερνούν την τοπική διάσταση.
Η αιγυπτιακή διάσταση
Η στάση της Αιγύπτου είναι ίσως το πιο κρίσιμο ερώτημα. Το Κάιρο υπήρξε ο βασικός σύμμαχος του Χαφτάρ εδώ και μια δεκαετία, παρέχοντάς του στρατιωτική και πολιτική στήριξη. Παρ’ όλα αυτά, η σημερινή του σιωπή είναι εκκωφαντική. Σύμφωνα με δημοσίευμα του Middle East Eye (Ιούλιος 2025), η αιγυπτιακή διπλωματία ζήτησε από τις ΗΠΑ να παρέμβουν, ώστε να μπλοκαριστεί η επικύρωση του μνημονίου. Το αίτημα αυτό δείχνει, ότι η Αίγυπτος αντιλαμβάνεται τον κίνδυνο, αλλά ταυτόχρονα αποκαλύπτει, ότι δεν έχει τη δύναμη -ή τη βούληση- να συγκρατήσει τον Χαφτάρ!
Την ίδια στιγμή, το Κάιρο δεν διστάζει να αμφισβητήσει την Αθήνα: Στις 8 Ιουλίου 2025 απέστειλε ρηματική διακοίνωση, με την οποία απορρίπτει τα εξώτατα όρια, που αποτυπώθηκαν στον Ελληνικό Θαλάσσιο Χωροταξικό Χάρτη, ειδικά στο Καστελλόριζο και νότια της Κρήτης. Με αυτόν τον τρόπο, η Αίγυπτος δείχνει ότι δεν θεωρεί κλειστό το κεφάλαιο της οριοθέτησης με την Ελλάδα και κρατά «χαρτιά» στο τραπέζι, ενόψει μιας πιθανής διαπραγμάτευσης με την Τουρκία.
Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι ότι, ενώ παραμένει επίσημα σύμμαχος της Ελλάδας, η Αίγυπτος προχωρά σε εμβάθυνση της σχέσης της με την Άγκυρα. Η εξομάλυνση του 2023-2024 συνοδεύτηκε από συμφωνία αγοράς τουρκικών drones, ενώ δημοσιεύματα διςθνών μέσων ενημέρωσης αναφέρουν πως Κάιρο και Άγκυρα συζητούν πιθανή συνεργασία στην παραγωγή του τουρκικού μαχητικού 6ης γενιάς KAAN. Αν αυτό επιβεβαιωθεί, θα πρόκειται για εξέλιξη που θα πλήξει στρατηγικά την Ελλάδα: Ο στενότερος εταίρος της στην Ανατολική Μεσόγειο θα συνδέεται αμυντικά με την Τουρκία, δίνοντας στην Άγκυρα ένα ισχυρό χαρτί!
Κίνδυνος τετελεσμένων
Η επικείμενη νομιμοποίηση του τουρκολιβυκού μνημονίου από το κοινοβούλιο της Βεγγάζης συνιστά μια επικίνδυνη εξέλιξη, που στοχεύει άμεσα τα ελληνικά συμφέροντα! Ο Χαφτάρ αποδείχθηκε αναξιόπιστος, έτοιμος να συναλλαχθεί με την Άγκυρα για να διασώσει τη δική του εξουσία. Η Τουρκία, με τη σειρά της, αξιοποιεί τη Λιβύη για να δημιουργήσει τετελεσμένα στην Ανατολική Μεσόγειο, παραβιάζοντας κατάφωρα το Διεθνές Δίκαιο. Και η Αίγυπτος, αντί να αποτελέσει φραγμό, επιλέγει να ισορροπήσει ανάμεσα στις παραδοσιακές της συμμαχίες και στην προσέγγιση με τον Ερντογάν, αφήνοντας την Ελλάδα εκτεθειμένη!
Η Αθήνα οφείλει να κινηθεί άμεσα: Να φέρει το ζήτημα στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, να ενισχύσει τις συμμαχίες της με το Ισραήλ και την Κύπρο, και να καταστήσει σαφές ότι δεν θα ανεχθεί μονομερείς έρευνες σε περιοχές ελληνικής κυριαρχίας. Η ελληνική εξωτερική πολιτική δεν μπορεί να στηρίζεται πλέον σε ψευδαισθήσεις ή σε εφήμερες συμμαχίες. Ο Χαφτάρ έδειξε το πραγματικό του πρόσωπο και η Αίγυπτος το δικό της όριο. Η Τουρκία παίζει επιθετικά! Η Ελλάδα οφείλει να απαντήσει με αποφασιστικότητα, πριν δημιουργηθούν τετελεσμένα, που θα είναι αδύνατο να ανατραπούν.
