Πού να το φανταζόταν ο εξ Ηπείρου ορμώμενος έμπορος, Βασίλης Έξαρχος, όταν άνοιγε, στα τέλη του 19ου αιώνα, λίγο μετά τη δημιουργία του νεοελληνικού κράτους, ένα μεγάλο για την εποχή του μπακάλικο ή κατάστημα γενικού εμπορίου, ότι κάποια στιγμή η συνοικία των Αθηνών που επέλεξε θα «βαφτιζόταν» Εξάρχεια, εντασσόμενη μάλιστα στο σχέδιο πόλης ήδη από το 1865.
Και εάν δεν φανταζόταν αυτό, σίγουρα δεν θα μπορούσε να διανοηθεί ότι η περιοχή όπου ίδρυσε το κατάστημά του στην πορεία των χρόνων θα γινόταν το «κράτος» των Εξαρχείων που απέκτησε και τον πολιτικό χαρακτηρισμό του «άβατου». Ισως η μοίρα της αθηναϊκής συνοικίας να διαμορφώθηκε όταν σημειώθηκε εκεί η πρώτη εξέγερση φοιτητών, το 1901, η οποία έμεινε στην ιστορία ως Σκιαδικά.
Τότε οι φοιτητές, με αφορμή τη μετάφραση του Ευαγγελίου στη δημοτική, πραγματοποίησαν διαδηλώσεις με αποτέλεσμα την παραίτηση της κυβέρνησης και του τότε αρχιεπισκόπου. Τα Εξάρχεια πέρασαν δύσκολες στιγμές και στον Εμφύλιο, ενώ αποτέλεσαν ορόσημο της Μεταπολίτευσης καθώς έγιναν επίκεντρο των γεγονότων στην εξέγερση του Πολυτεχνείου.
Από τότε στην περιοχή γράφτηκαν πολλές σελίδες της σύγχρονης ιστορίας και γεγονότα που διαμόρφωσαν τα ταυτοτικά στοιχεία αυτού του «άβατου» μέσα στο οποίο λειτουργούσε ένα κράτος μέσα στο κράτος. Με ένα παιχνίδι να παίζεται σε συνέχειες, χρόνια τώρα, με τους αστυνομικούς να κυνηγούν τους γνωστούς αγνώστους και αντιστρόφως. Τα όσα συνέβησαν το βράδυ της δολοφονίας Γρηγορόπουλου με τα Εξάρχεια παραδομένα στις φλόγες ήταν ενδεικτικά για το τι παιζόταν στην περιοχή. Για να μην αναφερθούμε σε περιστατικά του κοινού ποινικού δικαίου αλλά και καταλήψεις που παρέμεναν επί χρόνια ενεργές.
Επαναστατική γυμναστική
Δεν είναι τυχαίο ότι το σύνθημα και αυτής της κυβέρνησης είχε ως κεντρικό σημείο αναφοράς το περιβόητο «νόμος και τάξη» στα Εξάρχεια. Η πραγματικότητα όμως είναι ότι ο «κλεφτοπόλεμος» όχι μόνο δεν τελείωσε, αλλά το κράτος, παρά τις όποιες προσπάθειές του σε μια περιοχή που απέχει μερικές εκατοντάδες μέτρα από το Κολωνάκι, αντιμετωπίζει ακόμη και σήμερα τα όσα συμβαίνουν με μια ιδιότυπη αμηχανία.
Και μπορεί η εκάστοτε πολιτική ηγεσία του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη να διατείνεται ότι «καθάρισε» τα Εξάρχεια, σε κάθε ευκαιρία διαπιστώνουμε ότι η επαναστατική γυμναστική συνεχίζεται ουκ ολίγα βράδια, για να μην αναφερθούμε στα όσα συμβαίνουν στο τέλος κάθε πορείας, με τους μαυροντυμένους κουκουλοφόρους να συνεχίζουν το... αντάρτικο και τις μάχες με τις μολότοφ, ενώ οι αστυνομικοί με τα δακρυγόνα και τις κρότου-λάμψης κάνουν τη νύχτα μέρα.
Ούτε καν η μετάβαση στη νέα εποχή, που έχει κάνει τις τιμές των ενοικίων στην περιοχή να είναι ανάλογες με εκείνες των βορείων προαστίων, έχει σταθεί για την ώρα ικανή να σταματήσει το πανηγύρι στο «κράτος» των Εξαρχείων, με αποτέλεσμα ακόμη και τα έργα για το μετρό να «απαιτούν» κλούβες και «οχυρώματα» που φτάνουν μέχρι τις πόρτες των σπιτιών, θυμίζοντας εμπόλεμη ζώνη.
Από την άλλη, υπάρχουν κόμματα και βουλευτές, αλλά και δήμαρχοι, που χαϊδεύουν τα αυτιά όσων θέλουν να συνεχίσουν τα Εξάρχεια να λειτουργούν ως μια γειτονιά που έχει τους δικούς της νόμους. Τα όσα συνέβησαν το βράδυ του Σαββάτου, όταν αστυνομικοί των ΜΑΤ δέχθηκαν επίθεση με πέτρες και μπουκάλια έξω από τη Νομική Σχολή, οδήγησαν σε νέα επεισόδια στα Εξάρχεια.
«Ούτε άβατο, ούτε δυστοπία»
Απλά για την ιστορία θυμίζουμε μια πρόσφατη ανάρτηση του υπουργού Προστασίας του Πολίτη, Μιχάλη Χρυσοχοΐδη, στην οποία ανέφερε μεταξύ άλλων: «Επανέρχομαι στο θέμα των Εξαρχείων, γιατί η κριτική είναι καλοδεχούμενη, αλλά πρέπει να βασίζεται σε στοιχεία.
Τα Εξάρχεια, εδώ και χρόνια, δεν αποτελούν το άβατο ανομίας και εγκληματικότητας που, δυστυχώς, είχαν μετατραπεί πριν την ανάληψη της διακυβέρνησης από τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Αν ανατρέξετε στα δημοσιεύματα της περιόδου 2018-2019 θα διαβάσετε για τα Εξάρχεια μια μαύρη εικόνα. Κάθε μέρα επεισόδια και επιθέσεις σε αστυνομικούς, δεκάδες κλοπές, εμπόριο ναρκωτικών σε κάθε τετράγωνο και κτήρια υπό κατάληψη, που αξιοποιούνταν ως ορμητήρια βίας.
Κάτοικοι που είχαν αγανακτήσει, επαγγελματίες που είχαν φύγει από την περιοχή και η Αστυνομία δεν μπορούσε να εφαρμόσει τον νόμο. Από τον Ιούλιο του 2019, όταν και μου ανέθεσε ο πρωθυπουργός την ευθύνη του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, θέσαμε σε εφαρμογή ένα ειδικό σχέδιο για την ασφάλεια της περιοχής των Εξαρχείων, το οποίο και συνεχίστηκε όλα αυτά τα χρόνια… Τα Εξάρχεια δεν είναι άβατο ανομίας, ούτε δυστοπία βίας». Αυτά...
