Με την τουρκική προκλητικότητα να εκδηλώνεται διαχρονικά στο Αιγαίο και το τελευταίο διάστημα να κλιμακώνεται επικίνδυνα, ερχόμαστε αντιμέτωποι με σειρά λέξεων τις οποίες το πιο πιθανό να είναι να μην αντιλαμβανόμαστε.
Η ορολογία που χρησιμοποιείται, αφορά λέξεις που περιλαμβάνουν νομικούς και κυριαρχικούς όρους που ιχαβαυδεν γνωρίζουμε, με αποτέλεσμα να μην μπορούμε να κατανοήσουμε επαρκώς και τη διάσταση των γεγονότων.
Παραθέτουμε τη σημασία κάποιων λέξεων, σύμφωνα με τους επίσημους ορισμούς.
ΑΟΖ
Σύμφωνα με τη Διεθνή Συνθήκη του ΟΗΕ περί Δικαίου της Θάλασσας (1982), η αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) θεωρείται η θαλάσσια έκταση, εντός της οποίας ένα κράτος έχει δικαίωμα έρευνας ή άλλης εκμετάλλευσης των θαλασσίων πόρων, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής ενέργειας από το νερό και τον άνεμο. Εκτείνεται πέραν των χωρικών δυάτων μιας χώρας (συνήθως 12 ναυτικά μίλια) στα 200 ναυτικά μίλια από την ακτογραμμή.
Η χρήση του όρου μπορεί να περιλαμβάνει την υφαλοκρηπίδα, ονομαστικά και μόνο. Σε επίπεδο ουσίας δικαίου και συνεπαγόμενων δικαιωμάτων είναι δύο διαφορετικές ζώνες. Η ΑΟΖ δεν συμπεριλαμβάνει τα χωρικά ύδατα, ούτε και την υφαλοκρηπίδα πέραν των 200 ν.μ. Η διαφορά χωρικών υδάτων και ΑΟΖ είναι πως τα χωρικά ύδατα αφορούν σε πλήρη κυριαρχία, ενώ η ΑΟΖ αποτελεί απλό “κυριαρχικό δικαίωμα”, το οποίο αναφέρεται στη δικαιοδοσία του παράκτιου κράτους μέχρι και κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Η επιφάνεια είναι διεθνή ύδατα.
Παγκόσμιος χάρτης με πληροφορίες ζώνης ώρας και αποκλειστικής οικονομικής ζώνης
Υφαλοκρηπίδα
Η υφαλοκρηπίδα, σύμφωνα με το wikipedia, είναι τμήμα του παράκτιου βυθού της θάλασσας. Σύμφωνα με την Ωκεανογραφία, ο ορισμός της είναι το τμήμα το οποίο αποτελεί την ομαλή προέκταση της ακτής κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, ως το σημείο στο οποίο αυτή διακόπτεται απότομα.
Η υφαλοκρηπίδα διακόπτεται εκεί όπου ο βυθός αποκτά απότομη κλίση 30-45 μοιρών. Το τμήμα με την απότομη κλίση ονομάζεται υφαλοπρανές. Το πλάτος της υφαλοκρηπίδας ποικίλλει ανάλογα με τη μορφολογία της κάθε περιοχής. Στη βάση του υφαλοπρανούς βρίσκεται το ηπειρωτικό ανύψωμα και από τα 2.500 μ. βάθος και πέρα αρχίζει η ωκεάνια άβυσσος. Υφαλοκρηπίδα, υφαλοπρανές και ηπειρωτικό ανύψωμα συναποτελούν το υφαλοπλαίσιο. Όταν η προέκταση αυτή της υφαλοκρηπίδας υπολογίζεται από ίχνη «ηπειρωτικής ακτής», τότε πρόκειται για ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα (continental shelf), ενώ όταν αυτή υπολογίζεται από ίχνη «νησιωτικής ακτής», τότε πρόκειται για νησιωτική υφαλοκρηπίδα (insular shelf). Τόσο στην ηπειρωτική όσο και στη νησιωτική υφαλοκρηπίδα, κατά το Γενικό Ιδιωτικό Δίκαιο, η κυριαρχία ανήκει στο κράτος όπου ανήκουν οι αντίστοιχες ακτές.
Η υφαλοκρηπίδα έχει μεγάλη οικονομική σημασία για τον άνθρωπο, αφού σχετίζεται με την αλιεία, την εξόρυξη υδρογονανθράκων κ.ά. Επίσης, διότι συχνά βρίσκονται σε αυτήν ή κάτω από αυτήν ορυκτός πλούτος (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, μέταλλα), καθώς και άβια και έμβια ακίνητα είδη (βενθικά είδη), όπως κοράλλια, σφουγγάρια κ.λπ. Έτσι υπάρχει έντονο ενδιαφέρον για την εκμετάλλευσή της. Στον βαθμό που ανήκει στην αιγιαλίτιδα ζώνη (χωρικά ύδατα) του παράκτιου κράτους, η εκμετάλλευσή της ανήκει αναμφισβήτητα σε αυτό. Πρόβλημα ανέκυψε στο Διεθνές Δίκαιο με την υφαλοκρηπίδα πέραν της αιγιαλίτιδας ζώνης, σχετικά με το αν και αυτή ανήκει στο πλησιέστερο παράκτιο κράτος ή αν καλύπτεται από την ελευθερία των θαλασσών που ισχύει στην ανοιχτή θάλασσα.
Η υφαλοκρηπίδα και το καθεστώς της σήμερα ορίζεται στο Διεθνές Δίκαιο και παραχωρείται στο παράκτιο κράτος. Για λόγους πρακτικούς και πολιτικούς, όμως, ο νομικός ορισμός της διαφέρει από τον γεωλογικό. Σύμφωνα με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982, ως υφαλοκρηπίδα ορίζεται κατά βάση ο βυθός της θάλασσας εντός ακτίνας 200 ναυτικών μιλίων από την ακτή. Αυτό ισχύει ανεξάρτητα από τη γεωλογική μορφή του βυθού. Σε περίπτωση όμως που το υφαλοπλαίσιο εκτείνεται και πέρα των 200 μιλίων από την ακτή, τότε η υφαλοκρηπίδα κατά το Διεθνές Δίκαιο προεκτείνεται είτε ως τα 350 ν.μ. είτε ως τα 100 ν.μ. πέραν της ισοβαθούς των 2.500μ., είτε ως τα 60 ν.μ. από τη βάση του ηπειρωτικού ανυψώματος.
Για πρώτη φορά στο Διεθνές Δίκαιο η υφαλοκρηπίδα ορίστηκε στη Διεθνή Σύμβαση για την Υφαλοκρηπίδα του 1958. Σύμφωνα με αυτόν τον ορισμό, η υφαλοκρηπίδα ενός κράτους εκτεινόταν στο τμήμα του θαλάσσιου βυθού που βρίσκεται γύρω από τις ακτές του και πέρα από την αιγιαλίτιδα ζώνη μέχρι βάθους 200 μέτρων, εκτός αν ήταν εφικτή η εκμετάλλευση των φυσικών πόρων και σε μεγαλύτερο βάθος, οπότε εκτεινόταν ως το βάθος εκείνο.
Όπως κάθε Διεθνής Συνθήκη, έτσι και η Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 εφαρμόζεται. Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, όμως, στην «υπόθεση της υφαλοκρηπίδας της Βόρειας Θάλασσας», έκρινε ότι ο ορισμός της υφαλοκρηπίδας με βάση τα άρθρα 1-3 της προγενέστερης Συνθήκης του 1958 για την υφαλοκρηπίδα αποτελούν πλέον διεθνές έθιμο και δεσμεύουν όλα τα κράτη του κόσμου, ανεξάρτητα από το αν έχουν προσχωρήσει στη Συνθήκη του 1958 ή όχι.
Το παράκτιο κράτος έχει συγκεκριμένα κυριαρχικά δικαιώματα επί της υφαλοκρηπίδας. Στο παράκτιο κράτος ανήκουν, σύμφωνα με τη Σύμβαση του 1982, τα ορυκτά του εδάφους και του υπεδάφους του βυθού, οι μη ζώντες οργανισμοί του βυθού, καθώς και οι ζώντες οργανισμοί του βυθού που ανήκουν στα καθιστικά είδη (είδη που δεν μπορούν να κινηθούν μόνα τους χωρίς συνεχή επαφή με τον βυθό). Τα παράκτια αυτά δικαιώματα του κράτους τού ανήκουν αυτοδικαίως, ανεξάρτητα από την τήρηση οποιωνδήποτε διατυπώσεων (π.χ. δήλωσης, οριοθέτησης κ.λπ.) και είναι αποκλειστικά: ακόμα κι αν δεν τα ασκήσει το παράκτιο κράτος, δεν δικαιούται να τα ασκήσει κανένα άλλο κράτος.
Τα δικαιώματα επί της υφαλοκρηπίδας δεν αφορούν και δεν επηρεάζουν το καθεστώς των υπερκειμένων υδάτων. Στην πράξη, εφόσον η υφαλοκρηπίδα εκτείνεται ως τα 200 ν.μ., τα υπερκείμενα ύδατα θα ανήκουν στην αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) του παρακτίου κράτους. Πέραν των 200 ν.μ. από την ακτή, τα ύδατα αποτελούν την ανοιχτή θάλασσα, στην οποία ισχύει η ελευθερία των θαλασσών.
Τα νησιά, οι νησίδες, οι βραχονησίδες, οι σκόπελοι και ανορθωμένοι βράχοι, που περιβάλλονται μεν από θάλασσα πλην όμως δεν καλύπτονται από το χειμέριο κύμα ή τη μεγίστη πλύμη, έχουν κι αυτά υφαλοκρηπίδα. Εξαίρεση αποτελούν, σύμφωνα με το άρθρο 121 της Σύμβασης του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982, οι βραχονησίδες και οι βράχοι οι οποίοι δεν μπορούν να διατηρήσουν ανθρώπινο πληθυσμό ή αυτόνομη οικονομική ζωή (καλλιέργεια ή κτηνοτροφία). Αυτοί οι βράχοι έχουν μεν αιγιαλίτιδα ζώνη, δεν έχουν όμως δικαίωμα στην υφαλοκρηπίδα ή στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (αφού δεν υφίσταται επ΄ αυτών).
Χωρικά ύδατα – Αιγιαλίτιδα Ζώνη
Σύμφωνα με το Γενικό επιτελείο Στρατού, αιγιαλίτιδα Ζώνη είναι η Ζώνη Θάλασσας η παρακείµενη στην ακτή, πέραν από την ξηρά και τα εσωτερικά χωρικά ύδατα, πάνω στην οποία το κράτος ασκεί πλήρη κυριαρχία. Η κυριαρχία αυτή εκτείνεται στον εναέριο χώρο πάνω από την Αιγιαλίτιδα Ζώνη, όπως και στο βυθό και στο υπέδαφος.
“Πλάτος Ιστορικά”: Το πλάτος της Αιγιαλίτιδας Ζώνης ήταν 3 ναυτικά µίλια (κανών βολής πυροβόλου), που υποτίθετε ότι αντιπροσώπευε την απόσταση στην οποία ένα κράτος µπορούσε να ασκήσει άµεσο έλεγχο. Τις τελευταίες όµως δεκαετίες, πολλά κράτη άρχισαν να διεκδικούν κυριαρχία σε ευρύτερες ζώνες. Τόσο διαφορετικές ήταν οι απόψεις και η πρακτική κρατών, ώστε η Σύµβαση για την Αιγιαλίτιδα Ζώνη το 1958 δεν πέτυχε να περιλαµβάνει συµφωνία για το πλάτος της ‘”Αιγιαλίτιδας Ζώνης”. Από την αρχή, ωστόσο, της τρίτης σύσκεψης στα Ηνωµένα Έθνη για το Νόµο της Θάλασσας, τα συµµετέχοντα κράτη πέτυχαν συναίνεση, που αντανακλά στη Σύµβαση του 1982 για το Νόµο της Θάλασσας: ‘Κάθε κράτος έχει το δικαίωµα να καθορίσει το πλάτος της Αιγιαλίτιδας Ζώνης µέχρι το όριο των 12 Ναυτικών Μιλίων, µετρώµενη σύµφωνα µε τα καθοριζόµενα στη Σύµβαση αυτή”,
“Αβλαβής Διέλευση”: Το παράκτιο κράτος δεν µπορεί να σταµατήσει ξένο πλοίο διερχόµενο διαµέσου της Αιγιαλίτιδας Ζώνης του για νηοψία. Επιπρόσθετα, τα πολεµικά πλοία και άλλα κυβερνητικά σκάφη που δεν είναι σε εµπορική αποστολή, εξαιρούνται από υποψία ακόµη και για έγκληµα. Το άρθρο όµως 30 της Σύµβασης του ΟΗΕ για το Νόµο της Θάλασσας, δίνει το δικαίωµα στο παράκτιο κράτος να απαιτήσει από το πολεµικό πλοίο να εγκαταλείψει αµέσως την Αιγιαλίτιδα Ζώνη, αν δεν συµµορφώνεται µε τους νόµους και τους κανονισµούς του παράκτιου κράτους, σε ότι αφορά στη διέλευση από την Αιγιαλίτιδα Ζώνη.
“Συνορεύουσα Ζώνη”: Το παράκτιο κράτος µπορεί επίσης να καθορίσει µια Συνορεύουσα Ζώνη παρακείµενη στην Αιγιαλίτιδα Ζώνη, που να εκτείνεται µέχρι 24 Ναυτικά µίλια από την ακτή και στη ζώνη αυτή µπορεί να ασκεί τον αναγκαίο έλεγχο για την πρόληψη και τιµωρία σε ότι αφορά σε παραβάσεις τελωνείων, υγειονοµικές παραβάσεις ή οικονοµικούς πρόσφυγες (Άρθρο 33 της Σύµβασης του ΟΗΕ για το Νόµο της Θάλασσας).
NAVTEX
Το NAVTEX είναι μία διεθνής προσφερόμενη Υπηρεσία που σκοπό έχει τη διασπορά, στα πλοία εν πλω, ναυτιλιακών, μετεωρολογικών και κατεπειγούσης φύσεως πληροφοριών που αφορούν στις παράκτιες θαλάσσιες περιοχές. Οι πληροφορίες λαμβάνονται αυτόματα και εκτυπώνονται απ’ ευθείας με τηλετυπικό τρόπο.
Σύμφωνα με την Υδρογραφική Υπηρεσία του Πολεμικού Ναυτικού, η ίδρυση του NAVTEX έχει συμφωνηθεί, από κοινού, από τους Διεθνείς Οργανισμούς ΙΗΟ (Διεθνής Υδρογραφικός Οργανισμός) και ΙΜΟ (Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός) (IMO Sub-Committee on RadioCommunications – 31st session – COM/31/5/4//13 Mar 1986 and IMO MSC 54 – COM/circ. 99//8 May 1987) και αποτελεί ένα μέρος του Global Maritime Distress and Safety System (GMDSS), το οποίο αναπτύσσεται μέσα στα πλαίσια του ΙΜΟ. Η υπηρεσία NAVTEX της Ελλάδας ανήκει στην περιοχή της Μεσογείου NAVAREA III συντονιστής της οποίας είναι η Ισπανική Υδρογραφική Υπηρεσία. Τα NAVAREA III navigational warnings φαίνονται εδώ.
Διεθνής Υπηρεσία NAVTEX 518 kHz
Για την υλοποίηση της Διεθνούς Υπηρεσίας NAVTEX στην Ελλάδα μετά από έγκριση του I.M.O. έχουν ιδρυθεί τρείς (3) σταθμοί, που ο καθένας εξυπηρετεί μία συγκεκριμένη θαλάσσια περιοχή. Οι εκπομπές γίνονται με τηλετυπικό τρόπο (τύπος εκπομπής F1B) στη συχνότητα 518 kHz στην Αγγλική γλώσσα.
Εθνική Υπηρεσία NAVTEX 490 kHz
Κατόπιν αιτήματος της ΥΥ ΠΝ και έγκρισης από τον I.M.O. ιδρύθηκε και τέθηκε σε λειτουργία από την 1η Φεβρουαρίου 2012 η Εθνική Υπηρεσία NAVTEX στη συχνότητα 490 kHz στην Ελληνική γλώσσα.
Οι εκπομπές NAVTEX είναι προγραμματισμένες να γίνονται κάθε τέσσερις (4) ώρες, έχουν μέγιστο χρόνο διάρκειας δέκα (10) λεπτά και είναι σύμφωνες με το πρόγραμμα εκπομπών που έχει εκδώσει ο I.M.O.
Ζωτικής σημασίας και επείγοντα μηνύματα (π.χ. πληροφορίες για έρευνα και διάσωση, έκτακτες αναγγελίες θύελλας κλπ) εκπέμπονται εκτάκτως.
Ο δέκτης NAVTEX πρέπει να τίθεται σε λειτουργία τουλάχιστον δώδεκα (12) ώρες πριν την αναχώρηση του πλοίου ή να παραμένει σε συνεχή λειτουργία. Προγραμματίζεται να λαμβάνει αυτόματα από επιλεγμένους σταθμούς συγκεκριμένες κατηγορίες μηνυμάτων. Ένας υπολογιστής ελέγχει τα μηνύματα που λαμβάνονται, έτσι ώστε να μην επανεκτυπωθούν ολόκληρα στις επόμενες εκπομπές αλλά μόνο το πρόθεμά τους.
Όλα τα μηνύματα του NAVTEX έχουν πρόθεμα που αποτελείται από ομάδα τεσσάρων (4) αλφαριθμητικών χαρακτήρων, Β1, Β2, Β3,Β4 :
Ο πρώτος χαρακτήρας Β1 (γράμμα) καθορίζει την ταυτότητα του σταθμού εκπομπής.
Ο δεύτερος χαρακτήρας Β2 (γράμμα) καθορίζει την κατηγορία του μηνύματος (όπως περιγράφονται παρακάτω).
Ο τρίτος και τέταρτος χαρακτήρας Β3,Β4(αριθμός) είναι ο αύξων αριθμός του μηνύματος που αριθμείται από 01 μέχρι και 99. Στη συνέχεια η αρίθμηση αρχίζει πάλι από 01, αποφεύγοντας αριθμούς NAVTEX που είναι σε ισχύ.
Έκτακτα μεταδιδόμενα μηνύματα που κρίνεται ότι πρέπει να ληφθούν απαραιτήτως από τα πλοία, λαμβάνουν αύξοντα αριθμό 00 έτσι δεν απορρίπτονται από το δέκτη, αλλά πάντοτε εκτυπώνονται ανεξάρτητα από τον προγραμματισμό του.
Ο δεύτερος χαρακτήρας Β2 (γράμμα) του προθέματος των μηνυμάτων, δηλώνει την κατηγορία του μηνύματος και χρησιμοποιούνται τα εξής γράμματα (χαρακτήρες):
Α – Ναυτιλιακές Προειδοποιήσεις .
Β – Αναγγελία Θυελλωδών Ανέμων.
C – Αναφορές Πάγων.
D – Πληροφορίες Έρευνας – Διάσωσης.
E – Δελτίο Καιρού.
F – Μηνύματα Πλοηγικής Υπηρεσίας.
G – Μηνύματα DECCA.
Η – Μηνύματα LORAN.
Ι – Μηνύματα OMEGA.
J – Μηνύματα SATNAV.
K – Άλλα Μηνύματα Ηλεκτρονικών Ραδιοβοηθημάτων.
L – Ναυτιλιακές Προειδοποιήσεις ¬ επιπρόσθετες του γράμματος Α.
Ζ – Μη Ύπαρξη Μηνυμάτων.
Οι Ελληνικές θάλασσες εξυπηρετούνται με μηνύματα NAVTEX που εκδίδονται στην Αγγλική και Ελληνική γλώσσα (Διεθνή και Εθνική Υπηρεσία NAVTEX) και εκπέμπονται από τρείς (3) Ελληνικούς Σταθμούς εγκαταστημένους στο ΗΡΑΚΛΕΙΟ (35° 19´ 19,7´´ – 25° 44´ 54,9´´) με χαρακτηριστικό [Η],[Q],[S] αντίστοιχα για το Νότιο Αιγαίο, στη ΚΕΡΚΥΡΑ (39° 36´ 25,7´´ – 19° 53´ 28,4´´) με χαρακτηριστικό [Κ],[Ρ] αντίστοιχα για το Ιόνιο Πέλαγος και ΛΗΜΝΟ (39° 54´ 24,7´´ – 25° 10´ 50,7´´) με χαρακτηριστικό [L],[R] αντίστοιχα για το Αιγαίο. Η περιοχή εξυπηρετήσεως του κάθε σταθμού καθώς και τα όριά του απεικο-νίζονται στο χάρτη με τίτλο «ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ NAVTEX – ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗΣ».
Η Υδρογραφική Υπηρεσία του ΠΝ έχει αναλάβει το ρόλο του συντονιστή για την συλλογή, επεξεργασία και διαβίβαση, για περαιτέρω εκπομπή των μηνυμάτων από τους σταθμούς NAVTEX που αφορούν στις Ελληνικές θάλασσες, με συναρμόδιες υπηρεσίες την ΕΜΥ και το θάλαμο επιχειρήσεων του Λιμενικού Σώματος.
