Ήταν 15 Μαρτίου του 1943, όταν αναχώρησε από τον παλαιό σιδηροδρομικό σταθμό της Θεσσαλονίκης το πρώτο τρένο που μετέφερε Έλληνες Εβραίους, με προορισμό το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς- Μπίρκεναου στην Πολωνία. Ακολούθησαν άλλα 18 τρένα χωρίς επιστροφή. Σήμερα, 81 χρόνια μετά, τιμάται η μνήμη των δεκάδων χιλιάδων Εβραίων της πόλης που έχασαν τη ζωή τους στα στρατόπεδα του θανάτου των ναζί. «Δε γνώρισα πατέρα», «Μπήκαν στα τρένα και δε γύρισαν ποτέ», «Ένας φίλος του πατέρα μου, που μας έκρυψε με ξένα ονόματα», είναι μερικές από τις φράσεις που είπαν οι συγγενείς των θυμάτων. Οκτώ δεκαετίες μετά τη μεγαλύτερη γενοκτονία που γνώρισε η ανθρωπότητα με τους 6 εκατομμύρια δολοφονημένους Εβραίους στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των SS, τα μέλη της Ισραηλίτικης κοινότητας της Θεσσαλονίκης φώναξαν «Ποτέ Ξανά».
Η μητέρα μου ήταν στρατόπεδο και η μόνη που γύρισε. Ήμουν δυο χρονών και με έσωσε ο Σταύρος και Βασιλική Οικονομάκου. Δε μίλαγε για το στρατόπεδο κι όταν μίλαγε σπάνια, έλεγε αυτά που ξέρουμε όλοι, είπε η Βικτώρια Μπανουζίλ. Είχαμε φύγει από εδώ και σωθήκαμε, κρυφτήκαμε στην Αθήνα, με πολλές στερήσεις και φόβους, αλλά ευτυχώς υπήρχαν καλοί άνθρωποι και μας βοήθησαν, ανέφερε ο Ισουάχ Σέλι. Στις 14 Μαρτίου του 1943, η πρώτη αμαξοστοιχία με 2.800 Εβραίους της Θεσσαλονίκης αναχώρησε με προορισμό το Άουσβιτς- Μπιρκενάου. Μέσα στα επόμενα δύο χρόνια, θανατώθηκαν περίπου 45.000 Εβραίοι Θεσσαλονικείς στους θαλάμους αερίων του Άουσβιτς.
Πορεία μνήμης για να τιμήσουν τους Εβραίους που χάθηκαν, πραγματοποίησαν οι φορείς της συμπρωτεύουσας. Η πορεία ίδια τότε και σήμερα. Από την πλατεία Ταχυδρομείου έως το σταθμό των τρένων, από όπου αναχώρησαν χιλάδες ανυποψίαστοι Εβραίοι πολίτες για ένα ταξίδι χωρίς επιστροφή.
Σήμερα η πόλη τους θυμάται και τους τιμά γιατί ήταν Έλληνες Εβραίοι πολίτες που πολέμησαν στους Αλβανικούς πολέμους, τόνισε ο Πρόεδρος Ισραηλίτικης κοινότητας Θεσσαλονίκης, Δαυίδ Σαλτιελ. Επανέρχεται η μνήμη η οποία δεν πρέπει να σβήσει ποτέ για τα 6 εκατομ. Εβραίων που χάθηκαν της Ευρώπης, αλλά και τις 60.000 Εβραίους που χαθήκαν από την Ελλάδα, τόνισε ο πρώην πρόεδρος της Εβραϊκής κοινότητας Αθήνας, Βενιαμίν Αλμπάλας. Τα παλιά βαγόνια στέκουν αδιάψευστοι μάρτυρες ιστορικής μνήμης, για να μεταλαμπαδεύουν στις επόμενες γενιές τα πάντοτε επίκαιρα μηνύματα του αντισημιτισμού, του αγώνα κατά του ρατσισμού και της ισότητας.
