Τον Οκτώβριο του 2018, ο τότε υπουργός Αμυνας της Τουρκίας, Χουλουσί Ακάρ, μιλώντας στο «Anadolu», παρουσίασε τον χάρτη της «Γαλάζιας Πατρίδας» (Mavi Vatan), μιας περιοχής στην οποία η Άγκυρα θεωρεί ότι έχει θαλάσσια δικαιοδοσία (χωρικά ύδατα, υφαλοκρηπίδα, ΑΟΖ) και η οποία καλύπτει 462.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα σε Αιγαίο, Ανατολική Μεσόγειο, Κύπρο και Εύξεινο Πόντο.
Αυτή ήταν η επίσημη αφετηρία του αναθεωρητικού-επεκτατικού δόγματος ως επίσημης πολιτικής της γείτονος. Επρόκειτο για τη «θαλάσσια κοσμοθεωρία της Τουρκίας», σύμφωνα με τον Τζεμ Γκουρντενίζ, τον απόστρατο ναύαρχο που θεωρείται ο «πατέρας» της «Γαλάζιας Πατρίδας».
Δεκατρείς μήνες αργότερα, τον Νοέμβριο του 2019, η Άγκυρα υπέγραψε σύμφωνο κατανόησης περί «θαλάσσιων δικαιοδοσιών» με την κυβέρνηση της Τρίπολης (μία εκ των δύο στη Λιβύη), γνωστό ως «τουρκολιβυκό μνημόνιο».
Σύμφωνα με το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών (αλλά και βάσει του Δικαίου της Θάλασσας), το εν λόγω «σύμφωνο» είναι «πέραν κάθε νομικής ορθότητας και γεωγραφικής πραγματικότητας» καθώς αγνόησε την ύπαρξη μιας σειράς ελληνικών νησιών, όπως της Ρόδου, της Καρπάθου, της Κάσου αλλά και του μεγαλύτερου όλων, της Κρήτης.
Ταυτόχρονα, η «οριοθέτηση» Άγκυρας-Λιβύης μαρτυρούσε την προσήλωση της πρώτης στην υλοποίηση της «Γαλάζιας Πατρίδας» επί του πεδίου.
Σε αντεπίθεση
Στα τετελεσμένα που επιχείρησε να δημιουργήσει η Άγκυρα στις θάλασσες που περιβάλλουν τις δύο χώρες, η Αθήνα απάντησε δυναμικά. Στις 6 Αυγούστου 2020, υπογράφτηκε στο Κάιρο η συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου.
Παρότι η οριοθέτηση ήταν μερική (σταμάτησε στον 28ο μεσημβρινό που τέμνει τη Ρόδο και δεν επεκτάθηκε σε κανένα σημείο ανατολικά αυτού, περιλαμβανομένου του συμπλέγματος του Καστελλόριζου που βρίσκεται στον 30ό), κρίθηκε ότι σε μεγάλο βαθμό εκπληρώνει τους ελληνικούς στόχους.
Η τελευταία ενέργεια της Αθήνας προκειμένου να «σβήσει» το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας», τμήμα της οποίας αποτελεί και το «τουρκολιβυκό μνημόνιο», είναι οι εξελίξεις με τη Chevron.
Το γεγονός ότι το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας αποδέχθηκε το ενδιαφέρον του αμερικανικού ενεργειακού κολοσσού να ερευνήσει δύο θαλάσσια οικόπεδα νότια της Κρήτης σηματοδοτεί ισχυρό πλήγμα εναντίον της «Γαλάζιας Πατρίδας» (κάποιοι αξιωματούχοι μιλούν ακόμα και για ακύρωσή της) στη συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή, αφού το δόγμα της Άγκυρας δεν αναγνώριζε δικαίωμα υφαλοκρηπίδας στα ελληνικά νησιά στη Μεσόγειο αλλά ούτε δικαίωμα χωρικών υδάτων πέραν των 6 ναυτικών μιλίων. «Το μήνυμα είναι ότι η χώρα μας ασκεί πλήρως τα κυριαρχικά της δικαιώματα στην υφαλοκρηπίδα της», υπογράμμιζαν αρμόδιοι αξιωματούχοι.
Παρότι η κυβέρνηση κατέστησε τις εξελίξεις με τη Chevron ως αιχμή του επικοινωνιακού της δόρατος, επιχείρησε παράλληλα να διατηρήσει μετριοπαθή στάση επί της ουσίας του ζητήματος. «Η αμερικανική πολυεθνική αναγνωρίζει έμπρακτα την ελληνική αποκλειστική οικονομική ζώνη στην περιοχή», σχολίασε ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, στην πρόσφατη συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου.
Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε και ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σταύρος Παπασταύρου, ο οποίος, μιλώντας στην ΕΡΤ, χαρακτήρισε «πολύ σημαντικό» το ενδιαφέρον της Chevron, τονίζοντας ότι «ενισχύει έμπρακτα την ΑΟΖ της χώρας μας». Σχετικά με το χρονοδιάγραμμα της διαδικασίας (υπουργικές αποφάσεις, προκήρυξη διαγωνισμού, ανακήρυξη αναδόχου και επικύρωσή του από τη Βουλή), ο κ. Παπασταύρου έθεσε ως στόχο την ολοκλήρωση των απαιτούμενων εντός του 2025.
Και τώρα τι γίνεται με την Τουρκία; Θα αντιδράσει; Ορισμένοι έμπειροι παρατηρητές των διεργασιών θεωρούν ότι η γειτονική χώρα θα μείνει «ήσυχη» και προς επίρρωση των απόψεών τους περιέγραφαν το πρόσφατο παράδειγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Τι συνέβη εκεί; Τον περασμένο Ιανουάριο, εκκίνησαν οι εργασίες γεώτρησης στο οικόπεδο 5 της κυπριακής ΑΟΖ από τις εταιρείες ExxonMobil (αμερικανικών συμφερόντων) και QatarEnergy. Οι ίδιοι παρατηρητές θεωρούν ότι η Αγκυρα δεν θα αποτολμήσει να παρενοχλήσει τις έρευνες της Chevron, διότι κάτι τέτοιο πιθανόν να δημιουργούσε αναταράξεις στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις
Καθόλου τυχαίο
Η Chevron είναι η δεύτερη μεγαλύτερη ενεργειακή εταιρεία παγκοσμίως με κεφαλαιοποίηση της αγοράς (market cap) της τάξης των 300 δισ. ευρώ. Διαθέτει σημαντική εμπειρία σε γεωτρήσεις μεγάλου βάθους νερού (κόλπος του Μεξικού, Βραζιλία), ενώ εσχάτως έχει αναδείξει την Ανατολική Μεσόγειο ως περιοχή στρατηγικής σημασίας και προτεραιότητάς της.
Ορισμένοι εκτιμούν ότι η αποδοχή του ενδιαφέροντος της Chevron μια μέρα μετά τα θερμά λόγια του Ντόναλντ Τραμπ για τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις στη δεξίωση για την 25η Μαρτίου στον Λευκό Οίκο, δεν είναι γεγονότα ασύνδετα μεταξύ τους, δεδομένης και της πολιτικής «drill, baby, drill» του Αμερικανού προέδρου.
Οπωσδήποτε, η Αθήνα πραγματοποιεί ένα σημαντικό βήμα με πολλές πτυχές: πολιτικές, διπλωματικές, ενεργειακές και γεωπολιτικές.
Πρώτιστος στόχος φέρεται να είναι η διασφάλιση των εθνικών συμφερόντων της· εάν από τις έρευνες προκύψουν σημαντικά κοιτάσματα φυσικού αερίου (και αφότου ολοκληρωθούν τα έργα ηλεκτρικής διασύνδεσης) και καταστεί η χώρα περιφερειακός ενεργειακός κόμβος, τότε η θέση, ο λόγος και ο ρόλος της θα έχουν αναβαθμιστεί ουσιαστικά.
