Όταν σβήνουν οι κάμερες και σταματούν οι θεατρικές κορόνες στη Βουλή, μένει μόνο η αμείλικτη πραγματικότητα: η τραγωδία των Τεμπών δεν ήταν απλώς αποτέλεσμα «αντικειμενικών αδυναμιών», αλλά προϊόν συγκεκριμένων επιλογών και παραλείψεων.
Ευθυνών που σήμερα σπάνια ακούγονται δημόσια από την αντιπολίτευση. Δύο είναι τα σημεία που περνούν στα ψιλά: ο ρόλος του σταθμάρχη και η εποπτική ευθύνη της Ρυθμιστικής Αρχής Σιδηροδρόμων (ΡΑΣ).
Ο σταθμάρχης Λάρισας, ο άνθρωπος που τη νύχτα της τραγωδίας έδωσε λανθασμένη εντολή πορείας, είχε τοποθετηθεί στη θέση του μέσω διαδικασίας μετάταξης.
Προερχόμενος από διοικητική θέση στο υπουργείο Παιδείας, ανέλαβε καθήκοντα σε κρίσιμο πόστο χωρίς μακρά προϋπηρεσία στον σιδηρόδρομο. Η εκπαίδευσή του από τη ΡΑΣ, σύμφωνα με έρευνα που διενεργήθηκε μετά το δυστύχημα, δεν πληρούσε τα προβλεπόμενα πρότυπα. Υπάρχουν, μάλιστα, ενδείξεις ότι δεν ολοκλήρωσε όλες τις απαιτούμενες ώρες εκπαίδευσης πριν αναλάβει βάρδιες ευθύνης.
Την ίδια ώρα, τη μοιραία βραδιά, ο ίδιος δεν ακολούθησε το πρωτόκολλο ασφαλείας. Δεν ενημέρωσε τους μηχανοδηγούς για τη χάραξη, δεν αντέδρασε έγκαιρα όταν χάθηκε η επικοινωνία, δεν ενεργοποίησε διαδικασίες που πιθανώς θα μπορούσαν να αποτρέψουν το δυστύχημα. Οπως φαίνεται από το κατηγορητήριο, ο σταθμάρχης όχι μόνο χειρίστηκε λάθος τις κρισιμότερες στιγμές, αλλά είχε εκπαιδευτεί ανεπαρκώς — γεγονός που το ίδιο το πόρισμα της ΡΑΣ υπό την Ιωάννα Τσιαπαρίκου αναγνώρισε, σημειώνοντας ενδείξεις μη ολοκλήρωσης των ωρών εκπαίδευσης.
Κι εδώ έρχεται η δεύτερη απαγορευμένη λέξη: ΡΑΣ. Η Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων, δηλαδή ο θεσμικός εγγυητής της ασφάλειας των σιδηροδρομικών μεταφορών, είχε πλήρη γνώση των προβλημάτων. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο εφέτης ανακριτής Λάρισας κατηγορεί πλέον την πρόεδρο της ΡΑΣ για ανθρωποκτονία από αμέλεια, κακουργηματική διατάραξη της ασφάλειας συγκοινωνιών και παράβαση καθήκοντος.
Όχι τυχαία: Το ανακριτικό πόρισμα είναι καταπέλτης περιγράφοντας πώς η ΡΑΣ, αντί να εποπτεύει ενεργητικά, ουσιαστικά έκλεισε τα μάτια στις τεράστιες αδυναμίες. Όμως ούτε γι’ αυτήν τη θεσμική αποτυχία έχει πει λέξη η αντιπολίτευση. Διότι η Ιωάννα Τσιαπαρίκου ήταν επιλογή της προηγούμενης κυβέρνησης. Ο διορισμός της στη ΡΑΣ δημοσιεύτηκε σε ΦΕΚ στις 3 Ιουλίου 2017 με την υπογραφή του τότε πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα και του Υπουργικού Συμβουλίου, ενώ προηγουμένως είχε καταλάβει διευθυντικές θέσεις και σε άλλους φορείς του σιδηροδρομικού τομέα. Η θητεία της σημαδεύτηκε από αδράνεια και προχειρότητα στον κρίσιμο τομέα της ασφάλειας.
Σημειώνεται ότι η κατηγορία της κακουργηματικής διατάραξης ασφάλειας συγκοινωνιών, που αποδίδεται στην πρώην πρόεδρο της ΡΑΣ, αφορά παραλείψεις οι οποίες, σύμφωνα με τον Ποινικό Κώδικα, δημιουργούν κατάσταση επικινδυνότητας για το κοινό. Εφόσον αποδειχθεί ενώπιον του δικαστηρίου ότι η αδράνεια της Αρχής συνέβαλε στη διαμόρφωση των συνθηκών που οδήγησαν στο δυστύχημα, οι ποινικές συνέπειες είναι βαριές.
Η ανακριτική διαδικασία διερευνά, μεταξύ άλλων, κατά πόσον ασκήθηκαν αποτελεσματικοί έλεγχοι κατά τη διάρκεια της προεδρίας της και ποιοι φορείς γνώριζαν ή έπρεπε να γνωρίζουν την πλημμελή άσκηση των καθηκόντων εποπτείας.
Από το υλικό που έχει συγκεντρωθεί, προκύπτει ότι οι εσωτερικές εκθέσεις της ΡΑΣ περιείχαν σαφή προειδοποιητικά σημάδια. Σε αυτές διαπιστώνονταν ελλείψεις στις υποδομές σηματοδότησης και τηλεδιοίκησης, αδυναμίες στα πρωτόκολλα επικοινωνίας μεταξύ σταθμαρχών και μηχανοδηγών, καθώς και καθυστερήσεις στην υλοποίηση έργων αναβάθμισης.
Παρότι υπήρχαν αναφορές για τα προβλήματα αυτά, δεν δόθηκε συνέχεια με άμεσες παρεμβάσεις ή καταλογισμό ευθυνών στις αρμόδιες εταιρείες. Το ερώτημα που καλείται να απαντήσει η Δικαιοσύνη είναι αν η ολιγωρία αυτή συνέβαλε άμεσα στη διαμόρφωση του πλαισίου στο οποίο σημειώθηκε η τραγωδία.
Στο επίκεντρο της ανακριτικής έρευνας βρίσκεται επίσης η διαχείριση της διαδικασίας πιστοποίησης προσωπικού ασφαλείας, όπως οι σταθμάρχες και οι μηχανοδηγοί. Η ΡΑΣ, σύμφωνα με τον θεσμικό της ρόλο, όφειλε να διασφαλίζει ότι οι προδιαγραφές εκπαίδευσης τηρούνται αυστηρά. Μετά το δυστύχημα, εκφράστηκαν σοβαρές αμφιβολίες για το αν εφαρμόστηκαν οι σχετικοί έλεγχοι.
Σε κάθε περίπτωση, το τραγικό δυστύχημα των Τεμπών, με το βαρύ τίμημα δεκάδων ανθρώπινων ζωών, έφερε στο φως όχι μόνο ατομικές αστοχίες, αλλά και θεσμικές αποτυχίες. Εν κατακλείδι, το συμπέρασμα ανθρώπων που ασχολούνται με την υπόθεση είναι το εξής: σταθμάρχης και ΡΑΣ είναι δύο λέξεις που δεν ξεστομίζουν όλοι όσοι κάνουν τώρα τους τιμητές…
