Σαν σήμερα, στις 28 Σεπτεμβρίου 2013, η Ελλάδα ξυπνούσε σε ένα διαφορετικό τοπίο. Η Αντιτρομοκρατική Υπηρεσία, σε μια επιχείρηση που είχε όλα τα χαρακτηριστικά κινηματογραφικού σεναρίου, περνούσε χειροπέδες στα ηγετικά στελέχη της Χρυσής Αυγής. Ο Νίκος Μιχαλολιάκος, ο Ηλίας Κασιδιάρης, ο Γιάννης Λαγός, ο Ηλίας Παναγιώταρος και άλλα κορυφαία πρόσωπα του κόμματος βρίσκονταν αντιμέτωποι με τη Δικαιοσύνη. Ήταν η πρώτη φορά που στην Ελλάδα συλλαμβανόταν ηγεσία πολιτικού κόμματος με κατηγορίες για σύσταση και διεύθυνση εγκληματικής οργάνωσης.
Το γεγονός δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Λίγες ημέρες πριν, στις 18 Σεπτεμβρίου, η δολοφονία του Παύλου Φύσσα στο Κερατσίνι από τον Γιώργο Ρουπακιά, μέλος της Χρυσής Αυγής, είχε συγκλονίσει τη χώρα. Η κοινωνική οργή ξεχείλισε. Οι εικόνες των «ταγμάτων εφόδου», οι επιθέσεις σε μετανάστες και πολιτικούς αντιπάλους, όλα όσα μέχρι τότε κάποιοι ήθελαν να αγνοούν, βγήκαν στο φως με τον πιο σκληρό τρόπο. Η πίεση προς την Πολιτεία ήταν τεράστια.
Οι συλλήψεις της 28ης Σεπτεμβρίου έστειλαν μήνυμα ότι η Δημοκρατία είχε όρια, και πως η βία, όταν μετατρέπεται σε οργανωμένη δράση με πολιτικό μανδύα, δεν μπορεί να παραμένει ατιμώρητη. Τα στελέχη της Χρυσής Αυγής οδηγήθηκαν στη ΓΑΔΑ, ενώ η κοινή γνώμη παρακολουθούσε σε απευθείας μετάδοση εικόνες που μέχρι τότε φάνταζαν αδιανόητες: πολιτικοί βουλευτές με χειροπέδες, κατηγορούμενοι για εγκληματική οργάνωση.
Από εκείνη τη μέρα άνοιξε ένας δικαστικός μαραθώνιος. Η δίκη της Χρυσής Αυγής ξεκίνησε στις 20 Απριλίου 2015 και ολοκληρώθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2020, ύστερα από πέντε χρόνια ακροαματικής διαδικασίας. Το δικαστήριο αποφάνθηκε ότι η Χρυσή Αυγή δεν ήταν απλώς ένα πολιτικό κόμμα αλλά εγκληματική οργάνωση με σαφή ιεραρχία, εντολές και ευθύνη για σειρά επιθέσεων. Οι καταδίκες που επιβλήθηκαν σε ηγετικά στελέχη, με τον Μιχαλολιάκο και τους συνεργάτες του να οδηγούνται στη φυλακή, έγραψαν ιστορία.
Ο Γιώργος Ρουπακιάς καταδικάστηκε σε ισόβια για τη δολοφονία του Φύσσα και επιπλέον 14 χρόνια για συμμετοχή στην εγκληματική οργάνωση. Ο Ηλίας Κασιδιάρης, ο Γιάννης Λαγός, ο Ηλίας Παναγιώταρος και άλλα στελέχη καταδικάστηκαν σε πολυετείς ποινές. Ο Νίκος Μιχαλολιάκος, που αποφυλακίστηκε πρόσφατα για λόγους υγείας, εξακολουθεί να συμβολίζει για πολλούς την πιο σκοτεινή σελίδα της σύγχρονης πολιτικής ζωής.
Η υπόθεση δεν ήταν μόνο δικαστική. Είχε τεράστιο κοινωνικό βάρος. Η Ελλάδα βρέθηκε αντιμέτωπη με το ερώτημα πώς μια νεοναζιστική οργάνωση μπόρεσε να μπει στη Βουλή, να αποκτήσει κοινωνική απήχηση και να ασκεί πολιτική δράση μέσω του φόβου και της βίας. Οι μαρτυρίες στη δίκη, οι καταθέσεις θυμάτων επιθέσεων, οι αποκαλύψεις για τον τρόπο δράσης της οργάνωσης, συγκλόνισαν και ταυτόχρονα αφύπνισαν την κοινωνία.
Σήμερα, δώδεκα χρόνια μετά τις συλλήψεις, οι συνέπειες είναι ακόμη ορατές. Κάποιοι από τους καταδικασμένους ηγέτες της Χρυσής Αυγής εκτίουν ποινές, άλλοι έχουν αποφυλακιστεί με όρους, ενώ εκκρεμούν εφέσεις. Ωστόσο, το πολιτικό αποτύπωμα τους έχει μειωθεί δραματικά. Η ίδια η δίκη θεωρείται ορόσημο για τη Δικαιοσύνη, καθώς έδειξε ότι οι δημοκρατικοί θεσμοί μπορούν να απαντήσουν στη βία και στον ακραίο εθνικισμό με νομικά και θεσμικά μέσα.
Η 28η Σεπτεμβρίου 2013 παραμένει σταθμός: η ημέρα που η Δημοκρατία έδειξε τα αντανακλαστικά της. Η μέρα που το «ως εδώ» πήρε σάρκα και οστά. Η υπόθεση της Χρυσής Αυγής θα μείνει στην Ιστορία όχι μόνο για τις ποινές και τις καταδίκες, αλλά ως παράδειγμα ότι η Δημοκρατία, ακόμα κι όταν δοκιμάζεται, έχει τη δύναμη να υπερασπιστεί τον εαυτό της.
