“Η πανδημία είναι για όλους μια σκληρή, επώδυνη εμπειρία και οξύνει, μεταξύ άλλων, τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα το γυναικείο φύλο» υπογράμμισε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου στην κεντρική ομιλία που απηύθυνε, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, στη διακοινοβουλευτική συζήτηση που πραγματοποιήθηκε νωρίτερα σήμερα στο Ευρωκοινοβούλιο με θέμα τον καίριο ρόλο των γυναικών στην καταπολέμηση της νόσου Covid-19.
Κατά τη συζήτηση που πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή ευρωβουλευτών και βουλευτών από τα εθνικά Κοινοβούλια της ΕΕ, η κ. Σακελλαροπούλου τόνισε ότι η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας γιορτάζεται φέτος σε ιδιαίτερες συνθήκες και τόνισε ότι από τη θέση της ως Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας, που για πρώτη φορά στην ιστορία της επιφύλαξε σε μια γυναίκα αυτό το υψηλό αξίωμα, νιώθει ευθύνη για τον αγώνα που έδωσαν και δίνουν οι γυναίκες, για να ανταποκριθούν στις ιδιαίτερα δυσμενείς συνθήκες αυτής της περιόδου.
Αναφέρθηκε στην προσωπική της εμπειρία από τις επισκέψεις της σε όλη την Ελλάδα και ειδικότερα σε νοσοκομεία και εμβολιαστικά κέντρα, υπογραμμίζοντας την ανιδιοτέλεια, την αφοσίωση, τη διάθεση προσφοράς των γυναικών που εργάζονται στον τομέα της υγείας, γιατρών, νοσηλευτριών, υγειονομικού προσωπικού, τονίζοντας ότι είναι ολόψυχα ταγμένες στο έργο που αναλογεί στην κάθε μια.
Επεσήμανε, επίσης, τις δύσκολες συνθήκες που επικρατούν για τις γυναίκες σε κλάδους που έχουν πληγεί ιδιαίτερα από την πανδημία, όπως οι υπάλληλοι καθαριότητας, οικιακές βοηθοί, γηροκόμοι, πωλήτριες ή ταμίες στα σούπερ μάρκετ. «Γυναίκες που εργάζονται σε κλάδους οι οποίοι έχουν πληγεί βαριά από την πανδημία, προσφέροντας τις υπηρεσίες τους κατά κανόνα με χαμηλότερες αμοιβές από τους άνδρες, υπό επισφαλείς συνθήκες και με το φάσμα της ανεργίας να πλανάται αμείλικτο. Γυναίκες που έχουν επωμισθεί, σχεδόν αποκλειστικά, το βάρος της οικιακής και οικογενειακής φροντίδας, αυτής της «αόρατης εργασίας» που δεν πληρώνεται και συχνά δεν αναγνωρίζεται» πρόσθεσε η κ. Σακελλαροπούλου.
Πολλαπλά ευάλωτες γυναίκες
Παράλληλα, υπενθύμισε ότι «δίπλα σ’ αυτές, διπλά αθέατες και αγνοημένες, πασχίζουν να τα βγάλουν πέρα γυναίκες που βρίσκονται σε καθεστώς πολλαπλής ευαλωτότητας. Μητέρες που μεγαλώνουν μόνες τους παιδιά και λόγω πανδημίας βρέθηκαν χωρίς εισόδημα, σε επιδοματικό κενό, χωρίς τη δυνατότητα να αναζητήσουν εργασία, με αποτέλεσμα να βυθίζονται καθημερινά στη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό».
Ειδική αναφορά έκανε στις μετανάστριες και στους πρόσφυγες που ζουν μέσα στον φόβο και την ανέχεια, συχνά θύματα σωματεμπορίας, σεξουαλικής εκμετάλλευσης, καταναγκαστικής εργασίας, πολλαπλής κακοποίησης. Γυναίκες ηλικιωμένες, ευπαθείς, μόνες, με πενιχρά εισοδήματα. Γυναίκες θύματα ενδοοικογενειακής βίας.
Υπενθύμισε, επίσης, ότι η πανδημία έφερε και μια κατακόρυφη αύξηση της έμφυλης βίας. «Πολλές γυναίκες, λόγω των μέτρων περιορισμού της κίνησης και της κοινωνικής επαφής, εγκλωβίστηκαν στο σπίτι με τους κακοποιητές τους. Η ενδοοικογενειακή βία, φαινόμενο με πολιτικές, κοινωνικές, πολιτισμικές και οικονομικές προεκτάσεις, διογκώθηκε. Από την άλλη, γιγαντώθηκε και στη χώρα μου το κίνημα #MeToo, αναδεικνύοντας το εύρος του σεξισμού και της κακοποίησης που εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν οι γυναίκες και ενδυναμώνοντάς τες ώστε να μιλήσουν επιτέλους ανοικτά για τις τραυματικές εμπειρίες τους και να προσφύγουν στη δικαιοσύνη» ανέφερε.
Απέναντι σε όλα αυτά, υπογράμμισε ότι «επείγει, σήμερα, η ενσωμάτωση της προοπτικής του φύλου στις αναλύσεις μας για την πανδημία και στη μετάβασή μας στη φάση της ανάκαμψης» και πρόσθεσε ότι «οι έμφυλες διαμεσολαβήσεις στην κοινωνική ιεραρχία, την οικογένεια, την εργασία και την εκπαίδευση, υπονομεύουν την ίδια τη συμπεριληπτική δύναμη της δημοκρατίας μας. Λειτουργούν ανασχετικά στην οικονομική ανάκαμψη και αναπαράγουν μια στερεοτυπική πρόσληψη της κοινωνικής κινητικότητας και ενσωμάτωσης».
Καταλήγοντας η κ. Σακελλαροπούλου τόνισε: «Oι ανισότητες δεν ανατρέπονται από τη μια μέρα στην άλλη. Η ισότητα είναι μια πρόκληση που δεν αφορά μόνο τις γυναίκες, αλλά όλους μας, ιδίως όσες και όσους έχουμε τη δυνατότητα να συμβάλλουμε στη χάραξη και εφαρμογή σύγχρονων πολιτικών για την επίτευξη του στόχου αυτού».
Ακολουθεί ολόκληρη η ομιλία της Προέδρου της Δημοκρατίας στο Ευρωκοινοβούλιο:
«Η παγκόσμια ημέρα της γυναίκας γιορτάζεται φέτος σε ιδιαίτερες συνθήκες. Η πανδημία είναι για όλους μια σκληρή, επώδυνη εμπειρία και οξύνει, μεταξύ άλλων, τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα το γυναικείο φύλο. Από τη θέση μου ως Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας, που για πρώτη φορά στην ιστορία της επιφύλαξε σε μια γυναίκα αυτό το υψηλό αξίωμα, νιώθω ευθύνη για τον αγώνα που έδωσαν και δίνουν οι γυναίκες για να ανταποκριθούν στις ιδιαίτερα δυσμενείς συνθήκες αυτής της περιόδου.
Στις επισκέψεις μου σε νοσοκομεία και εμβολιαστικά κέντρα είδα με συγκίνηση την ανιδιοτέλεια, την αφοσίωση, τη διάθεση προσφοράς των γυναικών που εργάζονται στον τομέα της υγείας, γιατρών, νοσηλευτριών, υγειονομικού προσωπικού. Στις περιηγήσεις μου σε όλη την Ελλάδα διαπίστωσα πόσο ολόψυχα είναι ταγμένες στο έργο που αναλογεί στην κάθε μια.
Υπάλληλοι καθαριότητας, οικιακές βοηθοί, γηροκόμοι, πωλήτριες ή ταμίες στα σούπερ μάρκετ. Γυναίκες που εργάζονται σε κλάδους οι οποίοι έχουν πληγεί βαριά από την πανδημία, προσφέροντας τις υπηρεσίες τους κατά κανόνα με χαμηλότερες αμοιβές από τους άνδρες, υπό επισφαλείς συνθήκες και με το φάσμα της ανεργίας να πλανάται αμείλικτο. Γυναίκες που έχουν επωμισθεί, σχεδόν αποκλειστικά, το βάρος της οικιακής και οικογενειακής φροντίδας, αυτής της «αόρατης εργασίας» που δεν πληρώνεται και συχνά δεν αναγνωρίζεται.
Δίπλα σ’ αυτές, διπλά αθέατες και αγνοημένες, πασχίζουν να τα βγάλουν πέρα γυναίκες που βρίσκονται σε καθεστώς πολλαπλής ευαλωτότητας. Μητέρες που μεγαλώνουν μόνες τους παιδιά και λόγω πανδημίας βρέθηκαν χωρίς εισόδημα, σε επιδοματικό κενό, χωρίς τη δυνατότητα να αναζητήσουν εργασία, με αποτέλεσμα να βυθίζονται καθημερινά στη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό.
Πρόσφυγες και μετανάστριες που ζουν μέσα στον φόβο και την ανέχεια, συχνά θύματα σωματεμπορίας, σεξουαλικής εκμετάλλευσης, καταναγκαστικής εργασίας, πολλαπλής κακοποίησης. Γυναίκες ηλικιωμένες, ευπαθείς, μόνες, με πενιχρά εισοδήματα. Γυναίκες θύματα ενδοοικογενειακής βίας.
Η πανδημία έφερε και μια κατακόρυφη αύξηση της έμφυλης βίας. Πολλές γυναίκες, λόγω των μέτρων περιορισμού της κίνησης και της κοινωνικής επαφής, εγκλωβίστηκαν στο σπίτι με τους κακοποιητές τους. Η ενδοοικογενειακή βία, φαινόμενο με πολιτικές, κοινωνικές, πολιτισμικές και οικονομικές προεκτάσεις, διογκώθηκε. Από την άλλη, γιγαντώθηκε και στη χώρα μου το κίνημα #MeToo, αναδεικνύοντας το εύρος του σεξισμού και της κακοποίησης που εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν οι γυναίκες και ενδυναμώνοντάς τες ώστε να μιλήσουν επιτέλους ανοικτά για τις τραυματικές εμπειρίες τους και να προσφύγουν στη δικαιοσύνη.
Η σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας -η «σύμβαση της Κωνσταντινούπολης»- αποτελεί την πυξίδα της δράσης μας στον τομέα αυτόν.
Η πανδημία του κορωνοϊού όξυνε τις διακρίσεις εναντίον των γυναικών στον εργασιακό χώρο, πολλαπλασίασε τα φαινόμενα εργασιακής εκμετάλλευσης, κατέδειξε πόσο ευάλωτη είναι μεγάλη μερίδα εργαζόμενων γυναικών, αφού, σε σύγκριση με τους άνδρες, οι γυναίκες εργάζονται συχνότερα ατύπως, επισφαλώς, σε μικρής διάρκειας, μερικής απασχόλησης και χαμηλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας, με περιορισμένη ή ανεπαρκή πρόσβαση στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης. Παρότι η αρχή της «ίσης αμοιβής για ίση εργασία» θεσμοθετήθηκε ήδη το 1957 με τη Συνθήκη τη Ρώμης, το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων εξακολουθεί να ανέρχεται σε 14% στην Ευρώπη και σε 23% παγκοσμίως.
Οι μισθολογικές ανισότητες μεταξύ των φύλων που συσσωρεύονται καθ’ όλη τη διάρκεια του επαγγελματικού βίου διευρύνουν ακόμη περισσότερο το συνταξιοδοτικό χάσμα, με αποτέλεσμα οι ηλικιωμένες γυναίκες να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο φτώχειας από τους άνδρες.
Ιδιαίτερα έντονο είναι το πρόβλημα που παρουσιάζεται στον χώρο της παροχής φροντίδας. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση οι γυναίκες αποτελούν το 78% του εργατικού δυναμικού που απασχολείται στον τομέα αυτόν, προσφέροντας υπηρεσίες που συχνά υποτιμώνται και αμείβονται ανεπαρκώς, και συχνά υποκείμενες σε συνθήκες που τις προσβάλλουν και τις υποβαθμίζουν. Στην Ελλάδα τα ποσοστά είναι ακόμη μεγαλύτερα. Και βέβαια, εκτός από τη χαμηλά αμειβόμενη, υπάρχει και η μη αμειβόμενη εργασία.
Είναι, λοιπόν, καιρός να αναγνωρίσουμε την προστιθέμενη αξία και αυτής της εργασίας και τη ζωτική συμβολή της στην οικονομία. Είναι επίσης καιρός να λάβουμε σοβαρά υπ’ όψη ότι οι οικιακές ευθύνες βαρύνουν τις γυναίκες πολύ περισσότερο απ’ ό,τι τους άνδρες· ότι δεν αποτιμώνται με χρηματικά κριτήρια, ούτε αναγνωρίζεται πάντοτε η αξία τους. Οι ανισότητες που υπάρχουν στον καταμερισμό της μη αμειβόμενης εργασίας φροντίδας μεταξύ ανδρών και γυναικών πρέπει να αντιμετωπισθούν ως ζήτημα με σημαντικές προεκτάσεις για την οικονομία, αλλά κυρίως ως πρόταγμα δικαιοσύνης μεταξύ των φύλων.
Για την επίτευξη δικαιοσύνης, ωστόσο, έχουμε να διανύσουμε ακόμα μακρύ δρόμο. Σήμερα, όλοι αναγνωρίζουμε την ανάγκη δίκαιης και αξιοπρεπούς εργασίας, ως κοινό συντελεστή προόδου, αλληλεγγύης και ανάκαμψης. Η ισότητα των φύλων βρίσκεται στο επίκεντρο αυτού του προτάγματος.
Επείγει, σήμερα, η ενσωμάτωση της προοπτικής του φύλου στις αναλύσεις μας για την πανδημία και στη μετάβασή μας στη φάση της ανάκαμψης. Η ισότητα των φύλων συναρτάται με πολιτικές που λαμβάνουν υπ’ όψη τις διαφορετικές εμπειρίες γυναικών και ανδρών, αλλά και τις διαφορετικές ανάγκες του γυναικείου πληθυσμού. Η αλληλεπίδραση του φύλου με άλλους λόγους διακρίσεων είναι προϋπόθεση για να συλλάβουμε το εύρος του προβλήματος και την πολυπαραγοντική του διάσταση.
Οι έμφυλες διαμεσολαβήσεις στην κοινωνική ιεραρχία, την οικογένεια, την εργασία και την εκπαίδευση, υπονομεύουν την ίδια τη συμπεριληπτική δύναμη της δημοκρατίας μας. Λειτουργούν ανασχετικά στην οικονομική ανάκαμψη και αναπαράγουν μια στερεοτυπική πρόσληψη της κοινωνικής κινητικότητας και ενσωμάτωσης.
Με δυο λόγια διατηρούν μια παρωχημένη μορφή κοινωνικής οργάνωσης και κυριαρχίας που, παρότι υποχωρεί, και αυτό είναι εμφανές από την σταθερή άνοδο των γυναικών σε θέσεις ευθύνης, αντιστέκεται ακόμη. Oι ανισότητες δεν ανατρέπονται από τη μια μέρα στην άλλη. Η ισότητα είναι μια πρόκληση που δεν αφορά μόνο τις γυναίκες, αλλά όλους μας, ιδίως όσες και όσους έχουμε τη δυνατότητα να συμβάλλουμε στη χάραξη και εφαρμογή σύγχρονων πολιτικών για την επίτευξη του στόχου αυτού».
