Αντιδράσεις που παραπέμπουν μάλλον σε… ψεκασμένες θεωρίες καταγράφονται το τελευταίο διάστημα σχετικά με τον Προσωπικό Αριθμό. Ανθρωποι καχύποπτοι απέναντι σε κάθε ψηφιακή αλλαγή βλέπουν πίσω από διοικητικές διαδικασίες ένα ευρύτερο σχέδιο ελέγχου και επιλέγουν να απαντήσουν όχι με διάλογο αλλά με εξώδικα, ομαδικά μηνύματα και τελετουργικούς «εξορκισμούς» κατά του Προσωπικού Αριθμού. Το νέο κύμα αντίδρασης, που κορυφώθηκε μέσα στις τελευταίες εβδομάδες, παίρνει πλέον χαρακτηριστικά οργανωμένης καμπάνιας, με αφετηρία δημόσιες παρεμβάσεις πολιτικών προσώπων και ομάδων που κινούνται συστηματικά στα κοινωνικά δίκτυα.
Το πολιτικό στίγμα της αναστάτωσης έδωσε πρώτος ο πρόεδρος της «Νίκης», Δημήτρης Νατσιός. Με συνεχείς δηλώσεις και περιοδείες σε όλη τη χώρα κάλεσε τους πολίτες να αγνοήσουν πλήρως τα ενημερωτικά emails του υπουργείου και να μην κάνουν καμία χρήση ή επαλήθευση του Προσωπικού Αριθμού.
Υποστήριξε ότι πρόκειται για «μέσο ελέγχου», προειδοποίησε για «ηλεκτρονική σκλαβιά» και δήλωσε πως ο ίδιος δεν πρόκειται «να τον παραλάβει ή να τον χρησιμοποιήσει, ακόμη κι αν γίνει υποχρεωτικός». «Η Νίκη θα ασκήσει κάθε μέσο που έχει στα χέρια της σε αυτόν τον αγώνα κατά της ηλεκτρονικής σκλαβιάς. Ζητάμε από τους Έλληνες που ανησυχούν και νοιάζονται για την ελευθερία τους να μην κάνουν χρήση του Προσωπικού Αριθμού και να μη φοβηθούν τις απειλές του συστήματος», είπε μάλιστα ο ίδιος. Οι τοποθετήσεις αυτές λειτούργησαν ως πολλαπλασιαστής ενός ήδη υπαρκτού υπόβαθρου καχυποψίας, δίνοντας το έναυσμα για να οργανωθεί μια ευρύτερη αντίδραση.
Στο περιθώριο αυτής της πολιτικής παρέμβασης κινήθηκαν και διάφορες ομάδες πολιτών, ορισμένες με έντονο θρησκευτικό χαρακτήρα. Εκδηλώσεις που ξεκινούν με προσευχές και τελειώνουν με τον Εθνικό Ύμνο, εισηγήσεις για τους «κινδύνους του ψηφιακού μετασχηματισμού» και αναφορές σε πνευματικούς κινδύνους συνθέτουν το πλαίσιο δράσης τους. Με άλλα λόγια, ο Προσωπικός Αριθμός παρουσιάζεται ως μια δήθεν απειλή για την «ταυτότητα» και την «ελευθερία» των πολιτών.
Παράλληλα, ένας μεγάλος όγκος παραπληροφόρησης κινείται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Βίντεο, αναρτήσεις και ομαδικά μηνύματα σε εφαρμογές επικοινωνίας παρουσιάζουν τον Προσωπικό Αριθμό ως μέσο γεωεντοπισμού, ως «φάκελο» όπου συγκεντρώνονται βιομετρικά δεδομένα ή ως μηχανισμό πρόσβασης του κράτους στα προσωπικά στοιχεία των πολιτών. Η πραγματικότητα, όπως υπενθυμίζει το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, είναι ότι ο αριθμός αποτελεί έναν ενιαίο κωδικό ταυτοποίησης για τη διευκόλυνση των συναλλαγών του πολίτη, χωρίς νέα δεδομένα πέρα από εκείνα που ήδη υφίστανται σε δημόσια μητρώα.
Εκτός από τη δικτυακή ρητορική, στο μέτωπο των αντιδράσεων έχει προστεθεί η μαζική αποστολή εξώδικων προς δημόσιες αρχές και ανεξάρτητους φορείς. Πρόκειται, στις περισσότερες περιπτώσεις, για ομαδικές υποβολές, με δεκάδες υπογραφές, που ζητούν τη μη απόδοση του αριθμού ή καταγγέλλουν ότι «παραβιάζεται η νομιμότητα».
Αρκετοί δικηγόροι και μικρές οργανώσεις έχουν υιοθετήσει μια ενεργή στάση, ενθαρρύνοντας τους πολίτες να συμμετέχουν σε αυτή τη «δράση αντίστασης» και να μοιράζονται το κόστος. Οι δημόσιες υπηρεσίες, ωστόσο, διευκρινίζουν ότι η διαδικασία έκδοσης του Προσωπικού Αριθμού προχωρά κανονικά και δεν προβλέπεται εξαίρεση ή ακύρωση.
Την ίδια στιγμή, πολιτικά στελέχη από μικρούς σχηματισμούς της Δεξιάς επιχειρούν να αξιοποιήσουν το θέμα, υιοθετώντας τη ρητορική περί «ελέγχου» και καλώντας τους πολίτες να μην ανταποκρίνονται στα μηνύματα του Δημοσίου. Η στόχευση είναι σαφής: το κοινό αυτό αποτελεί μια υπαρκτή δεξαμενή ψηφοφόρων, ενεργοποιημένη ήδη από την περίοδο της πανδημίας και ευαίσθητη στην αντισυστημική αφήγηση.
Ωστόσο, η αντίδραση αυτή δεν βρίσκει έρεισμα στους θεσμούς. Η Εκκλησία της Ελλάδος έχει τοποθετηθεί επισήμως πως δεν υφίσταται κανένα θεολογικό ή ηθικό ζήτημα με τον Προσωπικό Αριθμό, ενώ επισημαίνει ότι η χρήση του διευκολύνει τη σχέση του πολίτη με την πολιτεία. Η στάση αυτή διαφοροποιεί σαφώς την Εκκλησία από ορισμένες ομάδες που επικαλούνται θρησκευτικούς λόγους για την αντίδρασή τους.
Η Ελλάδα βρίσκεται σε μια φάση έντονης ψηφιακής μετάβασης. Κάθε νέο εργαλείο, κάθε εφαρμογή και κάθε βήμα προς πιο αποτελεσματικές υπηρεσίες συναντά και διαφορετικούς βαθμούς αντίδρασης. Η υπόθεση του Προσωπικού Αριθμού, όμως, αποκαλύπτει κάτι ευρύτερο: την ύπαρξη ενός τμήματος της κοινωνίας που παραμένει παγιδευμένο στη δυσπιστία και διακινεί αβάσιμους φόβους ως απάντηση στις αλλαγές.
Υπάρχει κι αυτή η Ελλάδα, η Ελλάδα των δικτυακών θεωριών συνωμοσίας και των αντιστάσεων σε οποιαδήποτε τεχνολογική αλλαγή ή πρόοδο!
