Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ετοιμάζεται να θεσπίσει αυστηρότερους κανόνες για τη σύνδεση των ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων με τον σεβασμό των θεμελιωδών δημοκρατικών αρχών, στέλνοντας σαφές μήνυμα προς κυβερνήσεις που απομακρύνονται από το κράτος δικαίου.
Με τη νέα πρόταση για τον επταετή κοινοτικό προϋπολογισμό της περιόδου 2028-2034, η Επιτροπή επιχειρεί να ενισχύσει το πλαίσιο αιρεσιμότητας, ώστε χώρες που παρεκκλίνουν από τις ευρωπαϊκές αξίες να αντιμετωπίζουν σοβαρές οικονομικές συνέπειες. Το έγγραφο, που κυκλοφόρησε εντός των θεσμών των Βρυξελλών, επισημαίνει ότι η κατανομή πόρων δισεκατομμυρίων ευρώ θα εξαρτάται άμεσα από τη συμμόρφωση των κυβερνήσεων με τις ευρωπαϊκές δημοκρατικές αρχές.
Στο στόχαστρο βρίσκεται ιδιαίτερα η Ουγγαρία, η οποία τα τελευταία χρόνια έχει κατηγορηθεί επανειλημμένως για παρεμβάσεις στη δικαιοσύνη και περιορισμό της ελευθερίας του Τύπου. Ήδη, η Βουδαπέστη έχει στερηθεί σημαντικά ποσά από κοινοτικούς πόρους -υπολογίζονται σε περίπου 18 δισεκατομμύρια ευρώ- λόγω των παραβιάσεων αυτών.
Η πίεση προς την κυβέρνηση του Βίκτορ Όρμπαν αναμένεται να ενταθεί, καθώς οι ευρωπαϊκοί θεσμοί επιχειρούν να διασφαλίσουν ότι τα κονδύλια της Ένωσης αξιοποιούνται υπεύθυνα. Ευρωπαίος διπλωμάτης, μιλώντας σε ευρωπαϊκό μέσο ενημέρωσης, εξήγησε ότι η Επιτροπή προωθεί τα νέα μέτρα αξιοποιώντας τη δυσχερή πολιτική θέση του Όρμπαν, ο οποίος φαίνεται να υστερεί στις τελευταίες δημοσκοπήσεις έναντι του φιλοευρωπαϊστή Πέτερ Μαγιάρ, ενόψει των εκλογών του 2026.
Παράλληλα, η Επιτροπή θέλει να βάλει φρένο στην τακτική ορισμένων κρατών-μελών να μετακινούν χρηματοδοτήσεις εντός του προϋπολογισμού, προκειμένου να αποφύγουν την εφαρμογή των όρων για την ενίσχυση του κράτους δικαίου. Η Φινλανδία, σε δικό της υπόμνημα, τάχθηκε υπέρ της καθολικής εφαρμογής του μηχανισμού αιρεσιμότητας σε κάθε μορφή κοινοτικής ενίσχυσης, ενώ άλλες χώρες, όπως η Σλοβακία και η Ουγγαρία, εξέφρασαν αντιρρήσεις, θεωρώντας ότι οι νέοι κανόνες παρέχουν αφορμή για πολιτική πίεση σε άσχετους τομείς.
Το προσχέδιο του προϋπολογισμού αναμένεται να προκαλέσει έντονες διαπραγματεύσεις μεταξύ των κρατών-μελών, διαδικασία που πιθανότατα θα διαρκέσει μέχρι το 2027. Πάντως, η Επιτροπή είναι αισιόδοξη πως, σε περίπτωση πολιτικής αλλαγής σε χώρες όπως η Ουγγαρία, θα αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη και η κανονική ροή των κονδυλίων θα επανεκκινήσει.
Μια από τις βασικές καινοτομίες που προτείνεται να ενσωματωθούν είναι η άμεση σύνδεση των παραβιάσεων με την αναστολή συγκεκριμένων πληρωμών, χωρίς να πλήττονται οριζόντια όλες οι κατηγορίες αποδεκτών. Για παράδειγμα, αγροτικές επιδοτήσεις μπορεί να συνεχίσουν να ρέουν απρόσκοπτα, την ώρα που εκπαιδευτικά προγράμματα, όπως ανταλλαγές φοιτητών ή ερευνητικά κονδύλια, να παγώσουν εάν διαπιστωθούν παρεμβάσεις στην ακαδημαϊκή ελευθερία.
Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στο να διασφαλιστεί ότι η κοινωνία των πολιτών, τα πανεπιστήμια και οι μη κυβερνητικές οργανώσεις δε θα πληρώσουν το τίμημα για τις πρακτικές μιας κυβέρνησης. Η φιλελεύθερη πολιτική ομάδα Renew Europe στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρότεινε μάλιστα ένα πιο ριζοσπαστικό βήμα: να διοχετεύονται τα μπλοκαρισμένα κονδύλια απευθείας στην κοινωνία των πολιτών, παρακάμπτοντας εντελώς το κράτος.
«Η χρηματοδότηση της ΕΕ δεν μπορεί να καταλήγει στα χέρια αυταρχικών καθεστώτων. Αντίθετα, πρέπει να συνεχίζει να στηρίζει όσους αγωνίζονται για τις ευρωπαϊκές αξίες στο εσωτερικό των χωρών τους», δήλωσε χαρακτηριστικά η πρόεδρος της ομάδας Renew, Βαλερί Χαγέρ, υπογραμμίζοντας πως είναι πλέον η ώρα για πράξεις εκ μέρους της προέδρου της Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.
**Με πληροφορίες απο POLITICO
