Με τη συμπλήρωση μισού αιώνα και κάτι από τη φοιτητική εξέγερση του Πολυτεχνείου, τον Νοέμβριο του 1973, η επέτειος δείχνει γερασμένη, κουρασμένη και καχεκτική. Οργανωμένα τμήματα της κοινωνίας και της πολιτικής που επενδύουν στο χάος και το μπάχαλο καταβαραθρώνουν κάθε χρόνο τις διαχρονικές αξίες και ευτελίζουν τα ιστορικά συνθήματα της πλέον συμβολικής και καθοριστικής ίσως πράξης αντίδρασης στη χούντα των συνταγματαρχών.
Μολότοφ, εντάσεις, πετροπόλεμος και συμπλοκές με τις αστυνομικές δυνάμεις. Πόσες φορές τέτοια περιστατικά δεν επισκίασαν τις εκδηλώσεις μνήμης και τιμής και δεν αμαύρωσαν την καθιερωμένη πορεία προς την Αμερικανική Πρεσβεία;
Πόσο συχνά οι μπαχαλάκηδες και οι οργανωτές τους, με αριστερή ιδεολογική περιβολή και μοστράροντας την à priori ιδιότητα του καθ’ ομολογίαν ηθικού και ασυμβίβαστου αγωνιστή, δεν έκαναν πολιτικό μνημόσυνο στην εξέγερση, παραποιώντας στην πράξη το σύνθημα «Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία» σε «ψωμί, παραπαιδεία και ασυδοσία»;
Πολιτικά και παραπολιτικά κέντρα και παράκεντρα, αν δεν επιδίωξαν, σίγουρα «αγκάλιασαν» εξτρεμιστικές και εμπρηστικές ενέργειες από τους αποκαλούμενους γνωστούς αγνώστους με... έμβλημα την κουκούλα, να σπάνε, να καταστρέφουν, να καίνε...
Και κάπως έτσι η μεσήλικη επέτειος της 17ης Νοεμβρίου του 1973 θάβεται κάθε χρόνο και πιο βαθιά στη συνείδηση των εφήβων και των νέων, στο ίδιο... χωνευτήρι με το έπος στα βουνά της Αλβανίας, τους Βαλκανικούς Πολέμους, την αντίσταση στην μπότα του Γερμανού ναζί και κάποιες φορές ακόμη και με την Εθνική Παλιγγενεσία του 1821.
Η Αριστερά με καταλύτη εκείνη τη φοιτητική εξέγερση μαγείρεψε ακόμη έναν μύθο για τη στήριξη της δικής της πολιτικής οντότητας και την επιβίωσή της. Πάνω στη φορτισμένη μνήμη του Πολυτεχνείου συσσώρευσε όλα τα υπαρξιακά πολιτικά διακυβεύματα των χρονικών περιόδων που ακολούθησαν. Πάντρεψε τα συνθήματα του Πολυτεχνείου με το «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο, το «Έξω οι βάσεις του θανάτου», τα μνημόνια, τις δολοφονίες Γρηγορόπουλου και του Ζακ, το σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη.
Διεκδίκησε και ως έναν βαθμό κατοχύρωσε σε μεγάλο τμήμα της κοινωνίας, την πολιτική «ιδιοκτησία» του Πολυτεχνείου και του αντιδικτατορικού αγώνα. Στα χρόνια της κρίσης η «ορθόδοξη» Αριστερά, που κάποια στιγμή έγινε και κυβερνώσα, έχασε μερικώς τον έλεγχο από τους αριστεριστές και η 17η Νοέμβρη απέκτησε και αντικοινοβουλευτική διάσταση. Είχε προηγηθεί, σε επίπεδο επωνυμίας, η τρομοκρατία.
Με τη στάση της άφησε περιθώριο –αν όχι βοήθησε– στους αριστεριστές να κατασκευάσουν και να υπερασπίσουν τη δική τους εκδοχή για τη φοιτητική εξέγερση του 1973, διευκολύνοντας τον εκφυλισμό του Πολυτεχνείου. Η τρομοκρατία, οι μπαχαλάκηδες, οι λούμπεν και ο υπόκοσμος είχαν βρει το ιδανικότερο άλλοθι και η Ακροδεξιά άδραξε την ευκαιρία για να δυσφημήσει τη γενιά του Πολυτεχνείου.
Το σύνθημα «Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία» έγινε κατά καιρούς ένα «κουφάρι», που ανέδιδε οσμή φορμόλης και ναφθαλίνης, χάνοντας ακόμη και την καταγωγή του. Έκοψε τις ρίζες του με τη Γαλλική Επανάσταση, απ’ όπου διαδόθηκε στην υπόλοιπη Ευρώπη και στη Λατινική Αμερική.
Η εφημερίδα «Révolutions de Paris», περιγράφοντας τον Αύγουστο του 1789 τις ταραχές στις επαρχίες και στο Παρίσι, συνδέει το ψωμί και την ελευθερία με τη μάχη εναντίον της τυραννίας, σύμβολο της οποίας είχε ήδη γίνει η πτώση της Βαστίλης.
Το «Ψωμί-Δουλειά-Λευτεριά» γίνεται σύνθημα του ΚΚΕ του Μεσοπολέμου και ύστερα από πρόταση μελών της ΑντιΕΦΕΕ-ΚΝΕ μετατρέπεται σε «Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία», το οποίο υιοθετούν όλες οι αριστερές παρατάξεις. Γίνεται ένα σύνθημα καθολικό, που μπορούσε να εκπροσωπήσει όλο το φοιτητικό κίνημα, μέχρι να το διαδεχθεί το πολιτικό σύνθημα «Κάτω η χούντα».
Αυτή η μικρή ιστορία του συνθήματος που έχει ταυτιστεί με τη φοιτητική εξέγερση του Νοεμβρίου του 1973 δεν είναι τίποτε άλλο παρά μία ακόμη επιβεβαίωση ότι δυστυχώς πολλές φορές η Αριστερά δεν μπορεί να διαβάσει και να σεβαστεί ούτε τη δική της ιστορία...
