Λαμβάνοντας υπόψη τα πρόσφατα γεγονότα, τα θέματα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής με «παγκόσμιο ενδιαφέρον», όπως η προώθηση της δημοκρατίας και η καταπολέμηση της τρομοκρατίας, δεν έχουν πλέον απήχηση, ακόμη και μεταξύ των υπέρ το δέον πιστών υποστηρικτών των Ηνωμένων Πολιτειών. Από τα θέματα αυτά μένει εκείνο χωρίς το οποίο δεν μπορεί κανείς να ζήσει: ο καθαρό αέρας και το καθαρό νερό.
του Έρολ Ούσερ*
Η ατζέντα για το κλίμα πρόκειται να κυριαρχήσει στην ατζέντα της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ τα επόμενα τέσσερα χρόνια, και ίσως ακόμη και την επόμενη δεκαετία. Η μέτρηση που χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό του ποιος είναι υπέρ και ποιος κατά (η πηγή του κακού) έγκειται στο μέγεθος του αποτυπώματος του άνθρακά τους, το οποίο υπολογίζεται σε τόνους, είτε σε απόλυτους όρους είτε σε κατά κεφαλήν όρους. Από αυτή την άποψη, μπορεί κανείς να αναφερθεί στον πίνακα της «Έκθεσης για το κενό εκπομπών του 2020» του Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον (United Nations Environment Programme – UNEP). Τα γραφήματα δείχνουν ότι η Κίνα είναι ο απόλυτος ηγέτης όσον αφορά την ποσότητα των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου και οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρωπαϊκή Ένωση κατατάσσονται στη δεύτερη και τρίτη θέση αντίστοιχα. Η Ρωσία είναι η πέμπτη. Ωστόσο, στο κατά κεφαλήν γράφημα, η Κίνα κατατάσσεται στην τέταρτη θέση, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία βρίσκονται στην πρώτη και τη δεύτερη θέση, αντίστοιχα, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση στην πέμπτη θέση, πίσω από την Ιαπωνία και την Κίνα.
Δεδομένα για τις έξι μεγαλύτερες χώρες που εκπέμπουν αέρια θερμοκηπίου, εξαιρουμένων των εκπομπών από τη χρήση γης και τις μεταφορές παγκοσμίως, σε απόλυτους όρους (αριστερά) και σε κατά κεφαλήν όρους (δεξιά).
Στο εγγύς μέλλον, αυτοί οι αριθμοί και οι αναλογίες θα μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο προσοχής και διαμάχης για όλη την ανθρωπότητα, αν λάβουμε υπόψη τις διατάξεις και τους στόχους του Σχεδίου Μπάιντεν για μια Επανάσταση για Kαθαρή Eνέργεια και Περιβαλλοντική Δικαιοσύνη.
Στο «Κλιματικό Μανιφέστο» (όπως θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε το εν λόγω έγγραφο), το οποίο δημοσιεύτηκε στον ιστότοπο της προεκλογικής εκστρατείας του 46ου Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, ανακοινώθηκε η πρόθεση να καταρτιστεί μια λίστα με ονόματα «ενόχων κατά του κλίματος». Παρόμοια με την κατάταξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ θα αναλάβει την σύνταξη μιας νέας Παγκόσμιας Έκθεσης για την Αλλαγή του Κλίματος είτε για να καταστήσει τις χώρες υπόλογες σε περίπτωση μη συμμόρφωσης είτε για να τις αναγκάσει να υποβάλουν έκθεσεις ως προς τη συμμόρφωσή τους στη Συμφωνία του Παρισιού, καθώς και για άλλες κινήσεις που υπονομεύουν τις παγκόσμιες κλιματικές λύσεις.
Το γεγονός ότι η ατζέντα για το κλίμα αποτελεί σοβαρό ζήτημα για τον Αμερικανό Πρόεδρο επιβεβαιώνεται από την πρόθεσή του να εγκρίνει το νομοθετικό πακέτο «Επανάσταση για Καθαρή Ενέργεια». Στο κλιματικό αυτό μανιφέστο, η λέξη «επανάσταση» χρησιμοποιείται αρκετά συχνά. Μαζί με την επανάσταση για καθαρή ενέργεια, γίνεται λόγος για επανάσταση για καθαρή οικονομία, σε αντιδιαστολή προς τη βιομηχανική. Τονίστηκε επανειλημμένα ότι είναι απαραίτητο στις ΗΠΑ να διασφαλιστεί πως οι κοινότητες που επηρεάζονται από την κλιματική αλλαγή και τη ρύπανση είναι οι πρώτες που θα επωφεληθούν από την επανάσταση για καθαρή οικονομία. Οι περισσότερο επηρεασμένοι από τη βιομηχανική επανάσταση είναι οι Αφρομερικανοί, οι ισπανικές κοινότητες και οι φτωχοί λευκοί.
Αυτές οι διατάξεις συσχετίζονται με τρία άλλα «σχέδια» που διαμόρφωσαν το πλαίσιο της εκστρατείας του Μπάιντεν: το Σχέδιο Διάσωσης της Αμερικής, το Σχέδιο για τη Μαύρη Αμερική και το Σχέδιο για την Ισπανική Κοινότητα.
Ο Μπάιντεν αναφέρει ότι η επένδυση στην Επανάσταση για Καθαρή Οικονομία θα είναι η μεγαλύτερη επένδυση στην έρευνα και την καινοτομία καθαρής ενέργειας. Σημειώνεται ότι, από την άποψη της αποτελεσματικότητάς της, αυτή μπορεί να συγκριθεί μόνο με δημόσιες επενδύσεις, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στην επιστημονική έρευνα και τη συνεργασία μεταξύ πανεπιστημίων και ιδιωτικών επιχειρήσεων. Ο Μπάιντεν δεσμεύεται να επενδύσει 400 δισεκατομμύρια δολάρια για δέκα χρόνια σε καθαρή ενέργεια και το συγκρίνει με το πρόγραμμα «Apollo», το οποίο έλαβε μόνο το μισό επίπεδο χρηματοδότησης.
Το Σχέδιο Μπάιντεν για μια Επανάσταση για Καθαρή Ενέργεια και Περιβαλλοντική Δικαιοσύνη περιλαμβάνει διατάξεις της ατζέντας της εξωτερικής πολιτικής του νέου Προέδρου στο πεδίο που σχετίζεται με τη συνένωση του υπόλοιπου κόσμου για την καταπολέμηση της κλιματικής απειλής. Ο Αμερικανός πρόεδρος απαιτεί από όλες τις χώρες του κόσμου να συσπειρωθούν γύρω από τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες κατά τη διάρκεια της κυβέρνησης Ομπάμα κινητοποίησαν ολόκληρο τον κόσμο για να επιτύχουν τη συμφωνία για το κλίμα στο Παρίσι το 2015. Μαζί με τη δέσμευση να επιστρέψει στη Συμφωνία του Παρισιού την πρώτη ημέρα της νέας διακυβέρνησης, ο Μπάιντεν τονίζει ότι θα είναι απλά το πρώτο βήμα σε μια σημαντική και διαρκή προσπάθεια για να εκτοξεύσει σε παγκόσμιο επίπεδο τις κλιματικές φιλοδοξίες.
Κατά τις πρώτες 100 μέρες του ως πρόεδρος, ο Μπάιντεν υπόσχεται:
- να συγκαλέσει μια Παγκόσμια Διάσκεψη Κορυφής με τους άμεσα εμπλεκόμενους ηγέτες των μεγαλύτερων χωρών παραγωγής άνθρακα στον κόσμο για να τους μεταπείσει να συμπορευθούν με τις Ηνωμένες Πολιτείες σε πιο φιλόδοξες εθνικές δεσμεύσεις που υπερβαίνουν τις μέχρι πρότινος δεσμεύσεις τους,
- να οδηγήσει τον κόσμο στη σύναψη νομικά δεσμευτικών διεθνών συμφωνιών για τη μείωση εκπομπών στον τομέα της παγκόσμιας ναυτιλίας και αεροπορίας,
- να υιοθετήσει την τροπολογία Kigali στο πρωτόκολλο του Μόντρεαλ, ενισχύοντας την καταπολέμηση των υδροφθορανθράκων, ενός ιδιαίτερα ισχυρού αερίου θερμοκηπίου, το οποίο θα μπορούσε να οδηγήσει σε μείωση της υπερθέρμανσης του πλανήτη κατά 0,5 βαθμούς Κελσίου μέχρι τα μέσα του αιώνα.
Ο Μπάιντεν διακηρύσσει επιπλέον την αρχή ότι η εμπορική πολιτική είναι αδιαχώριστη από τους στόχους των ΗΠΑ για το κλίμα. Ανακοινώνεται ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ θα επιβάλει τέλη προσαρμογής άνθρακα ή ποσοστώσεις σε προϊόντα έντασης άνθρακα από χώρες που δεν πληρούν τις δεσμεύσεις τους για το κλίμα και το περιβάλλον, και οι μελλοντικές εμπορικές συμφωνίες θα εξαρτηθούν από τις δεσμεύσεις των εταίρων να αυξήσουν εθνικά καθορισμένες συνεισφορές βάσει της Συμφωνίας του Παρισιού.
Ο Αμερικανός Πρόεδρος υπόσχεται να μεταρρυθμίσει τα πρότυπα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και των τραπεζών περιφερειακής ανάπτυξης και να συνδέσει τη χρηματοδότηση έργων υποδομής με εκτιμήσεις αποτυπώματος άνθρακα, καθώς και να υποχρεώσει τα αμερικανικά αναπτυξιακά ιδρύματα να «σταματήσουν να χρηματοδοτούν βρώμικη ενέργεια». Σε αυτό το πλαίσιο, ανακοινώνεται η πρόθεση να διασφαλιστεί ότι η Export-Import Bank και η American International Development Finance Corporation (DFC) θα μειώσουν σημαντικά το αποτύπωμα άνθρακα στα χαρτοφυλάκια τους.
Η νέα πρωτοβουλία καθαρής ενέργειας για την εξαγωγή και την κλιματική επένδυση θα παρέχει κίνητρα στις αμερικανικές εταιρείες να φέρουν λύσεις χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στην παγκόσμια αγορά και να ενισχύσουν την παραγωγή και τη δημιουργία θέσεων εργασίας εντός των ΗΠΑ. Η πρωτοβουλία δίνει προτεραιότητα στις εταιρικές σχέσεις με χώρες που έχουν υψηλές δεσμεύσεις βάσει της Συμφωνίας του Παρισιού.
Προσδιορίζοντας τους τρόπους και τα εργαλεία για την καταπολέμηση ενός λαμπρού κλιματικού μέλλοντος, ο Μπάιντεν καθιστά σαφές ποιος θα πρέπει να υποβάλει έκθεση για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων που απορρέουν από τη Συμφωνία του Παρισιού. Ο Αμερικανός Πρόεδρος σκοπεύει να δημιουργήσει ένα «ενωμένο μέτωπο εθνών» για να φέρει την Κίνα προ ευθυνών για τη μη συμμόρφωσή της με τα περιβαλλοντικά πρότυπα σε έργα υποδομής στο πλαίσιο της «Πρωτοβουλίας Ζώνη και Δρόμος».
Όσον αφορά τη Ρωσία, το ενδιαφέρον στρέφεται στις δραστηριότητές της στην Αρκτική. Σε αυτό το πλαίσιο, προτείνεται να χρησιμοποιηθεί το Αρκτικό Συμβούλιο για να επιστήσει την προσοχή στις δραστηριότητες της Ρωσίας στην αρκτική περιοχή και, μαζί με τους εταίρους, να καταστήσει τη Ρωσία υπεύθυνη για οποιεσδήποτε προσπάθειες για την προώθηση της στρατιωτικοποίησης της περιοχής. Προτείνεται να καθιερωθεί ένα παγκόσμιο μορατόριουμ για τις υπεράκτιες γεωτρήσεις στην Αρκτική και να καταστεί το ζήτημα της αλλαγής του κλίματος προτεραιότητα του Αρκτικού Συμβουλίου.
Η αναβίωση του δόγματος Μονρόε σχεδιάζεται μέσω επενδύσεων στην καθαρή ενέργεια και στις βιώσιμες υποδομές για την επίτευξη της καινοτόμου ανάπτυξης που «θα βοηθήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες να επιτύχουν το όραμα του ημισφαιρίου από τον Καναδά μέχρι τη Χιλή ως μιας ασφαλή και δημοκρατική ζώνη».
Σύμφωνα με το σχέδιο Μπάιντεν, η κλιματική αλλαγή θα καταστεί μία από τις κύριες προτεραιότητες της εθνικής ασφάλειας. Για να ανταποκριθεί στους γεωπολιτικούς κινδύνους που θέτει η κλιματική αλλαγή ως «πολλαπλασιαστής απειλών», ο Μπάιντεν σκοπεύει να δώσει εντολή στις εθνικές υπηρεσίες πληροφοριών να εκτιμήσουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην εθνική και οικονομική ασφάλεια, συμπεριλαμβανομένης της λειψυδρίας, των κινδύνων σύγκρουσης, τις επιπτώσεις στην «ευπάθεια» των κρατών, καθώς και τις συνέπειες για την ασφάλεια ενός μεγάλου κύματος μετανάστευσης.
- Ο Γραμματέας Άμυνας και ο Πρόεδρος των Μεγάλων Αρχηγών Προσωπικού θα πρέπει να υποβάλλουν ετησίως έκθεση σχετικά με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής για την ετοιμότητα της άμυνας, τις υποδομές και το τοπίο απειλών, καθώς και σχετικά με τη στρατηγική του Υπουργείου Άμυνας για τη διαχείριση των παραπάνω επιπτώσεων.
- Ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας θα συνεργαστεί με τον Υπουργό Άμυνας, τον Υπουργό Εξωτερικών και άλλους για την ανάπτυξη μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων στην ασφάλεια από την κλιματική αλλαγή.
- Οι ΗΠΑ σχεδιάζουν να επενδύσουν στην ανθεκτικότητα του κλίματος σε στρατιωτικές βάσεις και σε κρίσιμες υποδομές ασφάλειας σε όλη τη χώρα και σε όλο τον κόσμο για να αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο της κλιματικής αλλαγής.
- Οι κίνδυνοι που σχετίζονται με την εθνική ασφάλεια κυμαίνονται από άμεσες απειλές σε φυσικούς στρατιωτικούς πόρους έως πιο έμμεσες συνέπειες, όπως περιφερειακή αποσταθεροποίηση.
- Ο Αρκτικός Ωκεανός θα πρέπει να γίνει πιο προσιτός για το θαλάσσιο εμπόριο και την παραγωγή πετρελαίου/φυσικού αερίου, γεγονός που θα αυξήσει τον κίνδυνο στρατιωτικοποίησης της περιοχής και την επιρροή της Ρωσίας και της Κίνας.
- Η ξηρασία επηρεάζει αρνητικά τις στρατιωτικές επιχειρήσεις, τη μείωση παροχής νερού, την καθυστέρηση των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων και την αύξηση των ασθενειών που σχετίζονται με τη θερμότητα μεταξύ των στρατιωτών.
- Η αλλαγή του κλίματος, όπως υποστηρίζει το σχέδιο, θα αυξήσει το επίπεδο της περιφερειακής αστάθειας. Για παράδειγμα, η άνοδος της θαλάσσιας στάθμης στην ανατολική ακτή της Αφρικής θα μπορούσε να απειλήσει μεγάλες πόλεις και απαιτεί μια πιο επιθετική αντίδραση στις καταστροφές, υποστηριζόμενη από τον στρατό των ΗΠΑ. Επιπλέον, η επιδείνωση των οικονομικών συνθηκών στις περιοχές που επλήγησαν από το κλίμα θα μπορούσε να οδηγήσει σε αυξημένη πειρατεία και τρομοκρατική δραστηριότητα, χρήζοντας μια στρατιωτική αντίδραση από μεριάς των ΗΠΑ.
Και τα τέσσερα σχέδια του Μπάιντεν είναι «οργανικά» αλληλένδετα και αυτό μπορεί να φανεί στο πλαίσιο των κινδύνων για τους οποίους ο Μπάιντεν εφιστά την προσοχή της εκλογικής του βάσης. «Οι έγχρωμοι άνθρωποι» και οι κοινότητες χαμηλού εισοδήματος είναι πιο πιθανό να ζουν σε περιοχές ευάλωτες σε πλημμύρες και άλλα συμβάντα που σχετίζονται με τον καιρό και προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή, όπως αναφέρει ο ίδιος, και η αποτυχία μείωσης των εκπομπών βλάπτει δυσανάλογα τους Αφροαμερικανούς και τους ισπανόφωνους, οι οποίοι είναι 37% περισσότερο εκτεθειμένοι στο διοξείδιο του αζώτου (τοξικός ρύπος) σε σύγκριση με τους μη-ισπανόφωνους λευκούς.
Λαμβάνοντας υπόψη τα πρόσφατα γεγονότα, τα θέματα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής με «παγκόσμιο ενδιαφέρον», όπως η προώθηση της δημοκρατίας και η καταπολέμηση της τρομοκρατίας, δεν έχουν πλέον απήχηση, ακόμη και μεταξύ των υπέρ το δέον πιστών υποστηρικτών των Ηνωμένων Πολιτειών. Από τα θέματα αυτά μένει εκείνο χωρίς το οποίο δεν μπορεί κανείς να ζήσει: ο καθαρό αέρας και το καθαρό νερό..
Θα ήθελα να ολοκληρώσω με το ακόλουθο απόσπασμα από το άρθρο «What Donald Trump and Dick Cheney Got Wrong About America» από το τεύχος Ιανουαρίου του 2019 του περιοδικού «The Atlantic»:
Όταν ήμουν σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Τζο Μπάιντεν, πραγματοποιήσαμε μια επίσκεψη στον Lee Kuan Yew, τον πρώην πρωθυπουργό της Σιγκαπούρης, ο οποίος εξέφρασε το θαυμασμό του για το φημισμένο «μαύρο κουτί» της Αμερικής.
«Το μαύρο κουτί;» ρώτησε ο Μπάιντεν.
«Ξέρετε, το μαύρο κουτί που έχουν θάψει οι Αμερικανοί και περιέχει το μυστικό για το πώς μπορούν να επινοούν συνεχώς τον εαυτό τους». Πρέπει να βρούμε και να ξεκλειδώσουμε αυτό το μαύρο κουτί.
Με αυτά τα λόγια, ο Τζέικ Σάλλιβαν, σήμερα σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Προέδρου, ολοκλήρωσε ένα Άρθρο το οποίο μπορεί να ονομαστεί προγραμματικό, όπου η λέξη «κλίμα» αναφέρεται αρκετά συχνά και ο Τραμπ εγκαλείται για την απόφασή του να αποσυρθεί από τη Συμφωνία του Παρισιού.
Το μαύρο κουτί είναι πλέον ανοιχτό.
*O Έρολ Ούσερ (Erol User) είναι πρόεδρος και CEO της USER HOLDİNG. Επιχειρηματίας και φιλάνθρωπος, πρόκειται έναν από τους καινοτόμους παίκτες της επιχειρηματικής τουρκικής σκηνής. Η USER HOLDİNG είναι επενδυτική τραπεζική εταιρεία που προσφέρει συμβουλευτικές υπηρεσίες τόσο σε τουρκικές όσο και διεθνείς εταιρείες.
