Σε μια ευρωπαϊκή πλατεία, μια φάτνη στήνεται χωρίς πρόσωπα. Και κάπως έτσι, ένα σύμβολο που υποτίθεται ότι μιλά για τη γέννηση, τη ζωή και την ανθρώπινη παρουσία καταλήγει άδειο.
Την ίδια στιγμή που σβήνουμε πρόσωπα από σύμβολα, ζούμε σε μια Ευρώπη που μετράει νεκρούς από τρομοκρατικά χτυπήματα και που βλέπει τον φανατισμό να επιστρέφει σε παλιά μίση. Κι όμως, αντί να υπερασπιστούμε τις αξίες, επιλέγουμε τη σιωπή. Σαν να πιστεύουμε ότι αν γίνουμε λιγότερο ορατοί, θα γίνουμε και λιγότερο στόχος.
Και δεν είναι η πολυμορφία το ζήτημα. Η Ευρώπη υπήρξε πάντοτε πολυφωνική, αντιφατική, γεμάτη συγκρούσεις και συνθέσεις. Το πρόβλημα είναι ο φόβος. Ο φόβος να αναγνωρίσει τις ρίζες της χωρίς απολογητικό τόνο. Ο φόβος να υπερασπιστεί τον πολιτισμικό της πυρήνα χωρίς να κατηγορηθεί για αποκλεισμό. Ο φόβος, τελικά, να σταθεί όρθια ως αυτό που είναι.
Στο όνομα μιας αόριστης ουδετερότητας, αφαιρούμε πρόσωπα, έννοιες και ιστορικά συμφραζόμενα. Αλλά η ουδετερότητα δεν είναι αρετή, όταν μέσω αυτής αφήνουμε χώρο στους πιο ακραίους, στους πιο θορυβώδεις, στους λιγότερο δημοκρατικούς.
Επίσης, η ταυτότητα δεν είναι φυλακή και δεν σημαίνει «αποκλείω», σημαίνει «ξέρω από πού μιλάω». Και μόνο όποιος έχει συνείδηση του εαυτού του μπορεί πραγματικά να συνομιλήσει ισότιμα με τον Άλλο. Χωρίς αυτό, η ένταξη γίνεται επιφανειακή και ο διάλογος κενός.
Η Ευρώπη σήμερα μοιάζει να πιστεύει ότι για να είναι σύγχρονη πρέπει να αποστασιοποιηθεί από το παρελθόν της. Ότι για να είναι συμπεριληπτική πρέπει να αποχρωματίσει τον εαυτό της. Όμως οι κοινωνίες δεν λειτουργούν έτσι. Δεν εμπνέεις όταν κρύβεσαι. Δεν πείθεις όταν διστάζεις. Και δεν ενώνεις όταν δεν έχεις τίποτα συγκεκριμένο να μοιραστείς.
Και το στοίχημα σε όλο αυτό δεν είναι να επιστρέψουμε σε μια αυτάρεσκη, κλειστή Ευρώπη. Είναι να αποφύγουμε μια Ευρώπη φοβισμένη, άτολμη, χωρίς φωνή. Μια Ευρώπη που μιλά μόνο με γενικόλογες διακηρύξεις και αποφεύγει τη σύγκρουση με τον ίδιο της τον εαυτό.
Γιατί στο τέλος, το ερώτημα δεν είναι αν θα προσβληθεί κάποιος, αλλά αν μια ήπειρος μπορεί να επιβιώσει πολιτισμικά χωρίς να ξέρει και χωρίς να τολμά να πει...ποια είναι!
