Ο σεισμός είναι μία από τις πιο καταστρεπτικές δυνάμεις της φύσης. Τις περισσότερες φορές έρχεται χωρίς προειδοποίηση και έχει τη δυνατότητα να προκαλέσει ανυπολόγιστες ζημιές σε λίγα δευτερόλεπτα.
Άνθρωποι χάνονται, ολόκληρα χωριά καταπλακώνονται, το φυσικό περιβάλλον μεταβάλλεται και οι σεισμοπαθείς μένουν αντιμέτωποι με τα συντρίμμια και τις ανθρώπινες απώλειες.
Η σεισμική δραστηριότητα στην Ελλάδα οριοθετείται από το λεγόμενο «ελληνικό τόξο» που εκτείνεται από τα νησιά του Ιονίου, περνά στα νότια της Πελοποννήσου και μέσω της Κρήτης και της Καρπάθου καταλήγει στη Ρόδο και τη νοτιοδυτική Τουρκία.
Η ιστορία των σεισμών στην Ελλάδα πηγαίνει πολύ βαθιά στο παρελθόν.
Υπάρχουν γραπτές πηγές που ξεκινούν από τον Ηρόδοτο, τον πατέρα της ιστορίας, και μετά καταλήγουν στα νεότερα χρόνια, οπότε άρχισε η καταγραφή των σεισμών γύρω στα 1900.
Ο μεγαλύτερος σεισμός που έχει καταγραφεί στην Ελλάδα είχε μέγεθος περίπου 8,5 Ρίχτερ και σημειώθηκε στις 21 Ιουλίου του 365 μ.Χ. στη Δυτική Κρήτη, όπου η παράκτια ζώνη ανασηκώθηκε κατά 6,5 μέτρα!
Ταυτόχρονα, ένα θηριώδες τσουνάμι κατέκλυσε ολόκληρη τη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου. Επανάληψη του φαινομένου καταγράφηκε στις 8 Αυγούστου του 1303, με τη διαφορά ότι αυτήν τη φορά ο σεισμός έγινε στην ανατολική πλευρά της Κρήτης.
Ο αμέσως επόμενος σε μέγεθος σεισμός καταγράφεται στις 12 Οκτωβρίου του 1856 με μέγεθος 8,2 Ρίχτερ και έπληξε κυρίως τη Ρόδο, την Κρήτη και άλλα νησιά του Αιγαίου, προκαλώντας εκτεταμένες καταστροφές και απώλειες. Με 618 θανάτους, παραμένει ο ισχυρότερος σεισμός που έχει καταγραφεί ποτέ στην περιοχή της Μεσογείου.
Επιπλέον, ο σεισμός προκάλεσε εκτεταμένες ζημιές στην Κάσο (3 χωριά υπέστησαν σοβαρές βλάβες), καθώς και στα νησιά Σύμη, Καστελόριζο, Αμοργό, ακόμα και στην Κύπρο.
Ο φονικός σεισμός της Χίου
Ο σεισμός που έπληξε τη Χίο στις 22 Μαρτίου και 3 Απριλίου του 1881, έμεινε γνωστός ως ο «Χαλασμός» ή η «Καταστροφή» και θεωρείται ο πλέον πολύνεκρος σεισμός στην Ελλάδα, με πάνω από 4.000 νεκρούς και περισσότερους από 7.000 τραυματίες.
Ο σεισμός είχε μέγεθος 6,5 μονάδες της κλίμακας Ρίχτερ και το επίκεντρό του ήταν σε απόσταση περίπου 15 χιλιομέτρων νότια από την πόλη της Χίου.
Ο κύριος σεισμός κατέστρεψε τα 3/4 του νησιού, το έδαφος της παραλίας βυθίστηκε κατά 80 εκατοστά ενώ σε κάποια μέρη παρατηρήθηκε και κάθετη μετατόπιση έως 2,5 μέτρα.
Το τσουνάμι της Αμοργού
Ο σεισμός της Αμοργού στις 9 Ιουλίου του 1956 είχε μέγεθος 7,7 Ρίχτερ, το επίκεντρό του ήταν στα νότια του νησιού της Αμοργού στο Αιγαίο Πέλαγος και σημειώθηκε 13 λεπτά μετά από έναν σεισμό μεγέθους 7,2 ρίχτερ κοντά στη Σαντορίνη.
Η ένταση του σεισμού ήταν τόσο μεγάλη που δημιούργησε ένα μεγάλο τσουνάμι με μέγιστο ύψος 30 μέτρα, λόγω μιας υποθαλάσσιας κατολίσθησης. Τα μεγάλα κύματα έπληξαν τα λιμάνια των νησιών Καλύμνου, Λέρου και Πάρου με τραγικό απολογισμό 53 νεκρούς και περίπου 100 τραυματίες.
Ένα πολύ σοβαρό σεισμικό συμβάν στην Ελλάδα τα τελευταία εκατό χρόνια είναι ο σεισμός μεγέθους 7,2 Ρίχτερ που έγινε στις 12 Αυγούστου 1953 στην Κεφαλλονιά.
Προκάλεσε τεράστιες υλικές καταστροφές κυρίως στην Κεφαλονιά, Ζάκυνθο και Ιθάκη με αποτέλεσμα να σκοτωθούν 476 άνθρωποι και να τραυματιστούν άλλοι 2.412. Σε σύνολο 33.000 σπιτιών που υπήρχαν τότε στα νησιά αυτά, υπήρξαν 27.659 καταρρεύσεις, σοβαρές ζημιές σε 2.780 σπίτια και ελαφρές σε 2.394 σπίτια.
Πάρνηθα 1999: Όταν ο Εγκέλαδος σκόρπισε τον θάνατο
Η Αθήνα βίωσε τον μεγάλο εφιάλτη στις 7 Σεπτεμβρίου του 1999. Το ρήγμα της Πάρνηθας «ξύπνησε» και τα 5,9 Ρίχτερ ήταν ικανά για να προκαλέσουν τεράστιες ζημιές και συνολικά 143 άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους.
Η απόσταση που χώριζε το κέντρο της Αθήνας από το επίκεντρο ήταν μόλις 18 χιλιόμετρα και σε συνδυασμό με το μικρό εστιακό βάθος προκάλεσαν τον όλεθρο.
Περίπου 10 χρόνια αργότερα διαπιστώθηκε πως τέσσερα λεπτά πριν από τις 3 το μεσημέρι στην Πάρνηθα, έγιναν δύο σεισμοί μεγέθους 5,8 και 5,5 Ρίχτερ με διαφορά 3,5 δευτερολέπτων.
Τα θύματα προήλθαν από καταρρεύσεις κτηρίων, με την πιο χαρακτηριστική περίπτωση να είναι εκείνη της Ρικομέξ στο Μενίδι, όπου εκεί βρήκαν τραγικό θάνατο 39 ψυχές. Όσο για το κόστος των ζημιών, υπολογίζεται πως έφτασε τα 3 δισεκατομμύρια ευρώ.
Οι κυριότεροι σεισμοί κοντά στην Αθήνα
427 π.X.: Ισχυρός σεισμός έγινε αισθητός στην Αθήνα, Εύβοια, Βοιωτία και μερικώς στον Ορχομενό. Κατά τις αναφορές του Θουκυδίδη, η πιθανή εστία ήταν η Αταλάντη.
426 π.X.: Το καλοκαίρι του έτους αυτού, από ισχυρό σεισμό στην ευρεία περιοχή της Αταλάντης, μετατοπίστηκε η βορειο-ανατολική γωνία του Παρθενώνα.
420 π.X.: Το καλοκαίρι του έτους αυτού, σεισμική δόνηση έγινε αισθητή στην Αθήνα.
3-9-1705: Στην Αθήνα έγινε αισθητή σεισμική δόνηση που προερχόταν από την περιοχή ανάμεσα στον Ωρωπό και στις Πλαταιές, γύρω στα 30 χιλιόμετρα από την Αθήνα.
13-6-1785: Σεισμική δόνηση με επίκεντρο τον Ωρωπό, 35 χιλιόμετρα βόρεια της Αθήνας.
17-9-1805 ή 17-11-1805: Σεισμική δόνηση έγινε αισθητή τις νυχτερινές ώρες στην Αθήνα.
8-8-1853: Στην Αθήνα έγινε αισθητός σεισμός, πιθανόν 6 Ρίχτερ.
17-1-1874: Το πρωί έγινε σεισμική δόνηση που πιθανόν είχε επίκεντρο την Αθήνα.
24-2-1981: Αισθητή ισχυρή σεισμική δόνηση 6,8 Ρίχτερ με επίκεντρο τις Αλκυονίδες, 77 χιλιόμετρα από την Αθήνα. Μετά 6 ώρες σημειώθηκε μετασεισμός 6,4 Ρίχτερ στα 60 χιλιόμετρα από την Αθήνα.
7-9-1999: Αισθητή ισχυρή σεισμική δόνηση 5,9 Ρίχτερ με επίκεντρο την Πάρνηθα προκάλεσε τον θάνατο περίπου 140 ατόμων καθώς και πολλές καταρρεύσεις κτηρίων.
Με πληροφορίες από seismoi-online.gr, earthquakes.gr, «Οι σεισμοί της Ελλάδας», Παπαζάχος Β. & Παπαζάχος Κ. (2003)
