Ο Πίρι Ρέις υπήρξε μια από τις πιο εμβληματικές μορφές της οθωμανικής ναυτικής και χαρτογραφικής παράδοσης. Γεννημένος γύρω στο 1470 στην περιοχή της Γκάλιπολι (Gelibolu), ήταν ανιψιός του διάσημου ναυάρχου Κεμάλ Ρέις και αφοσιώθηκε στη ναυτιλία και τη χαρτογραφία. Το πιο διάσημο έργο του είναι ο χάρτης του κόσμου που σχεδίασε το 1513, ο οποίος ανακαλύφθηκε το 1929 στην Πόλη Τοπκαπί της Κωνσταντινούπολης και προκάλεσε παγκόσμιο ενδιαφέρον για την ακρίβεια και την έκτασή του.
Ωστόσο, το όνομα του Πίρι Ρέις δεν περιορίζεται μόνο στην ιστορία της ναυτιλίας και της χαρτογραφίας. Το 1987, το τουρκικό ωκεανογραφικό σκάφος που φέρει το όνομά του έγινε το επίκεντρο μιας σοβαρής κρίσης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
Η Κρίση του 1987: Το Πίρι Ρέις και οι Εντάσεις στο Αιγαίο
Τον Μάρτιο του 1987, η Τουρκία εξέδωσε NAVTEX (Navigational Telex) για το σκάφος Πίρι Ρέις, ανακοινώνοντας ότι θα πραγματοποιήσει σεισμικές έρευνες στην περιοχή του Βόρειου Αιγαίου, κοντά στη Θάσο. Η περιοχή αυτή θεωρείται από την Ελλάδα ως τμήμα της υφαλοκρηπίδας της, αν και δεν είχε ακόμη οριοθετηθεί επίσημα. Η ανακοίνωση αυτή προκάλεσε έντονες αντιδράσεις στην Αθήνα, η οποία θεώρησε την ενέργεια ως παραβίαση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων.
Η ελληνική κυβέρνηση, υπό τον Ανδρέα Παπανδρέου, αντέδρασε άμεσα, θέτοντας τις ένοπλες δυνάμεις σε κατάσταση συναγερμού και εκδίδοντας NAVTEX για να δεσμεύσει περιοχές του Αιγαίου για στρατιωτικές ασκήσεις. Η ένταση κορυφώθηκε όταν ο τότε πρωθυπουργός της Τουρκίας, Τουργκούτ Οζάλ, δήλωσε ότι οποιαδήποτε ελληνική παρέμβαση στο Πίρι Ρέις θα αντιμετωπιζόταν με αντίστοιχη ενέργεια από την Τουρκία, υπονοώντας την πιθανότητα πολεμικής σύρραξης.
Η διεθνής κοινότητα, και ιδιαίτερα οι Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ, αντέδρασαν άμεσα, καλώντας και τις δύο χώρες να αποφύγουν τη χρήση βίας και να επιλύσουν τη διαφορά μέσω διαλόγου. Τελικά, η κρίση αποκλιμακώθηκε χωρίς να οδηγηθεί σε ένοπλη σύρραξη, αλλά άφησε ανεπίλυτο το ζήτημα της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο.
Ο Ρόλος του Πίρι Ρέις στη Σύγχρονη Ελληνοτουρκική Πολιτική
Από το 1987 μέχρι σήμερα, το σκάφος Πίρι Ρέις έχει χρησιμοποιηθεί επανειλημμένα από την Τουρκία για σεισμικές έρευνες στην περιοχή του Αιγαίου, προκαλώντας συχνά εντάσεις με την Ελλάδα. Παρά το γεγονός ότι το σκάφος είναι σχετικά μικρό και παλαιό, η παρουσία του στο Αιγαίο συνεχίζει να θεωρείται από την Ελλάδα ως αμφισβήτηση της κυριαρχίας της στην περιοχή.
Η τελευταία NAVTEX που εξέδωσε η Τουρκία για το Πίρι Ρέις, τον Οκτώβριο του 2025, καλύπτει εκτεταμένη περιοχή του Κεντρικού Αιγαίου, συμπεριλαμβανομένων περιοχών που η Ελλάδα θεωρεί ως τμήμα της υφαλοκρηπίδας της. Η ελληνική αντίδραση ήταν άμεση, με την έκδοση δικής της NAVTEX για να δεσμεύσει περιοχές για στρατιωτικές ασκήσεις, υπενθυμίζοντας τη συνεχιζόμενη διαφορά σχετικά με την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και την έκδοση NAVTEX στην περιοχή.
Ο Πίρι Ρέις, αν και ιστορικά γνωστός για τα ναυτικά και χαρτογραφικά του επιτεύγματα, έχει συνδεθεί με σύγχρονες πολιτικές εντάσεις στο Αιγαίο. Η χρήση του ονόματός του για το τουρκικό ωκεανογραφικό σκάφος υπογραμμίζει τη συνεχιζόμενη σημασία της ναυτιλίας και των θαλάσσιων δικαιωμάτων στην περιοχή.
Η διαφορά για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας παραμένει άλυτη, με το Πίρι Ρέις να συνεχίζει να αποτελεί σύμβολο των εντάσεων και των προκλήσεων που χαρακτηρίζουν τις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
