Παρότι ο Κάθετος Διάδρομος Φυσικού Αερίου (Vertical Gas Corridor – VGC) ήταν μέχρι πρόσφατα μια έννοια σχετικώς άγνωστη στα ελληνικά πράγματα, τις τελευταίες ημέρες κατέκλυσε τα μέσα ενημέρωσης. Αφορμή ο ρόλος της Ελλάδας στην ενεργειακή πρωτοβουλία αλλά και η σύνοδος του P-TEC που πραγματοποιείται στις 6 και 7 Νοεμβρίου στην Αθήνα. Δύο ακόμη γεγονότα με ελληνική συμμετοχή και διεθνή διάσταση λειτουργούν συμπληρωματικά προς αυτήν την κατεύθυνση.
Τι είναι ο Κάθετος Διάδρομος; Ένας ενεργειακός διάδρομος που συνδέει Ελλάδα-Βουλγαρία-Ρουμανία-Μολδαβία-Ουκρανία και τους Διαχειριστές Συστημάτων Μεταφοράς (TSOs) τους, ήτοι ΔΕΣΦΑ (Ελλάδα), ICGB AD (Ελλάδα-Βουλγαρία), Bulgartransgaz (Βουλγαρία), Transgaz (Ρουμανία), VestMoldTransgaz (Μολδαβία), GTSOU (Ουκρανία). Ουσιαστικά, πρόκειται για μια ενιαία αλυσίδα αγωγών και διασυνδέσεων φυσικού αερίου μεταξύ των χωρών και των διαχειριστών τους. Στην πρωτοβουλία αναμένεται να ενταχθούν, επίσης, η Σλοβακία (Eustream) και η Ουγγαρία (FGSZ).
Γιατί είναι σημαντικός ο Κάθετος; Διότι έχει κομβικό ρόλο στην απεξάρτηση της (Ανατολικής) Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο, τις εισαγωγές του οποίου η ΕΕ έχει αποφασίσει να διακόψει έως το τέλος του 2027. Εδώ υπεισέρχονται οι ΗΠΑ, οι οποίες επιδιώκουν να αξιοποιήσουν τον Κάθετο τόσο για οικονομικούς όσο και για γεωπολιτικούς λόγους, προμηθεύοντας τη Γηραιά Ήπειρο με αμερικανικό υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG).
Πώς θα γίνει αυτό; Μέσω των ελληνικών υποδομών και, συγκεκριμένα, μέσω των εγκαταστάσεων της Ρεβυθούσσας και της Αλεξανδρούπολης. Χθες, ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρος Παπασταύρου υπογράμμισε ότι η κυβέρνηση εξετάζει τη δημιουργία και τρίτου σταθμού αποθήκευσης και επαναεριοποίησης φυσικού αερίου.
Ένα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο Κάθετος Διάδρομος είναι ότι απαιτεί συντονισμένες συμφωνίες μεταξύ των Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς. Ωστόσο, κάθε χώρα κατά μήκος του διαδρόμου –στην επικράτεια της οποίας αυτός διέρχεται– χρεώνει ένα τέλος μεταφοράς. Για αυτό οι διαχειριστές και οι ρυθμιστικές αρχές των χωρών αποφάσισαν από το περασμένο θέρος να μειώσουν σημαντικά τα τέλη, σε μια προσπάθεια εναρμόνισης των μεταξύ τους τιμών.
Ταυτόχρονα, υπάρχουν χώρες όπως η Πολωνία, που θεωρούν ακριβό το αμερικανικό LNG, και άλλες, όπως η Γερμανία, που αντιστρατεύονται τον Κάθετο Διάδρομο. Η Γερμανία διαθέτει ήδη χερσαίες και πλωτές εγκαταστάσεις αποθήκευσης και επαναεριοποίησης φυσικού αερίου (Wilhelmshaven και Brunsbüttel είναι ήδη λειτουργικές, ενώ προετοιμάζεται το Wilhelmshaven 2), ώστε, εκτός από τις εσωτερικές της ανάγκες, να μπορέσει να προμηθεύσει και γειτονικές χώρες.
Σύμφωνα με αρμόδιους αξιωματούχους, όσον αφορά το ζήτημα της τιμής, εάν η Ουκρανία –στην οποία καταλήγει ο Διάδρομος και η οποία διαθέτει τις μεγαλύτερες δυνατότητες αποθήκευσης φυσικού αερίου στην Ευρώπη– δει τις αποθήκες αυτές να αναγνωρίζονται από την ΕΕ ως στρατηγικά αποθέματα, τότε η διαδρομή του Καθέτου θα θεωρείται ενιαία, άρα θα μπορεί να επιβληθεί ενιαίο τέλος από την Ένωση.
Οπωσδήποτε, ο Κάθετος Διάδρομος θα βρεθεί στο επίκεντρο της έκτης συνάντησης της Σύμπραξης για τη Διατλαντική Ενεργειακή Συνεργασία (P-TEC). Εκεί, εκτός από τον κ. Παπασταύρου, θα μετέχουν ο Αμερικανός υπουργός Ενέργειας Κρις Ράιτ και ο Αμερικανός υπουργός Εσωτερικών Νταγκ Μπέργκαμ, αντιπρόεδρος και πρόεδρος, αντίστοιχα, του Εθνικού Συμβουλίου Ενεργειακής Κυριαρχίας (National Energy Dominance Council).
Ακόμη, θα συμμετάσχουν οι υπουργοί Ενέργειας των χωρών που συνδέονται μέσω της συγκεκριμένης ενεργειακής πρωτοβουλίας καθώς και άλλοι υπουργοί Ενέργειας ευρωπαϊκών χωρών, υψηλόβαθμα στελέχη ενεργειακών κολοσσών όπως οι Chevron και ExxonMobil, αλλά και στελέχη των Google και Amazon.
Σύμφωνα με τον κ. Παπασταύρου (ERTNEWS), στο πλαίσιο του συνεδρίου θα υπογραφούν σημαντικές ελληνοαμερικανικές συμφωνίες στον τομέα της ενέργειας.Τόσο οι σημαντικές παρουσίες στο P-TEC όσο και η έντονη όχληση που προκλήθηκε με αναφορές ότι η Ελλάδα επιχειρεί «να αποκλείσει την Τουρκία από τα ενεργειακά της περιοχής μέσω του Παπασταύρου» μαρτυρούν τη σημασία της συνόδου αλλά και της ελληνοαμερικανικής ενεργειακής σύμπραξης.
ReBuild Ukraine
Στη συνέχεια, ο Κάθετος Διάδρομος αναμένεται να παρουσιαστεί ως έργο-σύμβολο περιφερειακής συνεργασίας στο συνέδριο ReBuild Ukraine, που πραγματοποιείται στις 13 και 14 Νοεμβρίου στη Βαρσοβία. Στο συνέδριο θα υπάρχει ελληνικό περίπτερο με συμμετοχή κορυφαίων εταιρειών, όπως η ΓΕΚ Τέρνα, η METLEN κ.ά., ενώ παρών θα είναι ο αρμόδιος για την Οικονομική Διπλωματία υφυπουργός Εξωτερικών, Χάρης Θεοχάρης.
Ελληνοουκρανικές σχέσεις, Ζελένσκι
Ο κρίσιμος ρόλος της Αθήνας ως πύλης εισόδου στον Κάθετο επηρεάζει άμεσα τη σχέση της με την Ουκρανία. Σύμφωνα με διπλωματικούς αξιωματούχους, ο ρόλος της Ελλάδας ως ενεργειακού κόμβου συνδέεται άμεσα τόσο με την ανθεκτικότητα και την ενίσχυση της ενεργειακής ανεξαρτησίας της Ουκρανίας όσο και με το project της ανοικοδόμησής της.
Υπ’ αυτό το πρίσμα, προσλαμβάνει μεγάλη σημασία η ενδεχόμενη επίσκεψη του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι στην Αθήνα, για την οποία έγραψε πρώτο «Το Μανιφέστο» στις 31 Οκτωβρίου. Κατά έγκυρες πληροφορίες, η επίσκεψη προσανατολίζεται για τα μέσα Νοεμβρίου, με τις αρμόδιες πηγές και στις δύο πρωτεύουσες να μη δίνουν οριστική ημερομηνία για λόγους ασφαλείας.
