Grand Prix της Ίμολα (για την ακρίβεια, Emilia-Romagna Grand Prix, όπως καθιερώθηκε να ονομάζεται από το 2020 και μετά που η συγκεκριμένη πίστα επέστρεψε στο καλεντάρι της Formula 1) τον εφετινό Μάιο. Το μυαλό μου ταξιδεύει αναπόφευκτα σε εκείνον τον μοιραίο αγώνα, στην ίδια πίστα, το 1994. Ήταν το χειρότερο αγωνιστικό τριήμερο που γνώρισε ο κόσμος της Formula 1.
Τότε, 31 χρόνια πριν, έχασε τη ζωή του, εκτός από τον Άιρτον Σένα, και ο Αυστριακός Ρόλαντ Ράτζενμπεργκερ. Επίσης, τραυματίστηκε σοβαρά και ο επίσης Βραζιλιάνος Ρούμπενς Μπαρικέλο.
Τον περασμένο Δεκέμβριο, επισκεπτόμενος το Σάο Πάολο της Βραζιλίας, πήγα στο χάλκινο μνημείο του Σένα. Πρόκειται για ένα αφαιρετικής εμπνεύσεως γλυπτό που αναπαριστά όχι τον θρυλικό πιλότο, αλλά το cockpit του μονοθεσίου του.
Μέσα σε αυτό, ένα χάλκινο χέρι υψώνεται θριαμβευτικά. Ο ίδιος δεν διακρίνεται, όπως λείπει και το υπόλοιπο αυτοκίνητο. Πρόκειται για μια ευθεία παραπομπή στην τελευταία, μοιραία, πρόσκρουση του Άιρτον. Το, επίσης μεταλλικά σμιλεμένο, κράνος του είναι τοποθετημένο σε ένα τσιμεντένιο βάθρο αρκετά μπροστά.
«Αυτό το ελλείπον σώμα του θρυλικού πιλότου της F1 μοιάζει να δηλώνει πως το ατύχημα της Πρωτομαγιάς του 1994 δεν συνέβη ποτέ· λες και το μονοθέσιό του δεν καταστράφηκε ποτέ στη —έκτοτε— στοιχειωμένη στροφή Ταμπουρέλο, που στα Ιταλικά σημαίνει "ντέφι"· λες και ο Σένα δεν πέθανε πριν από 31 χρόνια στην Ίμολα.»
Απλά, μπήκε σε μια μεταλλική χρονοκάψουλα. Αυτήν που ο γλύπτης απεικονίζει, ελλειπτικά, στο βάθος. Ταξίδεψε με αυτήν, προστατεύοντας τη νεότητά του, στη μνήμη και τη σκέψη κάθε προσκυνητή που επισκέπτεται το μνημείο του.
Και, όπως εμείς ταξιδεύουμε κάθε φορά στο θρυλικό του παρελθόν, έτσι κι εκείνος ταξιδεύει ανάστροφα στο μέλλον. Αφήνει πίσω του τη συντριμμένη από τον τραγικό καιρό χρονοκάψουλα του τελευταίου αγωνιστικού αυτοκινήτου του.
Βγάζει το κράνος του, σαν ένας παράξενος κοσμοναύτης κάποιου μακρινού πλανήτη της χαρισματικότητας και της τραγωδίας. Το ακουμπάει στον βωμό που του έχει υψώσει η μνήμη των θαυμαστών του. Περπατά στους δρόμους του αγαπημένου του Σάο Πάολο, σαν ένας από εμάς… ανώνυμος. Μήπως και έτσι ξεγελάσει τη μοίρα του θανάτου.
Το χέρι, το σύμβολο, η σημαία
Στο βάθος, το χάλκινο χέρι του — άψυχη, μεταλλική προέκταση του θρυμματισμένου αυτοκινήτου του —, σε μια επίκτητη αναστροφή της σχεδόν γονιδιακής σχέσης που επέβαλλε η χαρισματικότητά του, η οποία μετέτρεπε τα μηχανικά μέρη των αγωνιστικών του αυτοκινήτων σε ζωντανές προεκτάσεις του μυαλού του, μας χαιρετά εν θριάμβω,» κουνώντας μια αόρατη αυστριακή σημαία. Αυτή τη σημαία που ανασύρθηκε, ξέπνοη και εκείνη, από το μονοθέσιό του, την αποφράδα Πρωτομαγιά του 1994. Ο Άιρτον σχεδίαζε να την ανεμίσει στον ουρανό της Ίμολα, την ώρα που θα τερμάτιζε πρώτος. Θα τιμούσε τον αδικοσκοτωμένο στα δοκιμαστικά του ίδιου αγώνα, Αυστριακό οδηγό Ρόλαντ Ράτζενμπεργκερ.
Είναι το ίδιο χέρι που, όταν κινήθηκε σπασμωδικά τις πρώτες στιγμές μετά το ατύχημα, έδωσε στους Ιταλούς και Βραζιλιάνους σχολιαστές και σε πολλούς από τα εκατομμύρια των τηλεθεατών την ψευδαίσθηση πως ο Σένα ήταν ζωντανός. Μας χαιρετούσε και μας καθησύχαζε. Ένας Βραζιλιάνος οδηγός, μέσα σε ένα αγγλικό — όπως ήταν η Williams — αυτοκίνητο. Έτρεχε με γαλλικό (Renault) κινητήρα, στην Ιταλία. Σε ένα Grand Prix που, αν και γινόταν στην Ίμολα, σφετεριζόταν τότε τον τίτλο του γειτονικού κρατιδίου του San Marino (για να μην έχει διπλοεγγεγραμμένο αγώνα η Ιταλία). Ο οποίος, στο τέλος, αν κέρδιζε, θα ανεμίσει θριαμβευτικά μια αυστριακή σημαία. Όπως στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Μάικλ Οντάλτζε, Ο Άγγλος Ασθενής, ήταν ένας Ούγγρος Κόμης που συνετρίβη πετώντας στην Αίγυπτο, με ένα αγγλικό αεροπλάνο, με γερμανικά καύσιμα.
Αυτό το χέρι σμίλεψε αιώνια υψωμένο σε έναν πανηγυρισμό καθησυχαστικής έντασης ο γλύπτης του μνημείου. Δημιουργώντας — ουσιαστικά — ένα χάλκινο κενοτάφιο ενός ξεχωριστού ανθρώπου που πάσχιζε να ξεφύγει από τον διωγμό του εαυτού του και του Αυτοκράτορα Θανάτου.
Όπως ο Άγιος Μαρίνος, ένας Χριστιανός λιθόξοος από την Αδριατική, ίδρυσε έναν οικισμό που αργότερα εξελίχθηκε στο κρατίδιο που πήρε το όνομά του, καθώς προσπαθούσε να ξεφύγει από τον διωγμό του Διοκλητιανού. Ένα κρατίδιο που μετά έδωσε το όνομά του στο Grand Prix του San Marino.
«Αύρτον, σ’ ένα αχνό κούνημα του χεριού σου,
εκεί που ο πόνος μπερδευόταν με το φως,
κατάλαβα πως ακόμα ήσουν εδώ.»
Όπως απάντησε — έστω και παρερμηνεύοντας κάποιες από τις απορίες μου για την Πρωτομαγιά του 1994 — η Τεχνητή Νοημοσύνη…
Χρίστος Χ. Λιάπης MD, MSc, PhD
Επικ. Καθηγητής Ψυχιατρικής Δ.Π.Θ.
Αναπλ. Πρόεδρος ΕΟΠΑΕ
