Η πιθανότητα σταδιακής απομάκρυνσης των Ηνωμένων Πολιτειών από τη Βορειοατλαντική Συμμαχία δημιουργεί ανησυχίες και προκλήσεις για την Ευρώπη. Οι πρόσφατες δηλώσεις του Ντόναλντ Τραμπ, τόσο κατά τη διάρκεια της πρώτης του θητείας όσο και στις επόμενες παρεμβάσεις του, δείχνουν μια στροφή των ΗΠΑ προς μια πιο εσωστρεφή πολιτική, επισημαίνοντας ότι η αμερικανική στρατιωτική παρουσία δεν θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Αυτό φέρνει στο προσκήνιο το κρίσιμο ερώτημα: μπορεί η Ευρώπη να διαχειριστεί την ασφάλειά της ανεξάρτητα;
Οικονομικές απαιτήσεις και διαθέσιμα κονδύλια
Ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια για τη συγκρότηση ενός πλήρως αυτοδύναμου ευρωπαϊκού αμυντικού οργανισμού είναι το κόστος. Αν και οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν αυξήσει σημαντικά τις αμυντικές τους δαπάνες, η δημιουργία μιας δομής που θα αντικαταστήσει το ΝΑΤΟ απαιτεί τεράστιες επενδύσεις. Το νέο πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το ReArm, αποτελεί ένα βήμα προς αυτή την κατεύθυνση, ενώ οι αμυντικές δαπάνες των κρατών-μελών έχουν ήδη εξαιρεθεί από τους δημοσιονομικούς περιορισμούς, επιτρέποντας μεγαλύτερες επενδύσεις.
Η Γερμανία έχει ανακοινώσει ότι θα διαθέσει πάνω από ένα τρισεκατομμύριο δολάρια στην άμυνα μέσα στην επόμενη δεκαετία, ενώ η Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο κινούνται επίσης προς αυτήν την κατεύθυνση. Οι σκανδιναβικές χώρες και το Βέλγιο έχουν εκφράσει ανάλογες προθέσεις, ενώ η Ελλάδα είναι μια από τις λίγες χώρες που διαχρονικά τηρεί τη δέσμευσή της να επενδύει πάνω από το 2% του ΑΕΠ της στην άμυνα. Παρόλα αυτά, οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι η Ευρώπη θα πρέπει να διαθέτει περίπου 250 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως για να επιτύχει την απαραίτητη αμυντική επάρκεια, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Kiel.
Η πρόκληση της στρατολόγησης
Η στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στην Ευρώπη ανέρχεται σε περίπου 100.000 στρατιώτες, εκ των οποίων 40.000 βρίσκονται σε συνεχή εναλλαγή, υποστηρίζοντας τη λειτουργία του ΝΑΤΟ. Ορισμένοι πολιτικοί κύκλοι στις ΗΠΑ έχουν ήδη προτείνει την αποχώρησή τους, θεωρώντας ότι η παρουσία τους στη νότια μεθόριο με το Μεξικό είναι πιο κρίσιμη.
Για την Ευρώπη, η αντικατάσταση αυτής της δύναμης δεν είναι εύκολη υπόθεση. Οι περισσότερες χώρες διαθέτουν επαγγελματικούς στρατούς μικρής κλίμακας, ενώ η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία εφαρμόζεται σε λίγες χώρες, όπως η Ελλάδα. Επιπλέον, πέρα από τους 100.000 μάχιμους στρατιώτες, απαιτούνται και δεκάδες χιλιάδες άτομα σε υποστηρικτικούς ρόλους, αυξάνοντας το συνολικό δυναμικό που χρειάζεται η ήπειρος. Σήμερα, το ΝΑΤΟ έχει θέσει στόχο τη διαθεσιμότητα 300.000 στρατιωτών σε περιόδους κρίσης, αριθμός που η Ευρώπη δεν μπορεί να επιτύχει μόνη της στο προσεχές μέλλον.
Μια δύσκολη μετάβαση προς την αυτονομία
Παρόλο που η Ευρώπη διαθέτει πάνω από 2 εκατομμύρια ένστολους και δαπανά περισσότερα από 300 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως για την άμυνά της, η απουσία της αμερικανικής υποστήριξης θα καθιστούσε ιδιαίτερα δύσκολη τη διαχείριση μιας έκτακτης κρίσης, όπως η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Στρατιωτικοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι, αν η Ευρώπη αποφάσιζε να διαθέσει 50.000 στρατιώτες για τη στήριξη της Ουκρανίας, θα δυσκολευόταν να ανταποκριθεί σε ένα νέο, απρόβλεπτο μέτωπο, όπως μια αιφνιδιαστική ρωσική επίθεση στις Βαλτικές χώρες.
Η πρόταση της Γαλλίας από το 2018 για τη δημιουργία μιας ενιαίας ευρωπαϊκής στρατιωτικής δύναμης φαίνεται πλέον πιο επίκαιρη από ποτέ. Ωστόσο, παρά την πολιτική βούληση, η υλοποίηση αυτού του σχεδίου παραμένει χρονοβόρα και γεμάτη προκλήσεις. Η Ευρώπη έχει μπροστά της μια μακρά και δύσκολη διαδρομή προκειμένου να επιτύχει την αμυντική της αυτάρκεια, με τον χρόνο και τις διεθνείς εξελίξεις να πιέζουν για αποφάσεις ταχύτερες από ό,τι είχε προγραμματιστεί.
