Το Politico, η διεύθυνσή του και ο εκδοτικός όμιλος στον οποίο ανήκει (Axel Springer με έδρα το Βερολίνο) πρέπει να καταλάβουν πως στο ζήτημα που έχει ανακύψει σχετικά με την υπό διερεύνηση υπόθεση των παρακολουθήσεων στην Ελλάδα δεν υπάρχει άλλος δρόμος από την αλήθεια, την αμεροληψία και την αντικειμενικότητα.
Ο δρόμος της σύγκρουσης, της μεροληπτικής στάσης, της αναζήτησης ανθυπολεπτομερειών, των συνεχών κατηγοριών και της διαφορετικής αντιμετώπισης της Ελλάδας δεν αποτελεί λύση αξιοπιστίας – τουλάχιστον όχι για έγκριτα διεθνή μέσα ενημέρωσης.
Τα σοβαρά και αντικειμενικά μέσα ενημέρωσης φροντίζουν να γνωρίζουν το επαγγελματικό status των συντακτών τους και να μην επιτρέπουν την έκφραση γνώμης πουθενά αλλού εκτός από την αρθρογραφία τους.
Οφείλουν επίσης να δημοσιεύουν απόλυτα ακριβείς και διασταυρωμένες πληροφορίες. Πράγμα το οποίο δεν συνέβη όταν δημοσίευαν ότι η παρακολούθηση του κ. Ανδρουλάκη ήταν παράνομη.
Και όταν επανορθώνουν πρέπει να το κάνουν με γενναιότητα και όχι με την μορφή δήθεν «διευκρινήσεων».
Τα σοβαρά και αξιόπιστα μέσα ενημέρωσης δεν μεταδίδουν μονόπλευρες πληροφορίες, αναζητούν δηλώσεις από όλες τις πλευρές και δεν υπερασπίζονται τους δημοσιογράφους τους σε κάθε περίπτωση – ακόμη και όταν εξαιτίας τους χρειάζεται να προβούν σε επανορθώσεις και διευκρινήσεις.
Η ρήση «η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση» στην δημοσιογραφία ισχύει όταν φοράς το πηλήκιο της μιας ή της άλλης πλευράς.
Αν αυτό συμβαίνει στην περίπτωση του Politico δεν έχει παρά να μας το πει. Και να μην μας παρουσιάζει τις απόψεις της μιας πλευράς ως «γεγονότα». Και γενικά να μην μας παρουσιάζει μόνο τις απόψεις της μιας πλευράς.
Τα πηλήκια της ενημέρωσης
Δυστυχώς μέχρι στιγμής αυτό ακριβώς συμβαίνει:
Πηλήκιο στον πόλεμο στην Ουκρανία και στην αποστολή όπλων από την ελληνική κυβέρνηση – και μάλιστα με την επίκληση της (ανιστόρητης) ρωσοφιλίας στην Ελλάδα και με σαφή υπογράμμιση της άποψης ΣΥΡΙΖΑ περί «αλλαγής δόγματος».
Πηλήκιο στο θέμα της δίκης της Χρυσής Αυγής.
Πηλήκιο στο θέμα των πυρκαγιών με αναφορές στο περίφημο πόρισμα Γκολντάμερ που ο ΣΥΡΙΖΑ ουδέποτε νομοθέτησε, αλλά το επικαλείται εκ των υστέρων.
Πηλήκιο στο θέμα των μέτρων κατά του κορονοϊού, της παραβίασής τους, της στάσης της Εκκλησίας και της «αστυνομικής βίας» κατά την επιβολή αυτών των μέτρων.
Πηλήκιο και στο θέμα των έργων στην Ακρόπολη!
Κατόπιν όλων αυτών – τώρα που το σκέφτομαι – υπάρχει λύση: Αν το Politico δεν μπορεί να διασφαλίσει την αντικειμενικότητα, μπορεί να προσλάβει και έναν ακόμη συντάκτη για την Ελλάδα, ώστε ο ήδη υπάρχων να καλύπτει μόνο τον ΣΥΡΙΖΑ.
Αυτά στην δημοσιογραφία έχουν λυθεί εδώ και πολλούς αιώνες. Στην Ελλάδα εδώ και κάτι χιλιάδες χρόνια.
Ένα πολύ ασεβές editorial
Λέγοντας αυτό το τελευταίο δεν μπορώ να μην σταθώ στο editorial του αρχισυντάκτη της ιστοσελίδας Τζαμίλ Αντερλίνι της 27ης Αυγούστου.
Αφού μας ενημερώνει ότι το «ασεβές πνεύμα» κάνει το Politico «τόσο ευχάριστο για ανάγνωση» – αρκεί βέβαια η ασέβεια να μην περιλαμβάνει ανακρίβειες – επιχειρεί για άλλη μια φορά να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα. Φθάνοντας στο σημείο να αντιστρέψει εντελώς την πραγματικότητα, παραπέμποντας σε άλλο άρθρο του ιδίου προσώπου, που όχι μόνο δεν δικαιώνει τα σημερινά ρεπορτάζ, αλλά συνηγορεί υπέρ του αντιθέτου.
Διότι όταν ο κ. Αντερλίνι αναφέρεται σε άρθρο για την θέση της Ελλάδας στην κατάταξη για την ελευθερία του Τύπου της οργάνωσης «Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα», θα πρέπει συγχρόνως να είναι σε θέση να μας εξηγήσει πώς σ’ αυτήν την κατάταξη τις μπροστινές θέσεις καταλαμβάνουν όλες οι χούντες του κόσμου.
Θα πρέπει επίσης να γνωρίζει ο κ. Αντερλίνι ότι και οι κρίνοντες – στην προκειμένη περίπτωση οι δημοσιογράφοι – κρίνονται. Στη Δημοκρατία ουδείς βρίσκεται στο απυρόβλητο. Τοτέμ και μάντρα δεν υπάρχουν.
Επίσης υπάρχει και κάτι που αποκαλείται «συκοφαντική δυσφήμηση».
Ο κ. Αντερλίνι, στην προσπάθειά του να υπερασπιστεί πρόσωπα και καταστάσεις, έγραψε στο συγκεκριμένο σημείωμα:
«Έχοντας περάσει το μεγαλύτερο μέρος της δημοσιογραφικής μου καριέρας σε ένα αυταρχικό (που τείνει να είναι ολοκληρωτικό) κράτος (την Κίνα), γνωρίζω από πρώτο χέρι τους κινδύνους και τις πιέσεις που αντιμετωπίζουν οι δημοσιογράφοι που τολμούν να διαπράξουν σωστή δημοσιογραφία. Είμαι περήφανος για το έργο της Νεκταρίας, για εμάς, και καλώ την ελληνική κυβέρνηση να κάνει πολύ περισσότερα για να υποστηρίξει τις αξίες της ελευθερίας του λόγου και της ελευθερίας του Τύπου που ισχυρίζεται ότι ασπάζεται».
Με λίγα λόγια, ο κ. Αντερλίνι τολμά να συγκρίνει την Ελλάδα, μια σύγχρονη φιλελεύθερη Δημοκρατία που ανέχεται τα πάντα – ακόμη και σύγκρουση συμφερόντων επειδή ο ίδιος δεν αντιμετωπίζει σοβαρά θέματα δεοντολογίας – με αυταρχικά καθεστώτα. Και μάλιστα με εξαιρετικά προσβλητικό τρόπο
Αλλά δεν μπορεί και να παραβιάζεις την δεοντολογία και να κάνεις και υποδείξεις από πάνω.
Η κριτική στην επιτροπή PEGA και τα υπονοούμενα για το ΕΛΚ
Υπάρχει ένα πρόσφατο χαρακτηριστικό παράδειγμα.
Στην προσπάθειά του να αναζητά τρόπους να αποδείξει πως στο θέμα των παρακολουθήσεων έχει δίκιο – και αδίκως κατηγορείται – το Politico αναφέρθηκε και σε κάποια «προσπάθεια» συγκεκριμένων πολιτικών οικογενειών (Αριστερά και Renew) να επισκεφθεί την Ελλάδα στις 30 Αυγούστου η επιτροπή PEGA του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που διερευνά το θέμα των παράνομων λογισμικών σε όλη την Ευρώπη και να ακροαστεί Κουκάκη και Ανδρουλάκη
Η ιστοσελίδα υποστήριξε ότι το θέμα μπλοκάρει ο πρόεδρος της Επιτροπής που ανήκει στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα – σαφές υπονοούμενο με κομματικό πρόσημο, αν και εκεί στο Politico όφειλαν να γνωρίζουν πως ο πρόεδρος της Επιτροπής, ο Γερούν Λενάερς, όχι μόνο δίνει μάχη για την αποκάλυψη της αλήθειας, αλλά δεν έχει κρύψει και την ενόχλησή του για την απρόθυμη στάση της Κομισιόν.
Όφειλαν εκεί στο Politico να γνωρίζουν επίσης πως στην Επιτροπή αυτή εκπροσωπούνται όλες οι πολιτικές οικογένειες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Και επομένως και οι Σοσιαλδημοκράτες και οι Πράσινοι (που εκπροσωπούνται από Καταλανή ευρωβουλευτή ως δεύτερη αντιπρόεδρο -ως γνωστόν οι Καταλανοί ηγέτες υπήρξαν θύματα παρακολούθησης) και οι πάντες.
Από πού προκύπτει ότι όλοι «ο πρόεδρος του ΕΛΚ μπλοκάρει»; Δηλαδή όλοι οι υπόλοιποι είναι μαριονέτες; Και γιατί θα έπρεπε να γίνει αυτό που θέλει η μειοψηφία;
Και τελικά γιατί η Επιτροπή έπρεπε να τρέξει πρώτα στην Ελλάδα, όταν έχουν προηγηθεί σε αποκαλύψεις άλλες χώρες, όπως η Ισπανία (με νόμιμη παρακολούθηση των Καταλανών και παράνομη του πρωθυπουργού και δύο υπουργών), η Γαλλία (όπου ο Μακρόν πέταξε το κινητό του) ή και η ίδια η Επιτροπή (όπου ανάλογη επίθεση δέχθηκε σύμφωνα με σχετική ειδησεογραφία ο Βέλγος Επίτροπος Ντιντιέ Ρέιντερς);
Η Φάρμα των Ζώων
Όφειλαν επίσης εκεί στο Politico να γνωρίζουν ότι σύμφωνα με την μεγάλη – και βραβευθείσα από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο – διεθνή δημοσιογραφική έρευνα στο στόχαστρο παράνομου λογιστικού έχουν μπει 600 πολιτικοί, 189 δημοσιογράφοι, 65 επιχειρηματίες και 85 ακτιβιστές, στην Ευρώπη και στον κόσμο.
Επίσης όφειλαν να γνωρίζουν πως μεταξύ 18 και 20 Ιουλίου η επιτροπή PEGA είχε επισκεφθεί το Ισραήλ και την έδρα της εταιρίας NSO, όπου, σύμφωνα με την ισραηλινή εφημερίδα Χααρέτζ, ανακάλυψαν πως το ΠΗΓΑΣΟΣ είχε συμβόλαια με ιδιώτες 14 χωρών, από τα οποία 12 παραμένουν ενεργά.
Άρα γιατί να ξεκινήσουν από την Ελλάδα; Επειδή το θέλουν ο ΣΥΡΙΖΑ και οι φίλοι του;
Και γιατί να αλλάξουν τον προγραμματισμό της επιτροπής τους; Επειδή το θέλουν ο ΣΥΡΙΖΑ και οι φίλοι του;
Πολύ περισσότερο που ο πρόεδρος της Επιτροπής υπενθύμισε προς πάσα κατεύθυνση ότι δεν είναι δυνατόν να κατατάσσονται τα θύματα με βάση κάποια σειρά σπουδαιότητας, ούτε τα πρόσφατα θύματα αποκτούν μεγαλύτερη σπουδαιότητα από τα προηγούμενα. Έγραψε μάλιστα χαρακτηριστικά σχετικά με τις επόμενες συνεδριάσεις: «Έχουμε καλέσει θύματα και έχουν ήδη επιβεβαιώσει την παρουσία τους. Και έχουν το δικαίωμα να ακουστούν».
Κατά τον ΣΥΡΙΖΑ και το Politico υπάρχουν κάποιοι με περισσότερα δικαιώματα; Πολύ οργουελικό μου φαίνεται αυτό. Τύπου «όλα τα ζώα είναι ίσα, αλλά μερικά είναι πιο ίσα από τα άλλα». Είναι κι’ αυτή μια ιδιότυπη «Φάρμα των Ζώων».
Είχε συμβεί και με την Ισπανία
Εδώ να θυμίσω στο Politico δικό του ρεπορτάζ, σύμφωνα με το οποίο (7 Ιουλίου 2022), ο πρώην υπουργός της Ισπανίας είχε πει πως μια επίσκεψη στην Ισπανία «δεν θα έπρεπε να αποτελεί προτεραιότητα» – «παρά το πολιτικό σκάνδαλο για την χρήση του Πήγασος», όπως έγραψε η ιστοσελίδα.
Σύμφωνα με εκείνο το ρεπορτάζ (της Αντοανέτα Ρούσι), τα μέλη της PEGA σχεδιάζουν μια σειρά ερευνητικές αποστολές σε χώρες – μέλη της ΕΕ. Αλλά η μοναδική μεγάλη χώρα όπου η χρήση του Πήγασος προκάλεσε μεγάλη θεσμική κρίση, η Ισπανία, ανέτρεψε το δρομολόγιο για να μην έλθουν σε δύσκολη θέση Ισπανοί πολιτικοί, συμπεριλαμβανομένου και ενός πρώην υπουργού Εσωτερικών που σήμερα είναι μέλος της Επιτροπής.
Αναφερόταν επίσης στο ρεπορτάζ πως η αποστολή στην Ισπανία έχει παγώσει και έχει παραλειφθεί από τον κατάλογο των προς επίσκεψη χωρών. Κάποιοι Ισπανοί ευρωβουλευτές είχαν διαφωνήσει, αλλά το Politico ανέφερε ότι η αποτυχία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να στείλει μέλη του στην Ισπανία αποτελεί την ξεκάθαρη απόδειξη για το πόσο πολύ οι Ευρωπαίοι πολιτικοί αγωνίστηκαν να συνθλίψουν την έρευνα.
Ειδικά για το ταξίδι στην Ισπανία, αναφερόταν πως, σύμφωνα με τρεις αξιωματούχους, εμποδίστηκε από τις δύο μεγάλες ομάδες – το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα και τους Σοσιαλδημοκράτες.
Προσέξτε τώρα. Ενώ στην Ισπανία κυβερνούν οι Σοσιαλιστές και οι Podemos, οι οποίοι ευθύνονται για τις παρακολουθήσεις των Καταλανών, το Politico ασχολήθηκε περισσότερο με τον ευρωβουλευτή και πρώην υπουργό των Εσωτερικών Χουάν Ιγκνάθιο Ζοϊδο Αλβάρες, που ανήκει στο Λαϊκό Κόμμα και έχει τον ρόλο του συντονιστή.
Δηλαδή ο «κακός» του Λαϊκού Κόμματος, υπουργός στην κυβέρνηση Ραχόι, εξυπηρέτησε τους «καλούς» Σοσιαλιστές!
Πολιτικοί αντίπαλοι, αλλά όχι εχθροί της Ισπανίας
Στην πραγματικότητα, αυτό που συνέβη στην περίπτωση της Ισπανίας είναι ότι ο Ισπανός ευρωβουλευτής από το Λαϊκό Κόμμα δήλωσε:
«Στην Ισπανία οι υπηρεσίες πληροφοριών και οι δυνάμεις ασφαλείας σέβονται απολύτως το Κράτος Δικαίου, χρησιμοποιούν αυτά τα εργαλεία αναλογικά και τελούν υπό στενή δικαστική επιτήρηση. Οι Καταλανοί ευρωβουλευτές προσπαθούν να παρουσιάσουν την Ισπανία ως δικτατορία που δεν σέβεται ούτε το Κράτος Δικαίου ούτε τα ανθρώπινα δικαιώματα, κάτι που είναι κραυγαλέο ψέμα».
Πολιτικός αντίπαλος του Σάντσεθ και του Ιγκλέσιας είναι ο άνθρωπος. Αλλά όχι εχθρός της πατρίδας του της Ισπανίας.
Η ίδια η Καταλανή ευρωβουλευτής και αντιπρόεδρος της Επιτροπής, η Ντιάνα Ρίμπα ι Γκίνερ, αιτιολόγησε τον ρόλο του Αλβάρες ως συντονιστή, λέγοντας πως αυτός του είχε δοθεί πριν από τις αποκαλύψεις περί παρακολούθησης των Καταλανών ηγετών.
Καταλαβαίνουν δηλαδή όλοι ότι δεν μπορούν από το πρωί ως το βράδυ να αλληλοκαταγγέλλονται καταγγέλλοντας συγχρόνως την ίδια τους την πατρίδα.
Η επίθεση στην Εύα Καϊλή
Έχοντας πει αυτά, έρχομαι στο θέμα που κάποιοι παρουσίασαν ως πρόβλημα, δηλαδή στην ευρωβουλευτή του ΠΑΣΟΚ και αντιπρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Εύα Καϊλή.
Τι είπε; Μα πως οι ερευνητικές αποστολές, εκτός από την Ελλάδα, πρέπει να επεκταθούν επίσης και σε χώρες της ΕΕ που έχουν αγοράσει το Πήγασος. Και πως αν η Ελλάδα δεν το έχει αγοράσει, τεχνικά δεν θα μπορέσουν να φθάσουν στην πηγή της απόπειρας παρακολούθησης.
Είπε κάτι παράλογο; Για να κατηγορηθεί με τέτοιον τρόπο μάλιστα;
Είπε επίσης η κα Καϊλή, η οποία ανήκει στην σοσιαλδημοκρατική ευρωπαϊκή οικογένεια, πως μπορούν να διενεργηθούν ακροάσεις αν όχι στην πρώτη συνεδρίαση του Σεπτεμβρίου, τότε στην επόμενη, όταν θα έχουν ίσως στην διάθεσή τους περισσότερα στοιχεία από τις εν εξελίξει έρευνες στην Ελλάδα.
Πρόσθεσε δε ότι ο Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ βρίσκεται σε επαφή με την σοσιαλδημοκρατική ομάδα σχετικά με τα επόμενα βήματα και πως από τον Ιούλιο έχουν αποφασίσει περισσότερες δράσεις σχετικά με την Ελλάδα.
Δηλαδή τι από όλα αυτά αποτελούσε έγκλημα καθοσιώσεως;
Αλλά και στην περίπτωση αυτή, το Politico δημοσίευσε μέρος της δήλωσής της, αποσπασματικά, με αποτέλεσμα να αλλοιώνεται το νόημά της.
Μερικά δωρεάν μαθήματα για τον κ. Αντερλίνι
Τέλος, δεν μπορώ να μην σημειώσω ότι ο κ. Αντερλίνι μας κάνει μαθήματα δημοσιογραφίας – κάτι πράγματι εξαιρετικά γενναίο όταν απευθύνεται στη χώρα όπου – εκτός από την Δημοκρατία – γεννήθηκαν και οι πρώτοι δημοσιογράφοι:
Ο Πρωταγόρας, δάσκαλος των γιων του Περικλέους, που πρώτος είπε πως σε κάθε λόγο υπάρχει αντίλογος…
Ο Ανάξαρχος, δάσκαλος του Μεγαλέξανδρου, που του δίδαξε την παρρησία και την ελευθερία της γνώμης…
Οι πρώτοι πολεμικοί ανταποκριτές: Ο Όμηρος, ο Ηρόδοτος, ο Ξενοφών, ο Θουκυδίδης.
Θα ήταν μάλιστα χρήσιμο για τον κ. Αντερλίνι να μελετήσει τις δημοσιογραφικές μεθόδους που χρησιμοποιούσε ο Θουκυδίδης, ο μεγάλος αυτός ιστορικός και δημοσιογράφος.
Ο Θουκυδίδης, λοιπόν, εξέταζε, έκρινε και παρέθετε τα γεγονότα χωρίς καμιά προκατάληψη. Δεν άφηνε τις προσωπικές του απόψεις να παρεισφρέουν, να επηρεάζουν την κρίση του και να προκαλούν διαστρέβλωση της πραγματικότητας και χειραγώγηση του κοινού του. Ήταν πολεμικός ανταποκριτής, αλλά δεν διάλεγε στρατόπεδο, δεν φορούσε κάποιο από τα πηλήκια των αντιπάλων, παρά το γεγονός ότι εξιστόρησε τα πρώτα έτη του Πελοποννησιακού Πολέμου σχεδόν παράλληλα με την εξέλιξη των γεγονότων του.
Παρ’ όλα αυτά ο κανόνας του ήταν να μην προχωρά σε προσωπικές κρίσεις. Σε μια από τις δημηγορίες του μάλιστα, αν και ταυτίζεται με την ολιγαρχική άποψη του συγγραφέα της, προκειμένου να μελετήσει το δημοκρατικό πολίτευμα, παραμερίζει εντελώς τις προσωπικές του απόψεις, σχεδόν εγκαθίσταται στο στρατόπεδο των δημοκρατικών, και κατορθώνει να περιγράψει το πολίτευμα με το οποίο διαφωνεί, με απόλυτη αντικειμενικότητα. Για να καταλήξει μάλιστα πως αυτό είναι το τελειότερο πολίτευμα και ακριβώς γι’ αυτό δεν μπορεί και δεν πρέπει να πολεμά κανείς ούτε τις αδυναμίες του!
Ο δημοσιογράφος Θουκυδίδης συγκέντρωνε προσεκτικά το υλικό του, είτε ταξιδεύοντας, είτε συγκεντρώνοντας αυθεντικές μαρτυρίες. Οι πληροφορίες που συγκέντρωνε με καθαρά δημοσιογραφικό τρόπο, ήταν φρέσκες, νωπές, είχαν μόλις βγει από το καμίνι της δράσης και της πάλης των ιδεών. Παρατηρούσε τα γεγονότα με σκοπό να τα περιγράψει, με απόλυτη συναίσθηση ότι ως δημοσιογράφος έγραφε για να ενημερώνει τους συγχρόνους του, αλλά ως ιστορικός έγραφε για να μην παραπλανηθούν οι αναγνώστες του στους αιώνες που θα ακολουθούσαν. Έγινε έτσι και ο δημιουργός της επιστήμης της πολιτικής ιστορίας. Γι’ αυτό ακριβώς και απέφυγε στις περιγραφές του άλλες πληροφορίες, όπως η γεωγραφία και λεπτομέρειες που θα αποσπούσαν την προσοχή από τον πραγματικό στόχο του.
Πληροφορίες χωρίς πηλήκιο
Στον αγώνα για τη συλλογή πληροφοριών, ο Θουκυδίδης χρησιμοποίησε ακόμη και το γεγονός ότι βρέθηκε επί μακρόν εξόριστος, μακριά από την πατρίδα του, προκειμένου να έλθει σε επαφή με τις απόψεις των αντιπάλων της πατρίδας του.
Με ψυχρή, χειρουργική ακρίβεια, ο Θουκυδίδης – αρθρογράφος μελέτησε και αποτύπωσε το δημοκρατικό πολίτευμα, καταγράφοντας με κριτικό πνεύμα τον τρόπο με τον οποίο πολιτεύθηκε η Δημοκρατία σε καιρούς δύσκολους για την πατρίδα και τους πολίτες της.
Όσο για τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, σίγουρα τον βασάνισε πολύ η φύση αυτού του πολέμου. Για χάρη των συναδέλφων του τού μέλλοντος, αξιοποίησε τις παρατηρήσεις του, προκειμένου να καταλήξει στο συμπέρασμα πως αν και ο ίδιος χώρισε την περίοδο εκείνη σε τρία μέρη – τον δεκαετή πόλεμο, την ανακωχή και τον δεύτερο πόλεμο – στην πραγματικότητα κατέληξε να μην αμφιβάλλει πως υπήρξε ένας και μοναδικός πόλεμος και πως η ενδιάμεση περίοδος ειρήνης δεν ήταν παρά μια ιδιότυπη πολεμική περίοδος με τον ψευδεπίγραφο τίτλο της ανακωχής.
Ως πολεμικός ανταποκριτής, αλλά και ως αναλυτής της εποχής του, προσπάθησε να εντοπίσει τα αληθινά αίτια του πολέμου και – πολλά χρόνια πριν από τον Άγιο Αυγουστίνο, τον θεωρητικό του «δίκαιου πολέμου» – προσπάθησε να εξηγήσει τους λόγους που κάποιοι αποφασίζουν να κηρύξουν πόλεμο, τα κριτήρια βάσει των οποίων επιλέγεται η χρονική στιγμή κήρυξης του πολέμου, αλλά και την προπαγανδιστική τακτική που ακολουθούν αυτοί που επιχειρούν να δικαιολογήσουν τον πόλεμο.
Διαλύοντας τις πλάνες με όπλο την αλήθεια
Διερεύνησε τα οικονομικά αίτια του πολέμου, την επίδραση της προπαγάνδας στο λαό, τη λαϊκή δυσφορία λόγω των δεινών του πολέμου και την προπαγανδιστική προσπάθεια να αποδοθούν όλες οι ευθύνες στον Περικλή. Άλλωστε, μια από τις μεγάλες δημοσιογραφικές προσπάθειες του Θουκυδίδη, ήταν να διαλύει συνεχώς τις λαϊκές πλάνες, να εμποδίζει την παραπληροφόρηση του λαού και την εκμετάλλευση των στιγμιαίων αντιδράσεών του για πολιτικούς λόγους, να πολεμά κάθε τι που κινείται μεταξύ θρύλου, μύθου και αναπόδεικτης λαϊκής παράδοσης.
Επιπλέον, ως δημοσιογράφος, διατηρούσε αρχείο, στο οποίο ανέτρεχε και το οποίο επεξεργαζόταν, εμπλουτίζοντάς το με συμπληρωματικές πληροφορίες. Στη βάση του έργου του υπήρχε πάντοτε η αλήθεια, η έρευνα, η διασταύρωση των πληροφοριών, η βάσανος της επιβεβαίωσης.
Συστηματικά απέφευγε τη συγγραφή ευχάριστων ιστοριών προς τέρψη των αναγνωστών του. Γιατί ήξερε πως ο δημοσιογράφος που ενδιαφέρεται για την τέρψη των αναγνωστών του, είναι βέβαιο ότι θα βάλει την αναγκαία σάλτσα και δεν θα μπει στον κόπο να εξακριβώσει την αλήθεια όλων των γαργαλιστικών μαρτυριών και διηγήσεων.
Με λίγα λόγια, ο Θουκυδίδης σεβόταν τον χρόνο των αναγνωστών του, δεν τον σπαταλούσε, ήξερε πως για να δημιουργήσεις ένα έργο που θα μείνει ες αεί, αυτό πρέπει να βασίζεται στην αλήθεια. Στεγνά και χειρουργικά. Άλλωστε, η διασταύρωση και η εξακρίβωση αποτελούσε πάντα τόσο επίπονη διαδικασία, που από μόνη της αποδεικνύει πόσο εύκολο είναι να περάσει κανείς από την πραγματικότητα στο μύθο ή να παρουσιάσει τον μύθο ως πραγματικό γεγονός.
Και να σκεφθεί κανείς ότι ο δημοσιογράφος Θουκυδίδης δεν είχε στη διάθεσή του τον πλούτο και την ποικιλία των πληροφοριών που διαθέτουν οι σημερινοί δημοσιογράφοι. Στηριζόταν στις προσωπικές του έρευνες, στις «συνεντεύξεις» που ο ίδιος έπαιρνε από αυτόπτες και αυτήκοους μάρτυρες, στα γεγονότα που ο ίδιος έζησε ως στρατηγός και σε λιγοστά έγγραφα, που ήταν οι δικές του πηγές, όπως ήταν τα κείμενα των συνθηκών, οι επιστολές και οι στρατιωτικές διαταγές.
Έτσι έχτισε την αξιοπιστία του
Άκουγε τις αφηγήσεις, τις συνέκρινε, έβρισκε τα κοινά τους σημεία, απέρριπτε όσα απείχαν παρασάγγας και αλληλοαναιρούνταν, δεν μετέφερε και δεν κατέγραφε μαρτυρίες αστήρικτες, δεν διανοείτο να καταγράψει κάτι «σύμφωνα με πληροφορίες» ή να αναφερθεί βιαστικά σε μια ανεπιβεβαίωτη πληροφορία «της τελευταίας στιγμής». Απέρριπτε ουσιαστικά κάθε πληροφορία για την οποία δεν ήταν απόλυτα βέβαιος, κάθε ισχυρισμό για τον οποίο αμφέβαλλε ή δεν προέκυπτε από τα πραγματικά και αδιαμφισβήτητα περιστατικά.
Ο Θουκυδίδης υπήρξε πρωτοπόρος δημοσιογράφος και ως προς ένα ακόμη στοιχείο: Δεν αποκάλυπτε τους πληροφοριοδότες του! Δεν αποκάλυπτε, δηλαδή, την πηγή του. Ο αναγνώστης του όφειλε να τον πιστεύει, επειδή ο ίδιος είχε εξασφαλίσει την εμπιστοσύνη του, επειδή ο ίδιος είχε προκαλέσει την βεβαιότητα πως ό,τι κατέγραφε ήταν απολύτως εξακριβωμένο και δεν επρόκειτο να διαψευστεί.
Για κάθε κεφάλαιο της ιστορίας του, συγκέντρωνε πληροφορίες από διαφορετικές πηγές. Συμβουλεύθηκε τους Πλαταιείς, τους Σπαρτιάτες, τους Αθηναίους για την πολιορκία των Πλαταιών και τα επεισόδια της Πύλου και της Σφακτηρίας. Μπορούσε να περάσει απεριόριστο χρόνο προσπαθώντας να μεταφέρει με ακρίβεια κάτι που θεωρούσε σημαντικό. Και στην περίπτωση αυτή κατέφευγε σε απίστευτες λεπτομέρειες, που αποτύπωναν τα πραγματικά περιστατικά, την ατμόσφαιρα, τις διαφορετικές απόψεις, τα αίτια και τις επιπτώσεις.
Βυθίζοντας στη λήθη τις άχρηστες πληροφορίες
Αν, όμως, ο Θουκυδίδης θεωρούσε πως μια πληροφορία, αν και πραγματική, δεν μπορούσε και δεν είχε παίξει τον παραμικρό ρόλο στην εξέλιξη των γεγονότων, τότε δεν δίσταζε να την περιφρονήσει, να αδιαφορήσει γι’ αυτήν, να μην την καταγράψει, να τη βυθίσει στη λήθη. Μπορεί να επρόκειτο για μια πληροφορία που κάποιος δημαγωγός θα έβρισκε πολύτιμη στην προσπάθειά του να πλήξει τον πολιτικό του αντίπαλο. Ο Θουκυδίδης, όμως, την παρέλειπε επιδεικτικά, την τιμωρούσε με την αποσιώπηση και τον αποκλεισμό, την εξαφάνιζε για χάρη της αλήθειας.
Ιδιωτική ζωή και δημόσιο συμφέρον
Με λίγα λόγια, αν ο Θουκυδίδης ζούσε σήμερα, θα ήταν ένας δημοσιογράφος που θα αρνείτο να γράφει παραπολιτικά σχόλια, πιπεράτες λεπτομέρειες, στοιχεία από την ιδιωτική ζωή των δημοσίων προσώπων, κουτσομπολιά, ζηλόφθονα και κακόβουλα σχόλια. Σήμερα ίσως και να μην έβρισκε καν δουλειά ως δημοσιογράφος! Κάθε άλλο παρά τυχαία, δεν έγραψε ούτε λέξη ποτέ για την ιδιωτική ζωή του Περικλή ή του Κλέωνα. Διότι δεν πίστευε πως τα στοιχεία αυτά επηρέασαν το δημόσιο βίο τους ή έβλαψαν το δημόσιο συμφέρον.
Αντίθετα, ασχολήθηκε με την προσωπική, άσωτη και τρυφηλή ζωή του Αλκιβιάδη. Διότι θεώρησε πως αυτή επέδρασε στη μεταστροφή των λαϊκών αισθημάτων, στην έκφραση του δημόσιου λόγου και της δράσης του και επομένως επί του δημοσίου συμφέροντος και της έκβασης των πολεμικών γεγονότων. Έκτοτε δηλαδή ετέθη και ελύθη υπό του Θουκυδίδου το μέγα δίλημμα: Πότε επιτρέπεται να αποκαλύπτουμε στοιχεία της προσωπικής ζωής κατά την άσκηση του δημοσιογραφικού λειτουργήματος; Απάντηση: Μόνο όταν η προσωπική ζωή ενός δημόσιου προσώπου αποδεδειγμένα έβλαψε το δημόσιο συμφέρον!
Και αυτό σημαίνει πως όσο άδικο έχουν αυτοί που διασύρουν χωρίς λόγο τα δημόσια πρόσωπα, άλλο τόσο άδικο έχουν εκείνοι που θεωρούν ότι αυτό πρέπει να αποτελεί γενικό, αυστηρό κανόνα, ακόμη και όταν η ιδιωτική ζωή εμφανίζει πλευρές που επηρεάζουν τη ζωή των πολλών και άρα βλάπτουν το δημόσιο συμφέρον.
Ελπίζω στο μέλλον το Politico να παραδειγματιστεί από την δημοσιογραφική πορεία του Έλληνα Θουκυδίδη. Ειδικά χρήσιμος μπορεί να αποδειχθεί στο «ασεβές πνεύμα» του κ. Αντερλίνι…
Υ.Γ. Φυσικά, όλα αυτά δεν είναι χρήσιμα μόνο για το Politico και τον Αντερλίνι. Καλό θα ήταν και η ΕΣΗΕΑ να μελετήσει τον Θουκυδίδη, φρεσκάροντας τις γνώσεις της πριν από κάθε ανακοίνωσή της. Ειδικά όταν αναφέρεται στην αποστολή των δημοσιογράφων. Και να θυμάται πως ουδείς είναι υπεράνω κριτικής. Γιατί άλλο πράγμα είναι η ελευθερία του Τύπου και άλλο πράγμα η συκοφαντία. Και αυτά είναι λυμένα από αρχαιοτάτων χρόνων…
*Βουλευτής Β3 Νοτίου Τομέα Αθηνών, υφυπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, δημοσιογράφος
