Το εκρηκτικό κοκτέιλ υψηλών θερμοκρασιών και πυρκαγιών δεν ταλαιπωρεί μόνο την Ελλάδα τις τελευταίες ημέρες και γι’ αυτό ακριβώς είναι χρήσιμο να συνειδητοποιηθεί απ’ όλους ότι η αντιμετώπιση του φαινομένου είναι ένα πολύ πιο σύνθετο ζήτημα από αυτό που είχαμε συνηθίσει στο παρελθόν. Οφείλεται κατ’ αρχάς σε αυτό που λέμε κλιματική κρίση –και όχι απλώς κλιματική αλλαγή– και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο απαιτεί μια κάποια πολιτική ωριμότητα και συστράτευση όλων των δυνάμεων της κοινωνίας για ν’ αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά. Αφενός γιατί τείνει πλέον να γίνει κανόνας και όχι εξαίρεση για τα καλοκαίρια μας, αφετέρου διότι οι συνέπειες που μπορεί να έχει, αν δεν υπάρξει έλεγχος, θα είναι πραγματικά δραματικές.
Γράφει η Έρση Παπαδάκη
Οι ειδικοί φωνάζουν: ο φετινός Ιούλιος είναι ο θερμότερος όλων των εποχών – τουλάχιστον εδώ και δεκαετίες και συγκεκριμένα από τότε που ξεκίνησε η καταγραφή των μετεωρολογικών και άλλων επιστημονικών δεδομένων. Αλλεπάλληλα ρεκόρ υψηλών θερμοκρασιών, ακραίες μετεωρολογικές συνθήκες με ισχυρούς ανέμους και μηδενικά ποσοστά υγρασίας, καταστροφικές πυρκαγιές που δύσκολα μπορούν να κατασβεστούν –οι αποκαλούμενες mega-πυρκαγιές– τείνουν συνεπώς να γίνουν κανονικότητα όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο. Η λεκάνη της Μεσογείου και γενικότερα το βόρειο ημισφαίριο βιώνει το φαινόμενο στην έξαρσή του τις τελευταίες εβδομάδες και ο φόβος όλων είναι ότι απλώς ο φετινός Ιούλιος θα γραφτεί στην ιστορία μέχρι τον επόμενο.
SOS ερημοποίησης
Ολα δείχνουν συνεπώς ότι η αύξηση της θερμοκρασίας σε όλον τον πλανήτη γίνεται μάλλον με πιο γρήγορο ρυθμό από αυτόν που οι επιστήμονες είχαν εκτιμήσει αρχικά. Στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου και ασφαλώς στην Ελλάδα, οι θερμοκρασίες των τελευταίων ημερών και ο επίμονος σε διάρκεια καύσωνας φέρνουν το θερμόμετρο έως και 14 βαθμούς υψηλότερα από το κανονικό όριο για την εποχή. Στη Σικελία το απόλυτο ρεκόρ των 48,8 βαθμών Κελσίου που είχε καταγραφεί είναι έτσι θέμα χρόνου να καταρριφθεί, ενώ και σε ορεινές περιοχές όπως στα Πυρηναία το θερμόμετρο ξεπέρασε για πρώτη φορά σε νυχτερινές ώρες τους 20 βαθμούς. Ξηρασία και λειψυδρία ταλαιπωρούν ήδη περιοχές της Ισπανίας και της Ιταλίας και έπονται οι υπόλοιπες χώρες, οι οποίες, σε συνδυασμό με τις καταστροφικές πυρκαγιές που αφανίζουν δεκάδες χιλιάδες στρέμματα δασικών εκτάσεων, κινδυνεύουν με ερημοποίηση και «μονιμοποίηση» αυτών των ακραίων μετεωρολογικών συνθηκών και θερμοκρασιών τα καλοκαίρια τους.
Οι συνέπειες ασφαλώς –εάν επιβεβαιωθούν αυτά τα «μαύρα» σενάρια– είναι πολλαπλές και θα πλήξουν άμεσα τον τουρισμό, ο οποίος αποτελεί τη βαριά βιομηχανία των χωρών του μεσογειακού Νότου. Ο κίνδυνος δηλαδή που υπάρχει είναι να δημιουργηθούν ανυπέρβλητα οικονομικά προβλήματα για τις χώρες αυτές –συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας– και να καταστεί εύθραυστο το παραγωγικό μοντέλο τους. Να βιώσουν δηλαδή μια ακόμη οικονομική κρίση, η οποία όμως αυτήν τη φορά θα έχει πιο μόνιμα χαρακτηριστικά, αφού η ερημοποίηση ολόκληρων περιοχών και οι υψηλές θερμοκρασίες θα περιορίσουν σημαντικά τα τουριστικά κύματα προς αυτές τις χώρες και άρα τα έσοδά τους από τον τουρισμό. Ενα τέτοιο σενάριο φαντάζει πραγματικά εφιαλτικό και δύσκολα διαχειρίσιμο, ωστόσο είναι όλο και πιο ορατό.
Τροπική... Ευρώπη
Τις τελευταίες ημέρες όμως δεν είναι μόνο η Μεσόγειος που φλέγεται – κυριολεκτικά και μεταφορικά. Προβλήματα με τις υψηλές θερμοκρασίες και τις ακραίες κλιματολογικές συνθήκες αντιμετωπίζουν και χώρες της Κεντρικής και της Βόρειας Ευρώπης. Πυρκαγιές ξέσπασαν σε Βρετανία και Ελβετία, με τη Βρετανία να μην έχει ακόμη συνέλθει καλά-καλά από το περσινό δραματικό καλοκαίρι όπου το θερμόμετρο άγγιξε τους 40 βαθμούς ακόμη και στο Λονδίνο και υπήρξαν σοβαρά προβλήματα ξηρασίας και λειψυδρίας. Αντίστοιχη είναι η κατάσταση στη Γερμανία, όπου οι Αρχές υποχρεώθηκαν να δώσουν έκτακτες οδηγίες προς τους πολίτες να παραμένουν στα σπίτια τους για ν’ αποφύγουν τη ζέστη, ενώ υψηλές θερμοκρασίες καταγράφηκαν και στην Πολωνία και την Αυστρία.
Τα πράγματα δεν είναι καλύτερα μακριά από την Ευρώπη. Στις ΗΠΑ επικρατεί ένα εξίσου εκρηκτικό και ολίγον τι αντιφατικό μείγμα μετεωρολογικών συνθηκών, καθώς άλλες πολιτείες υποφέρουν από τις υψηλές θερμοκρασίες και δασικές πυρκαγιές και άλλες –κυρίως στο βορειοανατολικό τμήμα– πνίγονται από τις καταιγίδες και τις πλημμύρες που αυτές προκάλεσαν. Στον Καναδά εξακολουθούν να καίνε εδώ και μήνες οι λεγόμενες mega-πυρκαγιές και να έχουν καταστρέψει εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα και ο καπνός με τα αιωρούμενα σωματίδια να επιβαρύνουν την ατμόσφαιρα.
Το απόλυτο ρεκόρ όλων των εποχών που κρατάει από το 1913 και καταγράφηκε στην Κοιλάδα του Θανάτου της Καλιφόρνια στις ΗΠΑ, με το θερμόμετρο να δείχνει 56,7 βαθμούς, φαντάζει έτσι επίσης πολύ πιθανό να καταρριφθεί σύντομα και οι υψηλές θερμοκρασίες των τελευταίων ημερών –άνω των 50 βαθμών– μετέτρεψαν την ίδια περιοχή σε... τουριστική ατραξιόν, αφού (απερίσκεπτοι μάλλον) επισκέπτες θέλησαν, λέει, να βιώσουν «την απόλυτη εμπειρία» των εξωπραγματικών θερμοκρασιών και βέβαια έβαλαν σε κίνδυνο την ίδια τους τη ζωή.
Αλλά και στην Κίνα το θερμόμετρο παραμένει κολλημένο για ημέρες ολόκληρες σε μεγάλες πόλεις άνω των 37 βαθμών Κελσίου, ενώ στο άνυδρο βορειοδυτικό τμήμα της χώρας καταγράφηκαν θερμοκρασίες-ρεκόρ άνω των 52 βαθμών. Αντίστοιχες θερμοκρασίες συναντά κανείς μόνο στις ερήμους της Μέσης Ανατολής ή της Βόρειας Αφρικής τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Αλλά και πάλι το θερμόμετρο ήταν σχετικά χαμηλότερα τα τελευταία 24ωρα σε περιοχές του Ιράκ, όπου σημειώθηκαν πάντως τα ρεκόρ θερμοκρασιών στη Μέση Ανατολή και συγκεκριμένα ο υδράργυρος έπιασε... 50.
Το νέο «Ελ Νίνιο»
Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι με αυτήν την κατάσταση ξυπνούν εφιάλτες από το παρελθόν, καθώς το ξεχασμένο φαινόμενο «Ελ Νίνιο» εκτιμάται από τους ειδικούς ότι όχι μόνο έκανε την επανεμφάνισή του, αλλ’ επιπλέον επιτείνει τις αρνητικές συνέπειες από τα αλλεπάλληλα κύματα ζέστης που βιώνει το βόρειο ημισφαίριο αυτήν την περίοδο. Οπως λένε χαρακτηριστικά οι επιστήμονες, είναι σαν να ρίχνεις λάδι στη φωτιά που ήδη καίει, διότι η επανεμφάνισή του, που οφείλεται στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και την αύξησή τους, οδηγεί στην περαιτέρω αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας και κάνει τα θερμικά επεισόδια αφόρητα.
Εξίσου δραματικές είναι οι συνέπειες βέβαια και στο νότιο ημισφαίριο που βρίσκεται στη χειμερινή φάση. Πριν από λίγες ημέρες, ενώ η Μεσόγειος ψηνόταν, στη Νότια Αφρική χιόνισε ύστερα από σχεδόν μία δεκαετία. Ενα από τα πιο ανησυχητικά μηνύματα ωστόσο έρχεται από μία φωτογραφία: αυτήν της Γροιλανδίας από τον δορυφόρο. Η άνοδος της θερμοκρασίας και το λιώσιμο των πάγων στον Βόρειο Πόλο έχει οδηγήσει στο σημείο να είναι ορατή από το Διάστημα η στεριά που βρίσκεται στο νησί και να μην είναι καλυμμένη πλέον από χιόνι ή πάγο. Εικόνα πρωτόγνωρη ακόμη και για τους επιστήμονες, οι οποίοι τα προηγούμενα χρόνια περιορίζονταν σε προειδοποιήσεις για την άνοδο της στάθμης των νερών από τους πάγους που λιώνουν ή για τα παγόβουνα που κινούνται ανεξέλεγκτα στους ωκεανούς, έχοντας αποκολληθεί από τους παγετώνες.
Οικονομικός όλεθρος
Ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός προειδοποιεί ότι τα παραπάνω φαινόμενα τείνουν πλέον να γίνουν το «νέο φυσιολογικό» και άρα υπάρχει επείγουσα ανάγκη για μείωση των εκπομπών καυσίμων και διοξειδίου του άνθρακα που τα πυροδοτούν. Είναι εξάλλου χαρακτηριστικό ότι είχε προηγηθεί ρεκόρ υψηλών θερμοκρασιών και τον προηγούμενο μήνα, δηλαδή τον Ιούνιο, επιβεβαιώνοντας έτσι τις εκτιμήσεις ότι η κατάσταση σταδιακά βγαίνει εκτός ελέγχου.
Τεράστιο όμως είναι και το οικονομικό κόστος της κλιματικής κρίσης, ιδιαίτερα για τις προηγμένες χώρες. Η Eurostat εκτιμά ότι την τελευταία 10ετία οι ακραίες κλιματολογικές συνθήκες προκάλεσαν απώλειες ύψους 145 δισ. ευρώ και το 2020 η Ελλάδα κατέγραψε τις υψηλότερες κατά κεφαλήν απώλειες, οι οποίες ήταν τρεις φορές πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Για παράδειγμα, η Γερμανία έχασε σχεδόν 108 δισ. ευρώ, η Γαλλία σχεδόν 100 δισ. ευρώ και η Ιταλία 90 δισ. ευρώ, ενώ δραματικά είναι τα στοιχεία και για τους ανθρώπους που επηρεάζονται από τις συνθήκες αυτές και βέβαια τις δεκάδες χιλιάδες ζωές που χάνονται ετησίως λόγω των ακραίων αυτών κλιματολογικών συνθηκών.
