Τους λόγους για τους οποίους ο Economist αναβάθμισε την Ελλάδα στο καθεστώς «πλήρους δημοκρατίας» εξήγησε η διευθύντρια του ετήσιου Δείκτη Δημοκρατίας του Economist Intelligence Unit, Joan Hoey, δίνοντας πειστικές απαντήσεις σε όσους επιχειρούν εδώ και εβδομάδες να υποβαθμίσουν αυτή την επιτυχία.
Σε συνέντευξη της στην ιστοσελίδα powergame.gr η Joan Hoey επισημαίνει ότι «η επιστροφή της Ελλάδας στην κατηγορία των χωρών που χαρακτηρίζονται “πλήρεις δημοκρατίες” επιβεβαιώνει ότι η χώρα έχει βγει με επιτυχία από την κρίση που ξεκίνησε το 2009. Είναι ένα εντυπωσιακό επίτευγμα για μια χώρα που πέρασε μια δεκαετή ύφεση που δεν έχει βιώσει άλλη προηγμένη οικονομία».
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης:
Φέτος η Ελλάδα προήχθη σε «πλήρη δημοκρατία». Γιατί πιστεύετε ότι η Ελλάδα ανήκει στις 24 χώρες που χαρακτηρίζονται ως «πλήρεις δημοκρατίες»;
Η Ελλάδα αναβαθμίστηκε από «ελαττωματική δημοκρατία» σε «πλήρη δημοκρατία», ανεβαίνοντας πέντε θέσεις στην παγκόσμια κατάταξη, στην 20ή θέση. Η βαθμολογία της Ελλάδας (σε μια κλίμακα από το 0 έως το 10) ενισχύθηκε από 7,97 το 2022 σε 8,14 το 2023, λόγω των βελτιώσεων στις κατηγορίες πολιτική συμμετοχή και πολιτικές ελευθερίες του Economist Democracy Index. Αυτή η μικρή βελτίωση στη βαθμολογία ώθησε την Ελλάδα πάνω από το όριο του 8,00, που διαχωρίζει τις «πλήρεις δημοκρατίες» από τις «ελαττωματικές δημοκρατίες», όπου η Ελλάδα είχε βαλτώσει από το 2010, στον απόηχο της κρίσης του ελληνικού δημόσιου χρέους. Ακολούθησαν κι άλλες βελτιώσεις τα τελευταία έτη, που έφεραν την Ελλάδα πιο κοντά στην αναβάθμιση.
Η συνολική βαθμολογία μιας χώρας βασίζεται στις επιδόσεις της σε 60 δείκτες σε πέντε διαφορετικές κατηγορίες: εκλογική διαδικασία και πλουραλισμός, η λειτουργία της κυβέρνησης, πολιτική συμμετοχή, πολιτική κουλτούρα και πολιτικές ελευθερίες. Με βάση τη συνολική βαθμολογία τους, οι χώρες ταξινομούνται σε έναν από τους τέσσερις τύπους καθεστώτων: οι «πλήρες δημοκρατίες» έχουν βαθμολογίες μεγαλύτερες από 8. Οι «ελαττωματικές δημοκρατίες» έχουν βαθμολογίες μεγαλύτερες από 6 και μικρότερες ή ίσες με 8. Τα «υβριδικά καθεστώτα» έχουν βαθμολογίες μεγαλύτερες από 4 και μικρότερες ή ίσες με 6 και τα αυταρχικά καθεστώτα βαθμολογίες μικρότερες ή ίσες με 4.
Αυτό το σύστημα βαθμολόγησης επιτρέπει τη διαφοροποίηση μεταξύ των χωρών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που έχουν την ίδια ταξινόμηση, και αυτές οι διαφορές μπορεί να είναι σημαντικές. Για παράδειγμα, η βαθμολογία της Ελλάδας 8,14 σημαίνει ότι θεωρείται «πλήρης δημοκρατία», αλλά βρίσκεται 19 θέσεις κάτω από τη Νορβηγία, της οποίας η βαθμολογία του Economist Democracy Index είναι 1,67 μονάδες πάνω από αυτήν της Ελλάδας.
Η Ελλάδα σημειώνει κορυφαία βαθμολογία (10,00 σε κλίμακα 0-10) για την εκλογική διαδικασία και τον πλουραλισμό στον Δείκτη Δημοκρατίας, ένα επίτευγμα που μοιράζονται μόνο δώδεκα άλλες χώρες. Παρά τις ελλείψεις σε πολλούς τομείς, συμπεριλαμβανομένου εκείνου της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης, η Ελλάδα έχει μια σταθερή βαθμολογία στην κατηγορία πολιτικές ελευθερίες (8,82). Η βαθμολογία της χώρας για την κατηγορία πολιτική συμμετοχή βελτιώθηκε το 2023, αν και παραμένει κάτω από τον μέσο όρο όλων των «πλήρων δημοκρατιών», στο 7,22. Η Ελλάδα υστερεί επίσης σε σχέση με τις χώρες με μεγαλύτερη από αυτήν βαθμολογία στην κατηγορία λειτουργία της κυβέρνησης (7,14), αν και αυτό έχει βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια, και στην πολιτική κουλτούρα (7,50).
Η επιστροφή της Ελλάδας στην κατηγορία των χωρών που χαρακτηρίζονται «πλήρεις δημοκρατίες» επιβεβαιώνει ότι η χώρα έχει βγει με επιτυχία από την κρίση που ξεκίνησε το 2009. Είναι ένα εντυπωσιακό επίτευγμα για μια χώρα που πέρασε μια δεκαετή ύφεση που δεν έχει βιώσει άλλη προηγμένη οικονομία. Η κρίση οδήγησε σε ένα παρατεταμένο πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό τραύμα. Τα προγράμματα διάσωσης περιόρισαν την ελληνική κυριαρχία και θεωρήθηκαν εθνική ταπείνωση, με διαβρωτική επίδραση στην πολιτική και κοινωνική συνοχή. (Η αναβάθμιση) είναι αφορμή για γιορτή στην Ελλάδα και παράδειγμα για άλλες χώρες. Ωστόσο, υπάρχουν περιθώρια για περαιτέρω βελτίωση τα επόμενα χρόνια.
Και ποιο είναι το πιο δύσκολο έργο; Να αναβαθμιστείς στην πρώτη κατηγορία ή να παραμείνεις σε αυτήν;
Αυτή είναι μια πολύ σημαντική ερώτηση. Πολλές χώρες έχουν αναβαθμιστεί μόνο για έναν χρόνο και υποβαθμίστηκαν ξανά τον επόμενο. Πράγματι, αυτό συνέβη στη Χιλή το 2022 και το 2023: έχοντας αναβαθμιστεί σε «πλήρη δημοκρατία» το 2022, η Χιλή υποβαθμίστηκε πέρυσι, ως αποτέλεσμα της επιδείνωσης της βαθμολογίας της σε πολλούς δείκτες. Πολλές χώρες δυσκολεύονται να διατηρήσουν τη θέση τους και οπισθοδρομούν, επιβεβαιώνοντας ότι η δημοκρατία είναι σκληρή δουλειά και ότι οι κυβερνήσεις και τα πολιτικά κόμματα δεν μπορούν να επαναπαυτούν στις δάφνες τους και να θεωρούν οτιδήποτε δεδομένο. Δεδομένου ότι οι χώρες βαθμολογούνται σε 60 δείκτες συνολικά, χρειάζονται μόνο μερικές δυσμενείς εξελίξεις για εκείνες τις χώρες που βρίσκονται κοντά στην ταξινόμηση της «πλήρους δημοκρατίας» για να επανέλθουν στην ομάδα χωρών της «ελαττωματικής δημοκρατίας».
Η Ελλάδα ήταν μία από τις τέσσερις χώρες που αναβαθμίσατε στον φετινό Δείκτη Δημοκρατίας. Μόνο το 7,8% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε μια «πλήρη δημοκρατία». Ποια είναι η συνταγή για να γίνεις «πλήρης δημοκρατία»;
Ναι, σύμφωνα με τη μέτρησή μας, μόνο 74 από τις 167 χώρες που καλύπτουμε (που αντιπροσωπεύουν σχεδόν ολόκληρο τον παγκόσμιο πληθυσμό) ταξινομούνται ως δημοκρατίες (24 «πλήρες δημοκρατίες» και 50 «ελαττωματικές δημοκρατίες»). Για να ταξινομηθεί μια χώρα ως «πλήρης δημοκρατία» πρέπει να έχει κατά μέσο όρο βαθμολογία πάνω από 8,00 και στις πέντε κατηγορίες του δείκτη (ο συνολικός δείκτης είναι ο απλός μέσος όρος των πέντε δεικτών κατηγοριών). Ο Economist Democracy Index είναι πιο απαιτητικός ή πιο εκτεταμένος δείκτης δημοκρατίας από άλλους. Για παράδειγμα, από τον γνωστό δείκτη Freedom House, που εστιάζει κυρίως στην εκλογική διαδικασία και στις ελευθερίες των πολιτών, ο δικός μας διαφέρει εννοιολογικά και μεθοδολογικά. Το μοντέλο μας υποστηρίζει ότι οι ελεύθερες και δίκαιες εκλογές και οι πολιτικές ελευθερίες είναι απαραίτητες, αλλά όχι επαρκείς για μια πλήρη και παγιωμένη δημοκρατία. Αυτό απαιτεί διαφανή και αποτελεσματική διακυβέρνηση, ουσιαστική πολιτική συμμετοχή και υποστηρικτική δημοκρατική πολιτική κουλτούρα. Εξ ου και η πιο ευρεία μεθοδολογία μας και οι πέντε κατηγορίες μας.
Η Δυτική Ευρώπη παραμένει το πιο δημοκρατικό μέρος στον πλανήτη. Πιστεύετε ότι αυτό αλλάζει λόγω των ακροδεξιών κινημάτων σε όλη την Ευρώπη; Αναμένετε αλλαγές στον Δείκτη Δημοκρατίας σας λόγω των φετινών εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο;
Η Δυτική Ευρώπη είναι η μόνη περιοχή της οποίας ο μέσος όρος στον δείκτη μας έχει επιστρέψει στα προ πανδημίας επίπεδα και ήταν η μόνη περιοχή που βελτίωσε τη βαθμολογία της το 2023. Ωστόσο, η βαθμολογία του 8,37 είναι κάτω από το 8,61 που καταγράφηκε πριν από την παγκόσμια και οικονομική κρίση. Μπορεί να είναι η περιοχή με τις υψηλότερες επιδόσεις με βάση τη βαθμολογία του δείκτη της, αλλά η δημόσια δυσαρέσκεια με το status quo είναι εμφανής και οξεία σε πολλά μέρη. Ο κόσμος στρέφεται εδώ και πάνω από μία δεκαετία σε λαϊκιστικά κόμματα και άλλες εναλλακτικές λύσεις σε σχέση με τα κυρίαρχα κόμματα.
Η ύπαρξη επίσημων δημοκρατικών θεσμών, κράτους δικαίου και υψηλών προτύπων διακυβέρνησης δεν επαρκούν για τη διατήρηση της λαϊκής υποστήριξης. Οι δημοκρατικοί θεσμοί και τα πολιτικά κόμματα έχουν γίνει αδιάφορα και μη αντιπροσωπευτικά, ακόμη και στις δημοκρατίες με τις καλύτερες επιδόσεις, και οι άνθρωποι απαιτούν καλύτερη εκπροσώπηση και λογοδοσία. Δεν πρέπει να απορρίπτουμε την υποστήριξη των λαϊκιστικών κομμάτων ως αρνητική για τη δημοκρατία. Από πολλές απόψεις αυτό αποκαλύπτει ότι υπάρχει πρόβλημα με το status quo. Εάν οι κυβερνήσεις δεν αποδίδουν και τα πολιτικά κόμματα δεν ανταποκρίνονται στο εκλογικό σώμα, ο κόσμος θα ψάξει αλλού για απαντήσεις. Το βάρος βαρύνει την κυβέρνηση και τα πολιτικά κόμματα να πάνε καλύτερα.
Όσον αφορά τις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τα αποτελέσματα θα είναι ένας σημαντικός δείκτης της πολιτικής διάθεσης σε ολόκληρη την ήπειρο. Ωστόσο, βαθμολογούμε χώρες και όχι οντότητες, όπως η ΕΕ.
Η μέση βαθμολογία 5,23 για το 2023 είναι η χαμηλότερη από την έναρξη του Δείκτη Δημοκρατίας (το 2006). Πώς μπορούμε να αλλάξουμε αυτήν τη «γενική τάση οπισθοδρόμησης και στασιμότητας»;
Υπάρχει μια τάση να αποδοκιμάζουμε αυτό που συμβαίνει σε άλλα μέρη του κόσμου, ειδικά σε χώρες που διοικούνται από «αυταρχικά καθεστώτα». Δεν είναι κακό να δείχνεις αλληλεγγύη με ανθρώπους που αγωνίζονται για δημοκρατικά δικαιώματα αλλού. Ωστόσο, η δημοκρατία ξεκινά από το σπίτι σου και εδώ πρέπει να κατευθύνουν τις ενέργειες και τους πόρους τους οι κυβερνήσεις, τα πολιτικά κόμματα και οι πολίτες. Αντί να κάνουμε κήρυγμα στους άλλους, θα πρέπει να επιδιώκουμε να αντιμετωπίσουμε τα ελαττώματα των δικών μας συστημάτων και να είμαστε ένα παράδειγμα που μπορεί να εμπνεύσει άλλους. Από το Ηνωμένο Βασίλειο μέχρι τις ΗΠΑ και τη Γερμανία μέχρι την Ελλάδα, αυτή είναι μια προσπάθεια που μπορούν να αναλάβουν οι κυβερνήσεις και οι πολίτες.
