Το πόσο θα διαρκέσει η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός μεταξύ του Ισραήλ και της τρομοκρατικής οργάνωσης Χαμάς–η εφαρμογή της οποίας ξεκίνησε το πρωί της Κυριακής– και αν αυτή θα επιφέρει την ειρήνη στην περιοχή είναι άγνωστο.
Το βέβαιο είναι ότι οι διπλωματικές διαπραγματεύσεις που προηγήθηκαν, οι εξελίξεις σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο, οι εσωτερικές και εξωτερικές πιέσεις προς τους βασικούς δρώντες, αλλά και ορισμένα γεγονότα, κατέστησαν την εξίσωση αρκούντως πολυπαραγοντική, δύσκολη και συνάμα μια ενδιαφέρουσα μελέτη περίπτωσης (case study).
Η συμφωνία που συνομολογήθηκε στην Ντόχα στις 15 Ιανουαρίου, υπό τη διαμεσολάβηση των ΗΠΑ, Κατάρ και Αιγύπτου, «παγώνει» τη σύρραξη μετά από 471 ημέρες και προβλέπει τρία στάδια:
-Το πρώτο θα διαρκέσει 42 ημέρες και προβλέπει απελευθέρωση 33 Ισραηλινών ομήρων με αντάλλαγμα την αποφυλάκιση εκατοντάδων Παλαιστινίων κρατουμένων, οι περισσότεροι εκ των οποίων είναι καταδικασμένοι τρομοκράτες.
-Το δεύτερο αφορά την απελευθέρωση των εναπομεινάντων αρρένων Ισραηλινών ομήρων (στρατιώτες και πολίτες) με αντάλλαγμα Παλαιστίνιους αιχμαλώτους, ενώ περιλαμβάνει και την πλήρη αποχώρηση του ισραηλινού στρατού από τη Λωρίδα της Γάζας. Οι σχετικές διαπραγματεύσεις αναμένεται να εκκινήσουν τις επόμενες εβδομάδες.
-Τέλος, το τρίτο στάδιο περιλαμβάνει ανταλλαγή των νεκρών των δύο πλευρών και την εφαρμογή σχεδίου ανοικοδόμησης της Γάζας.
Αντίστροφη μέτρηση
Το πλαίσιο της συμφωνίας ήταν πανομοιότυπο με αυτό που είχε εξαγγείλει ο Τζο Μπάιντεν, τον περασμένο Μάιο. Τι άλλαξε και επήλθε τώρα η συμφωνία; H Χαμάς, σύμφωνα με το BBC, μετέβαλε ξαφνικά τη στάση της τον Δεκέμβριο και μετά από 14 μήνες άρχισε για πρώτη φορά να συζητά ουσιαστικά. Μια σειρά γεγονότων κατέστησαν την τρομοκρατική οργάνωση (περίπου ως) αποσυνάγωγο δρώντα, ο οποίος έχανε διαρκώς ερείσματα. Όταν αντιλήφθηκε ότι τα δεδομένα γι’ αυτούς, προϊόντος του χρόνου, θα βαίνουν μόνο επί τα χείρω, επιδίωξε συμφωνία.
Τα γεγονότα που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο είναι:
-Οι δολοφονίες του πολιτικού ηγέτη και επικεφαλής διαπραγματευτή της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγια, από Ισραηλινούς πράκτορες στην Τεχεράνη τον Ιούλιο και του Γιαχία Σινουάρ, υπαίτιου για τη φρικιαστική επίθεση της 7ης Οκτωβρίου 2023, επίσης από τις ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις τον Οκτώβριο.
-Η εκεχειρία μεταξύ Ισραήλ και Λιβάνου, όπου δραστηριοποιείται η σιιτική (και πλέον αποδυναμωμένη) οργάνωση της Χεζμπολάχ που θεωρείται σύμμαχος της Χαμάς, τον Νοέμβριο.
-Η εκπαραθύρωση του φιλοϊρανικού καθεστώς Άσαντ από τη Συρία, τον Δεκέμβριος και
-Η εκλογή και η δραστηριότητα του Ντόναλντ Τραμπ, που επηρέασε τόσο τη Χαμάς όσο και το Ισραήλ.
Τα δημόσια μηνύματα του νέου Αμερικανού προέδρου προς τη Χαμάς ότι «θα ξεσπάσει κόλαση» εάν δεν απελευθερωθούν οι όμηροι και δεν τηρηθεί η συμφωνία, ήταν αναμενόμενα. Στο παρασκήνιο, ο Τραμπ φέρεται να άσκησε μεγάλη πίεση και προς τον Ισραηλινό πρωθυπουργό, Μπενιαμίν Νετανιάχου, ο οποίος στο εσωτερικό του επιχειρούσε να ισορροπήσει μεταξύ όσων (πολιτών) ζητούσαν τη λήξη των εχθροπραξιών και την επιστροφή των ομήρων και όσων (πολιτικών) απαιτούσαν μάχη μέχρι τέλους.
Προ ημερών, ο νέος απεσταλμένος του νέου Αμερικανού προέδρου στη Μέση Ανατολή, Στιβ Γουίτκοφ, επισκέφθηκε το Τελ Αβίβ και συναντήθηκε με τον Νετανιάχου. Σύμφωνα με το BBC, o Ισραηλινός πρωθυπουργός δέχθηκε ισχυρές πιέσεις, ενώ το μήνυμα που κόμισε ο Αμερικανός επισκέπτης ήταν ξεκάθαρο: «Ο Τραμπ θέλει μια συμφωνία – τώρα, κάντε την».
Στη συνέχεια, ο Γουίτκοφ επέστρεψε στην Ντόχα όπου συνεργάστηκε στενά με τον Μπρετ Μακγκέρκ, απεσταλμένο του Μπάιντεν στη Μέση Ανατολή. Η συνεργασία της απερχόμενης με τη νέα αμερικανική διοίκηση απέδωσε τα μέγιστα. Παρά τις μεγάλες δυσκολίες και τις παρελκυστικές τακτικές μεταξύ των δύο μερών, λίγες μέρες αργότερα συμφωνήθηκε η κατάπαυση του πυρός.
Αντικρουόμενες εικόνες
Το πρωί της Κυριακής, ακόμα και προ της εφαρμογής της συμφωνίας, οι άνθρωποι στη Λωρίδα της Γάζας ξεχύθηκαν στους δρόμους με σημαίες και πανηγύριζαν. Στο Ισραήλ, αντιθέτως, η συμφωνία προκάλεσε κυβερνητική κρίση. Στις 17 Ιανουαρίου, όταν το Υπουργικό Συμβούλιο έδωσε την έγκρισή του, δύο ακροδεξιοί υπουργοί καταψήφισαν.
Εντέλει, χθες, τρεις υπουργοί του θρησκευτικού κόμματος Εβραϊκή Δύναμη, το οποίο έχει επικεφαλής τον σκληροπυρηνικό και μέχρι πρότινος υπουργό Εθνικής Ασφαλείας, Ιταμάρ Μπεν Γκβιρ, παραιτήθηκαν καταγγέλλοντας τη συμφωνία ως «νίκη της τρομοκρατίας».
Εμπειροι παρατηρητές των εξελίξεων στο Ισραήλ υποστηρίζουν ότι η αποχώρηση του συγκεκριμένου κόμματος από την κυβέρνηση Νετανιάχου δεν πρόκειται να οδηγήσει στην κατάρρευση του κυβερνητικού συνασπισμού, ωστόσο θα του προκαλέσει ένα ισχυρό «τράνταγμα».
