Κατά τον τελευταίο μισό αιώνα, ή στα 75 χρόνια από το τέλος του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου, η ανθρώπινη κοινότητα αναπτύχθηκε με άνευ προηγουμένου ταχύτητα. Η επιστημονική και τεχνολογική επανάσταση οδήγησε σε μια πραγματική πρόοδο στον τομέα των επικοινωνιών. Το Διαδίκτυο και οι κινητές επικοινωνίες όχι μόνο προκάλεσαν επανάσταση, αλλά και ποιοτικά άλλαξαν τους τομείς του εμπορίου, των επενδύσεων κ.λπ. Η παγκοσμιοποίηση – όχι μόνο υπέρ του παγκοσμίου εμπορίου αλλά και μιας νέας ποιότητας στην κινητικότητα και την διαδραστικότητα μεταξύ των ανθρώπων, έγινε πραγματικόητα που ξεπερνά τα κρατικά σύνορα.
του Έρολ Ούσερ*
Αυτή η διαδικασία παγκόσμιας διασύνδεσης όχι μόνο στο κράτος, αλλά και στο κοινωνικό επίπεδο, δεν μπορούσε παρά να οδηγήσει στο γεγονός ότι μια πραγματικά παγκόσμια κοινωνία άρχισε σταδιακά να διαμορφώνεται, ενωμένη με διασυνοριακούς δεσμούς, συμφέροντα και, σταδιακά, από αξίες. Σε πολιτικό επίπεδο, αυτή η διαδικασία οδήγησε στην ενοποίηση της έννοιας της παγκόσμιας διακυβέρνησης και στην εμφάνιση των πρώτων σημείων της μετατροπής του κόσμου σε μια ενιαία, παγκόσμια πολιτεία. Φυσικά, αυτή η δυναμική των γεγονότων έθεσε μια σοβαρή πρόκληση στην κρατική κυριαρχία.
Επομένως, η παγκοσμιοποίηση γίνεται όλο και περισσότερο αντιληπτή όχι μόνο ως ευκαιρία, αλλά και ως πρόκληση. Σε πολλές χώρες, έχουν ξεκινήσει συζητήσεις σχετικά με τη σκοπιμότητα καθορισμού ενός είδους ορίου στην παγκοσμιοποίηση, σχετικά με την εξεύρεση της βέλτιστης ισορροπίας μεταξύ παγκόσμιων και εθνικών συμφερόντων.
Σε μεγαλύτερο βαθμό, αυτές οι συζητήσεις και οι πρακτικές διακυβέρνησης ήταν χαρακτηριστικές μεταξύ των μη δυτικών χωρών, αλλά πρόσφατα έχουν γίνει όλο και πιο δημοφιλείς στην ίδια τη Δύση. Η εκλογή και οι πολιτικές του Ντόναλντ Τραμπ είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα.
Αλλά όλα αυτά τα βήματα έχουν καθαρά πολιτικό χαρακτήρα. Η υλική βάση της ίδιας της παγκοσμιοποίησης, η τεχνολογική της βάση, δεν αμφισβητήθηκε από κανέναν. Τις περισσότερες φορές, αυτές οι ερωτήσεις αφέθηκαν σε εκείνους που ασχολούνται με το μέλλον. Ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 και του 1970, υπό την επήρεια των εκθέσεων του Ομίλου της Ρώμης, προέκυψε μια συζήτηση σχετικά με τα όρια πόρων για την ανθρώπινη ανάπτυξη: το γεγονός ότι ο κόσμος δεν έχει αρκετά καύσιμα, αρόσιμη γη, πόσιμο νερό κ.λπ. Η έντονη καταστροφολογία σε ορισμένες διατάξεις οδήγησε στο συμπέρασμα ότι η ανθρωπότητα πρέπει να εγκαταλείψει την πίστη της στην πρόοδο ως το κύριο ερέθισμα για την ανάπτυξη και η ιδέα που εκφράστηκε ήταν ότι οι μελλοντικές γενιές δεν θα ζουν καλύτερα, αλλά χειρότερα από εμάς, και ως εκ τούτου το μέλλον δεν είναι αισιόδοξο. Αλλά μια εκστρατεία που ξεκίνησε υπό την αιγίδα του ΟΗΕ για να ανταποκριθεί σε αυτές τις προειδοποιήσεις συνέχισε να τονίζει την πιθανότητα προόδου, αισιοδοξίας και ανάπτυξης ως βασικής ηθικής στάσης της ανθρωπότητας. Στα Ηνωμένα Έθνη, προέκυψε ο όρος «αειφόρος ανάπτυξη». Αν και τονίστηκε ότι η ανθρωπότητα πρέπει να φροντίζει το περιβάλλον κ.λπ., δεν υπήρχε καμία αμφιβολία για την παγκόσμια πορεία προς την συνεχή ανάπτυξη.
Ταυτόχρονα, τα τελευταία χρόνια, πρώτα στο πλαίσιο της ακαδημαϊκής κοινωνιολογίας, και αργότερα σε έναν ευρύτερο χώρο πληροφόρησης και πολιτιστικού χαρακτήρα, μια θεωρία άρχισε να κερδίζει δημοτικότητα, η οποία τόνισε την παγκόσμια κοινωνία κινδύνου. Η ουσία της είναι ότι η συνεχής εμπλοκή τόσο των τεχνολογικών όσο και των κοινωνικών δεσμών μεταξύ ανθρώπων σε παγκόσμια κλίμακα αυξάνει σχεδόν αναπόφευκτα το επίπεδο των κινδύνων που μπορούν να συσσωρευτούν και να θέσουν σε κίνδυνο τη σταθερότητα ολόκληρου του παγκόσμιου συστήματος.
Αυτοί οι κίνδυνοι και οι καταστροφές που προκαλούν μπορεί να είναι διαφορετικής αιτίας. Αφενός, πρόκειται για βιομηχανικό κίνδυνο. Δεν είναι τυχαίο ότι η θεωρία της παγκόσμιας κοινωνίας κινδύνου κέρδισε ιδιαίτερη δημοτικότητα μετά το ατύχημα της Φουκουσίμα. Από την άλλη πλευρά, αυτοί είναι φυσικοί κίνδυνοι που σχετίζονται με μια ανισορροπία στην ανθρώπινη έκθεση στη φύση. Είναι σαφές ότι σε αυτήν τη διατύπωση του ζητήματος, δεν υπάρχει σαφής γραμμή μεταξύ ορθολογικής αξιολόγησης και παράλογων μυστικιστικών στοιχείων («η φύση εκδικείται τον άνθρωπο»). Σε αυτό το πλαίσιο, άρχισε να διαμορφώνεται ένα είδος οικολογικής εσχατολογίας. Η ισχυρή απαίτηση πολλών για τις ιδέες που εξέφρασε πρόσφατα η Greta Thunberg εξέπληξε πολλούς παραδοσιακούς πολιτικούς και τα τελευταία δύο χρόνια έχει τονίσει την πραγματική παγκόσμια ζήτηση για αυτού του είδους τον παραλογισμό.
Μέχρι πρόσφατα, η πρακτική εστίαση αυτής της παγκόσμιας κοινωνίας κινδύνου ήταν κυρίως το πρόβλημα της αλλαγής του κλίματος και η αντίδραση της διεθνούς κοινότητας σε αυτήν (από το Πρωτόκολλο του Κιότο στη Συμφωνία των Παρισίων) και όλα αυτά τα προβλήματα με τον ένα ή τον άλλο τρόπο σχετίζονται κυρίως με τον μεσοπρόθεσμο προγραμματισμό.
Όμως, η εκδήλωση της πανδημίας του κορωνοϊού οδήγησε το θέμα των φυσικών κινδύνων της παγκοσμιοποίησης και της παγκόσμιας κοινωνίας να ξεχωρίζει στην ατζέντα των υπευθύνων χάραξης πολιτικής, τόσο τώρα όσο και στο άμεσο μέλλον. Κατά συνέπεια, όλη αυτή η φυσική εσχατολογία και οι κίνδυνοι αφορούν τώρα ολόκληρο τον κόσμο. Ο κορωνοϊός έχει δείξει ότι οι εξωτερικοί μη πολιτικοί κίνδυνοι είναι πράγματι το νούμερο ένα θέμα στον σύγχρονο στρατηγικό σχεδιασμό. Επιπλέον, είναι αρκετά ικανοί ποιοτικά και, ενδεχομένως, να αλλάξουν ανεπανόρθωτα την υπάρχουσα παγκόσμια τάξη.
Ως εκ τούτου, είναι σκόπιμο να εστιαστεί η ανάλυση εμπειρογνωμόνων στο σχηματισμό μιας παγκόσμιας κοινωνίας κινδύνου και των πολιτικών επιπτώσεων. Φυσικά, θα ήταν αφελές να προσπαθήσουμε να δημιουργήσουμε ένα είδος «θεωρίας μαύρου κύκνου», αλλά η αξιολόγηση και ο υπολογισμός μιας νέας κατηγορίας παγκόσμιων μη πολιτικών κινδύνων θα πρέπει να γίνει αντικείμενο προβληματισμού.
Στην πραγματικότητα, βλέπουμε τώρα ότι τα προβλήματα της κλιματικής αλλαγής, των επιδημιών και των πανδημιών, άλλων φυσικών και ανθρωπογενών αλυσίδων καταστροφών φέρνουν στο προσκήνιο την έννοια μιας παγκόσμιας κοινωνίας κινδύνου, όχι μόνο θεωρητικά, αλλά ως πραγματική εναλλακτική λύση για την υπάρχουσα παγκοσμιοποίηση. Επομένως, είναι εξαιρετικά σημαντικό να εκτιμηθούν οι πιθανές συνέπειες αυτών των νέων κινδύνων για το παγκόσμιο πολιτικό σύστημα και τον μετασχηματισμό της παγκόσμιας τάξης.
Ως αποτέλεσμα, ο παγκόσμιος στρατηγικός σχεδιασμός θα πρέπει να μετατραπεί σε παγκόσμια διαχείριση κινδύνων.
Και σε αυτό το πλαίσιο, δεν είναι μόνο η οικονομία, οι ανταλλαγές και οι μεταφορές. Το βασικό ηθικό ερώτημα φαίνεται πολύ πιο σημαντικό: είναι δυνατή η ανάπτυξη και η πρόοδος σε μια παγκόσμια κοινωνία κινδύνου; Σε τελική ανάλυση, εάν οι αλυσίδες καταστροφών δεν αποτελούν εξαίρεση, αλλά κανόνας ζωής, σύμφωνα με αυτήν τη θεωρία της κοινωνίας κινδύνου, τότε όλοι πρέπει να καταλάβουν ότι κάτι άλλο είναι φυσικό να ακολουθήσει τον κορωνοϊό. Και δεν θα χρειαστεί να μιλήσουμε για βιώσιμη ανάπτυξη. Κατά συνέπεια, θα πρέπει να αποδεχτούμε ως έναν νέο και αμετάβλητο κανόνα ότι το μέλλον της ανθρώπινης κοινότητας θα επιδεινώνεται;
*O Έρολ Ούσερ είναι πρόεδρος και CEO της USER HOLDİNG. Επιχειρηματίας και φιλάνθρωπος, πρόκειται έναν από τους καινοτόμους παίκτες της επιχειρηματικής τουρκικής σκηνής. Η USER HOLDİNG είναι επενδυτική τραπεζική εταιρεία που προσφέρει συμβουλευτικές υπηρεσίες τόσο σε τουρκικές όσο και διεθνείς εταιρείες.
