Μεγάλη δημοσιότητα, όπως είναι φυσικό, έχει πάρει η δολοφονία της νεαρής Καρολάιν από τον σύζυγό της. Όσο περνούν οι μέρες, όμως, η δολοφονία άλλης μιας γυναίκας από άλλον έναν άνδρα, αυτό που επικρατεί στον δημόσιο διάλογο είναι το θέατρο που ο καθ’ ομολογία δολοφόνος έπαιξε ενώπιον των αστυνομικών και της κοινωνίας.
Γράφει η Σοφία Βούλτεψη*
Συγκλονιστήκαμε από την φρικτή μοίρα της νεαρής γυναίκας, πέσαμε πάλι από τα σύννεφα για το «καλό παιδί», βλέπουμε και ξαναβλέπουμε τις εικόνες από μια «ευτυχισμένη ζωή», διαβάζουμε τις αποτρόπαιες λεπτομέρειες, παρακολουθούμε τις ερμηνείες των ειδικών.
Η βία κατά των γυναικών δεν είναι ούτε σημερινό, ούτε ελληνικό φαινόμενο. Για παράδειγμα, σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ (FRA), στην πρώτη θέση βρίσκονται η Αυστρία και η Φινλανδία. Και πάνω από το 50% των περιστατικών συμβαίνουν μέσα στο σπίτι του θύματος.
Από την ίδια έρευνα προέκυψε ότι ο μέσος ευρωπαϊκός όρος όσον αφορά στη βία μέσα στο σπίτι είναι 35%, ενώ το 68% των γυναικών δεν αναφέρουν τα περιστατικά στην αστυνομία.
Η μάχη της καραντίνας
Στη διάρκεια της καραντίνας, δόθηκε μεγάλη μάχη για να σωθούν οι γυναίκες από τη βία μέσα στο σπίτι, καθώς βρέθηκαν εγκλωβισμένες με τον θύτη τους και δυσκολεύονταν να ξεφύγουν από τον έλεγχό του για να καταγγείλουν.
Στην Ελλάδα προβλήθηκε το σποτάκι με την Ελεωνόρα Μελέτη, δόθηκε η δυνατότητα οι καταγγελίες να γίνονται και με mail – καθώς οι θύτες παρακολουθούν τις τηλεφωνικές επικοινωνίες – ενημερώθηκαν ότι για τα θύματα βίας δεν ισχύουν τα περιοριστικά μέτρα, δημιουργήθηκαν νέες δομές έκτακτης ανάγκης και προσφέρθηκαν δωμάτια σε ξενοδοχεία.
Μηνύματα έστειλαν η Πρόεδρος της Δημοκρατίας και ο πρωθυπουργός.
«Έχεις Φωνή Είμαστε Δίπλα σου», ήταν το μήνυμα που με τη σειρά του έστειλε το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη από την πρώτη στιγμή της καραντίνας.
Εκτός από το 100 και από την γραμμή 15900, λειτούργησε και η γραμμή 1110 της Περιφέρειας Αττικής και του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών.
Στην Ιταλία, καθιερώθηκε ως σύνθημα για το τηλεφώνημα στην αστυνομία το «θα ήθελα μια πίτσα», οπότε οι καραμπινιέροι σπεύδουν αμέσως.
Οι υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης σε όλη την Ευρώπη κατέγραψαν αύξηση έως και 60% στις κλήσεις από γυναίκες που είχαν πέσει θύματα ενδοοικογενειακής βίας κατά τη διάρκεια της καραντίνας. Στην Ελλάδα, τον Απρίλιο του 2020, πρώτο μήνα της καραντίνας, οι κλήσεις στον αριθμό έκτακτης ανάγκης τετραπλασιάστηκαν (από 166 τον Μάρτιο σε 648).
Η κυβέρνηση της Αυστραλίας ανακοίνωσε αύξηση 75% των αναζητήσεων στο Διαδίκτυο για στήριξη για επεισόδια ενδοοικογενειακής βίας.
Επειδή απλά είμαι γυναίκα…
Δεν ευθύνεται, βέβαια, μόνο η καραντίνα. Μ’ αυτήν απλά το φαινόμενο εντάθηκε. Όλοι θυμόμαστε, στις αρχές του 2020, την εκστρατεία με τις αφίσες όπου κυριαρχούσαν τα πρησμένα και γεμάτα μώλωπες πρόσωπα της Μπριζίτ Μακρόν και της Μισέλ Ομπάμα στους δρόμους του Μιλάνου, υπό τον τίτλο «Just because I am a Woman» (Επειδή απλά είμαι γυναίκα).
Το 2019, στη Γαλλία, είχαν σημειωθεί 122 γυναικοκτονίες.
Την περασμένη άνοιξη, στη Σουηδία, πέντε γυναίκες δολοφονήθηκαν από πρώην συντρόφους τους μέσα σε διάστημα τριών εβδομάδων.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποφάσισε την δημιουργία ενός ενιαίου ευρωπαϊκού αριθμού (116 016) για τις καταγγελίες.
Στη Βενεζουέλα του «συντρόφου» Μαδούρο, μόνο το 2020 σημειώθηκαν 230 γυναικοκτονίες. Δέκα γυναικοκτονίες την ημέρα πραγματοποιούνται στο Μεξικό – και επί «συντρόφου» ΑΜΛΟ.
Σύμφωνα με έκθεση του Παγκόσμιου Γραφείου των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα (2018), το σπίτι είναι το πιο επικίνδυνο μέρος για μια γυναίκα, καθώς 50.000 γυναίκες δολοφονήθηκαν παγκοσμίως το 2017 από έναν νυν ή πρώην σύντροφο ή ένα μέλος της οικογένειάς τους. Δηλαδή 137 την ημέρα! Δηλαδή έξι την ώρα!
Τα ίδια και στην Ευρώπη, όπου, σύμφωνα με έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (2018) δολοφονούνται 50 γυναίκες την εβδομάδα και το κόστος της έμφυλης βίας στην ΕΕ ξεπερνά το αστρονομικό ποσό των 220 δις ευρώ.
Πρόβλημα με ρίζες και όχι για αντιπολίτευση
Έχουμε, λοιπόν, να κάνουμε με κάτι το βαθύ, που σχετίζεται με εδραιωμένες πεποιθήσεις όσον αφορά στην αξία της γυναίκας. Και γι’ αυτό καλό είναι όταν ο αρμόδιος τομεάρχης του ΣΥΡΙΖΑ κάνει δηλώσεις να αποφεύγει την αντιπολίτευση, λέγοντας ότι τάχα «δεν ενδιαφέρει την κυβέρνηση ο εκσυγχρονισμός της ΕΛΑΣ για την αντιμετώπιση σύγχρονων κοινωνικών προβλημάτων όπως η έμφυλη βία, οι γυναικοκτονίες, το trafficking», ότι πολλές γυναίκες δεν θα δολοφονούνταν «αν υπήρχαν τα στελέχη, οι δομές και τα μέσα στην ΕΛΑΣ σε όλη τη χώρα» και ότι «συχνά κακοποιημένες γυναίκες δεν έχουν εμπιστοσύνη στην ελληνική αστυνομία και δεν απευθύνονται σε αυτή, για την ασφάλεια τους».
Πρώτον διότι η Ελλάδα διαθέτει πλέον εκπαιδευμένη σ’ αυτά τα θέματα αστυνομία. Στις 4 Νοεμβρίου 2019 εγκαινιάστηκε το Τμήμα αντιμετώπισης ενδοοικογενειακής βίας στην Ελληνική Αστυνομία και ιδρύθηκαν ειδικά γραφεία στις έδρες των Γενικών Αστυνομικών Διευθύνσεων στις δεκατέσσερις Περιφέρειες της χώρας.
Παράλληλα, τα συμβουλευτικά κέντρα λειτουργούν κανονικά υπό την εποπτεία του Κέντρου Θεμάτων Ισότητας. Αυτό άλλωστε προέκυψε από σειρά συνεδριάσεων της κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ισότητας, Νεολαίας και Δικαιωμάτων του Ανθρώπου με θέμα την παρακολούθηση της εφαρμογής της Σύμβασης του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Βία κατά των Γυναικών (Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης από την οποία αποσύρθηκε η Τουρκία)– υπό την προεδρία μου και με την παρουσία πάντα της υφυπουργού για τη Δημογραφική Πολιτική και την Οικογένεια, τότε γενικής γραμματέως Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, Μαρίας Συρεγγέλα.
Και δεύτερον διότι η ίδια η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ είχε ανακοινώσει πως το 2017 επτά γυναίκες δολοφονήθηκαν στην Ελλάδα από κάποιο μέλος της οικογένειάς τους, ενώ το 2016 και το 2018 οι δολοφονίες γυναικών από συγγενικό τους πρόσωπο είχαν ανέλθει σε 13 σε κάθε έτος αντίστοιχα. Δράστες σε πάνω από το 85% των περιπτώσεων οι σύζυγοι.
Τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας στην πατρίδα μας την περίοδο 2014-2018 αυξήθηκαν κατά 34,45%. Το 2014 πανελλαδικά είχαν καταγραφεί 3.512 περιστατικά, το 2015 ανέβηκαν σε 3.572, το 2016 σε 3.838, το 2017 σε 3.930 και το 2018 έκαναν άλμα, φτάνοντας σε 4.722.
Αφήστε το καλύτερα κ. Σπίρτζη!
Στις 25 Νοεμβρίου 2020, Παγκόσμια Ημέρα Εξάλειψης της Βίας κατά Γυναικών, σε μια μεγάλη συζήτηση έλαβε μέρος ο ίδιος ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, που κάλεσε προσωπικά τις γυναίκες να καταγγέλλουν.
Το πανελλαδικό δίκτυο δομών λειτουργεί από το 2011 και σήμερα αποτελείται από 42 Συμβουλευτικά Κέντρα, 20 Ξενώνες Φιλοξενίας και 24ωρη υποστηρικτική γραμμή SOS 15900. Πρόσφατα, η χρηματοδότηση του προγράμματος από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο παρατάθηκε και για την περίοδο 2021-2023.
Τον περασμένο Μάρτιο, στην ετήσια έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ισότητα των φύλων η Ελλάδα διακρίθηκε για τρεις καλές πρακτικές, όσον αφορά σε δράσεις και πρωτοβουλίες.
Αιτία του κακού η υποτίμηση της γυναίκας
Φυσικά, τίποτε δεν είναι αρκετό. Γιατί στη ρίζα του κακού βρίσκεται ακόμη η διαδεδομένη υποτίμηση της γυναίκας. Αυτή την ώρα που μιλάμε, στην Ελλάδα ο μισογυνισμός παραμένει υπερβολικά διαδεδομένος.
Αναγκάζονται να συμπεριφέρονται φυσιολογικά, αλλά παντού υπάρχει μια διάχυτη αίσθηση ότι οι γυναίκες… περισσεύουν, ότι παίρνουν όλο και περισσότερο χώρο από τους άνδρες, ότι – τελικά – οι υψηλές θέσεις που καταλαμβάνουν τους έχουν απλά παραχωρηθεί ή τις έχουν… κλέψει!
Αυτό σημαίνει ότι με όχημα μια επίπλαστη εικόνα ισότητας, υποτιμάται το βάθος του προβλήματος, που στη βάση του αποτελεί καθαρά ζήτημα εκπαίδευσης.
Ειδικά στην Ελλάδα, τα αγόρια είναι ανάγκη να διδαχθούν από πολύ νωρίς και οι άνδρες πρέπει να συνειδητοποιήσουν την μεγάλη συμβολή των γυναικών στην πορεία του Έθνους.
Να διδαχθούν και να ενημερωθούν όλοι ότι οι Ελληνίδες έρχονται από πολύ μακριά.
Οι αγώνες των γυναικών για την πατρίδα
Είναι αυτές που πήραν μέρος σε όλους τους Αγώνες του Έθνους (Αγώνας Παλιγγενεσίας, Μακεδονικός Αγώνας, αγώνες για την ένωση στον εθνικό κορμό της Κρήτης, των Δωδεκανήσων, της Επτανήσου, Έπος του 1940), χωρίς καν να έχουν δικαίωμα ψήφου ή γνώμης. Εκατό φορές περισσότερο πατριώτισσες λοιπόν!
Είναι οι Σουλιώτισσες που χόρεψαν τον Χορό του Ζαλόγγου για να μην ατιμαστούν. Είναι οι Μανιάτισσες που έδωσαν τη μάχη με τα δρεπάνια τους στη Μάχη του Διρού. Είναι οι γυναίκες που ταπεινώθηκαν στα σκλαβοπάζαρα της Τριπολιτσάς. Σ’ αυτές ο εθνικός μας ποιητής αφιέρωσε τον στίχο «κλαψες, άλυσες, φωνές»…
Είναι οι δασκάλες που στην Μακεδονία τους έκοβαν τις γλώσσες και τις κρεμούσαν από τα δένδρα για να μην διδάσκουν στα παιδιά γλώσσα και Ιστορία.
Είναι οι γυναίκες της Πίνδου, που περπατούσαν μέσα στα χιόνια φορτωμένες πυρομαχικά.
Είναι αυτές που με χίλια βάσανα έγιναν δεκτές στα πανεπιστήμια και στον επαγγελματικό στίβο, αυτές που με το σπαθί τους κέρδισαν το δικαίωμα να υπηρετούν την επιστήμη, να γράφουν και να γεννούν και παιδιά του νου, αυτές που ακόμη και σήμερα αγωνίζονται για να συμφιλιώσουν τον επαγγελματικό με τον οικογενειακό βίο.
Έχουμε υποχρέωση να διδάσκουμε στους νέους και να υπενθυμίζουμε στους μεγαλύτερους την διαχρονική προσφορά και παρουσία των γυναικών παντού και πάντοτε.
Πηνελόπη Δελτα, Σιμόν ντε Μποβουάρ, Καλλιρρόη Παρρέν
Υπάρχουν μερικά μοναδικά βιβλία, που αξίζει να διαβάσουμε όλοι και όλες:
Οι «Ρωμιοπούλες» της Πηνελόπης Δέλτα είναι σίγουρα ένα από αυτά. Και το «Δεύτερο Φύλο» της Σιμόν ντε Μποβουάρ. Και το έργο του Πλούταρχου «Γυναικών Αρεταί». Και τα κείμενα της Καλλιρρόης Παρρέν που τα έβαλε με το ανδρικό κατεστημένο της εποχής της, με αυτούς οι οποίοι πίστευαν αυτό που είχε εκφράσει ο Εμμανουήλ Ροΐδης, ότι δηλαδή… «γυνή σκεπτομένη και γράφουσα ως ανήρ, παραβιάζει το είδος της, γίνεται ανδρογυναίκα». Ή ο Σταύρος Βουτυράς, που έγραψε για την Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, πρώτη Ελληνίδα πεζογράφο, το 1887:
«Αφες κατά μέρος Προοδευτικούς Συλλόγους και διαμαρτυρίας και παραδόξους αρχάς και ιδέας περί χειραφετήσεως της γυναικός. Καταγίνου εις την οικιακήν οικονομίαν και εκεί επίστησον την προσοχήν σου, διότι η γυνή εγεννήθη δια τον οίκον, ενώ ο ανήρ δια την επιστήμην και την κοινωνίαν»!
Αλλά υπάρχουν και πολλοί άνδρες που γράφουν για να αναδείξουν τον αγώνα των γυναικών για την πατρίδα, την επιστήμη, τη συγγραφή.
Θοδωρής Παπαθεοδώρου: Το «Άγιον Αίμα» και τα άλλα…
Ένας από αυτούς είναι ο Θοδωρής Παπαθεοδώρου. Μόλις κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις «Ψυχογιός» το νέο του ιστορικό μυθιστόρημα «Άγιον Αίμα», σπονδή στα 200 χρόνια της Παλιγγενεσίας και αφιερωμένο, για άλλη μια φορά, στις γυναίκες του Αγώνα. Εκεί θα βρείτε τους αγώνες των γυναικών από την Ήπειρο ως την Πελοπόννησο.
«Με βήματα αργά αλλά σίγουρα, βαδίζει προς το πλάτωμα όπου ήδη τραγουδούν και χορεύουν οι γυναίκες, η μια δίπλα στην άλλη, άλλες μονάχες, άλλες με τα παιδιά τους στην αγκάλη. Σε κάθε στεφάνωμα, σε κάθε γύρο, μία λιγότερη. Δίχως λιγοψυχιά, δίχως φόβο, δίχως δισταγμό», γράφει ο Παπαθεοδώρου. (Ζάλογγο, Δεκέμβριος 1803)
Και για το σκλαβοπάζαρο της Τριπολιτσάς:
«Λίγο πιο κει μια εικοσαριά γυναίκες στέκονταν όρθιες, δεμένες στους καρπούς με χοντρή τριχιά. Τα μαλλιά τους χυμένα, βρόμικα κι’ ανάκατα στους ώμους, τα πρόσωπά τους δε φαίνονταν, κατεβασμένα έστεκαν κοιτώντας χαμηλά, τα ρούχα τους σκισμένα, τρυπημένα, λερά. Ο Ισά μπουλούκμπασης, καβάλα σε άσπρο άτι, μπήκε στο γεφύρι απ’ την απέναντι μεριά κι’ έφτασε με θριαμβικό καλπασμό σιμά στους καβαλαραίους και στα φορτωμένα κάρα. Κατέβηκε απ’ τ’ άλογό του και σκαρφάλωσε στο πρώτο. Στάθηκε ανάμεσα στις δεμένες γυναίκες και τις περιεργάστηκε εξεταστικά, ανοίγοντας πόδια, ζουλώντας στήθη κι ανασηκώνοντας κεφάλια με την άκρη του ασημοστόλιστου ντουφεκιού του». (Αρκαδία, χειμώνας του 1806)
Συνιστώ θερμά να αναζητήσετε και τα άλλα του βιβλία, όπου επίσης κυριαρχεί η γυναικεία προσφορά: «Γυναίκες της μικρής πατρίδας», «Λιανοκέρια της μικρής πατρίδας», «Συναξάρια της μικρής πατρίδας» (τριλογία του Μακεδονικού Αγώνα), «Οι κόρες της λησμονιάς», «Οι μάνες της άδειας αγκαλιάς», «Τα δάκρυα των αγγέλων», «Οι καιροί της μνήμης» (Εμφύλιος), «Ζωές του Φθινοπώρου», «Ζωές του ανέμου» (προδικτατορική περίοδος και χούντα).
Μιχάλης Ψύλος και «Δεσποινίς Στεφανόπολι»
Αυτόν τον καιρό, επίσης μόλις κυκλοφόρησε το βιβλίο του δημοσιογράφου Μιχάλη Ψύλου «Δεσποινίς Στεφανόπολι» (Εκδόσεις Λιβάνη). Είναι η ιστορία της Ιωάννας Στεφανόπολι (1875-1961), της πρώτης γυναίκας που έγινε δεκτή στο πανεπιστήμιο, της πρώτης γυναίκας διευθύντριας μεγάλης ημερήσιας εφημερίδας, της πρώτης γυναίκας γενικής διευθύντριας του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων.
Μιας σημαντικής προσωπικότητας, που για εξήντα χρόνια πρωταγωνίστησε στους Αγώνες του Έθνους με τα κείμενά της, αναλαμβάνοντας ακόμη και μυστικές αποστολές για να στηρίξει τα εθνικά δίκαια. Από τον Μακεδονικό Αγώνα ως τους Βαλκανικούς Πολέμους και δύο Παγκοσμίους Πολέμους. Με δικτατορίες, πολιτικές ανωμαλίες, Κατοχή, Εμφύλιο, δύο (τουλάχιστον) Εθνικούς Διχασμούς, η Ιωάννα Στεφανόπολι, με το μανιάτικο και το κορσικανό αίμα της, ήταν πάντα εκεί θέτοντας την πένα της στην υπηρεσία της πατρίδας, ενημερώνοντας όλον τον κόσμο και πολεμώντας την προπαγάνδα των γειτόνων. Αποφασιστική η συμβολή της με τα ξενόγλωσσα βιβλία της «Μακεδονία και Μακεδόνες», «Τα νησιά του Αιγαίου» (για τα Δωδεκάνησα, που χρωστούν σ’ εκείνη την ονομασία τους), «Οι Έλληνες στην Τουρκία», για τον ξεριζωμό από τον Πόντο και την Μικρά Ασία.
«Υπερασπίστηκε με θέρμη τα εθνικά συμφέροντα όσο λίγοι άνδρες συνάδελφοί μας», είχε γράψει γι’ αυτήν ο δημοσιογράφος του «Βήματος» Βασίλης Ηλιάδης, λίγο πριν από τον θάνατό της.
«Η Ελλάδα θα είχε ωφεληθεί πολύ αν διέθετε μερικούς άνδρες σαν εσάς», της είχε γράψει ο Ελευθέριος Βενιζέλος όταν διάβασε το βιβλίο της για τη Μικρασία.
«Δεν ήταν δυνατόν να το είχε γράψει γυναίκα»…
Από το βιβλίο του Μιχάλη Ψύλου δεν μπορούσε να λείψει και ένα χαρακτηριστικό περιστατικό:
Το 1953, ο καθηγητής του Παντείου Διονύσης Ζακυθηνός της ζήτησε να γράψει το κύριο άρθρο για το αφιέρωμα στο Ελληνικό Σχολείο στο περιοδικό που εξέδιδε «L’ Hellenism Contemporain». Αν και πλησίαζε τα ογδόντα, η Ιωάννα δούλεψε όλο το καλοκαίρι εκείνης της χρονιάς. Το περιοδικό κυκλοφόρησε τον Σεπτέμβριο. Το άρθρο υπέγραφε κάποιος… Ιωάννης Στεφανόπολι!
Όταν ο καθηγητής, σε κατάσταση αποπληξίας, τηλεφώνησε στον υπεύθυνο του τυπογραφείου, έλαβε την απάντηση:
«Δεν ήταν δυνατόν τέτοιο άρθρο να το είχε γράψει γυναίκα. Φανταστήκαμε ότι είχε γίνει λάθος και το διορθώσαμε»…
Εβδομήντα χρόνια μετά, κάποιοι ακόμη προσπαθούν να «διορθώνουν» τα «λάθη»…
*Βουλευτής Β3 Νοτίου Τομέα Αθηνών, υφυπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, δημοσιογράφος
